Μινυακή εποχή

Τη Μινυακή Τέχνη τη συναντάμε  σε πολλά μέρη της Ελλάδας, στην αρχιτεκτονικής των ανακτόρων, των θολωτών τάφων , όπως στην αρχαία Λακεδαίμονα, στον Βοιωτικό Ορχομενό, στο Άργος, κ.ά.  

Οι Μινύες υπήρξαν αυτοί που δημιούργησαν την ορχηστική μουσική και την όρχηση. Η μουσική όρχηση των Μινύων δεν ήταν μιμητική ήχων και κινήσεων στον φυσικό και ζωικό κόσμο, ήταν έλλογη δημιουργία στηριγμένη στην συμμετρία και αρμονία των αριθμητικών υπολογισμών, που εκείνοι αποκρυπτογράφησαν και εφήρμοσαν. Η γκάμα της όρχησης και της συνοδευτικής κατά περίπτωση μουσικής υπήρξε ευρύτατη και πολλαπλών χρήσεων, π.χ. τους  νεκρούς τους τιμούσαν με χορό

Οι Μινύες στη μακρά του διαδρομή συμβιώνουν με τους νεκρούς τους, τους ήρωές τους δαίμονές τους, μαζί συμποσιάζονται. Στις ταναγραίες λάρνακες βλέπουμε γυναίκες να χορεύουν πάνω σε νεκρικό μνημείο. Προκαλούν την τραγωδία του θανάτου με μια κίνηση ζωής, θριάμβου της ζωής μέσα στο σκοτεινό, αραχνιασμένο χώρο του τάφου.  Τραγουδούν τον γλυκό ύμνο της εξόδου της ψυχής, τη συνοδεύουν με την κινησιολογία τους στον μετέωρο κόσμο για να την παραδώσουν στους κύκνους και στις σειρήνες, που θα τις οδηγήσουν στην αιωνιότητα της μακαριότητας.

Δηλώνουν την αδιάκοπη και αμείωτη παρουσία της κοινότητας στη μνήμη του νεκρού, στην υστεροφημία του, στην μέθεξή του στην ζωή που άφησε πίσω του, αλλά την συνεχίζουν οι αγαπημένοι τους συγγενείς, φίλοι, όλοι οι κοινότητα. Η κοινωνία εκείνη πίστευε ότι ο νεκρός είναι κοντά στην κοινωνία με πίστη στην εναλλαγή του μυστηριακού κύκλου της ζωής , του θανάτου, και της μόνιμης εγκατάσταση των νεκρών στην κοινότητα, στην αγαθοποιό παρουσία τους και στην ανακλητική εμφάνισή τους, όταν οι ζώντες επιδιώκουν την επιφάνειά τους.  Γι’ αυτό και θάβουν τους νεκρούς κοντά στα σπίτια τους, στην Λακεδαίμονα τους θάβουν πάνω απ’ όλα, ψηλά στην κορφή της Ακρόπολης, στην πόλη της Σπάρτης τους θάβουν δίπλα στα σπίτια τους και τους ταΐζουν καθημερινά με καρπούς και εδέσματα.

Ο Παυσανίας , αλλά και όλη η ελληνική γραμματεία, ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης, ο Ξενοφών, ο Αρριανός ο Πλούταρχος στον τόπο του Αμφείου ήθελαν το κοινό τάφο Ζήθου και Αμφίονος.    Η κιβωτός των Διδύμων στον τύμβο του Αμφείου είχε συληθεί, αλλά στο λάκκο βρέθηκαν αγγεία της πρώιμης 3^ης χιλιετίας π.Χ. και χρυσά κοσμήματα της 3^ης χιλιετίας π.Χ. πανομοιότυπα τεχνικά και παραστατικά με κοσμήματα της πρώιμης 3^ης χιλιετίας π.Χ. από την Τροία, την Πολιόχνη της Λήμνου. Ο λόφος και ο τάφος των Διδύμων συγκροτούν ένα λαμπρό δείγμα μνημειώδους βασιλικής ταφικής αρχιτεκτονικής. Στην επιπεδωμένη επιφάνεια της κορυφής του λόφου, μέσα στον οποίο ανήγειραν το μεγάλο τάφο, ανοιχτό μπροστά με δυο αποσπώμενες πλάκες, κιβωτιόσχημο με τεράστια καλυπτήρια πλάκα, προσιτό για προσφορές και θυσίες.

  Στη συνέχεια με απόλυτη συμμετρία έκοψαν το μαλακό χαλικοπαγή ψαμμόλιθο του λόφου σε τρεις βαθμίδες, σε λόγο ½ του επόμενου κώνου, που διαμόρφωσαν μια τέλεια βαθμιδωτή πυραμίδα, την οποίαν πιθανότατα επικονίασαν και ζωγράφισαν ένα φανταστικό μνημείο 30 μ. που έλαμπε στον ελληνικό ήλιο. Η πυραμίδα του Αμφείου ολοκληρώθηκε από τους κατασκευαστές της με ένα εξαίσιο κατασκευής πλέγμα εσωτερικών σηράγγων, δαιδαλώδους σχήματος με κλίμακες, κόγχες, αεραγωγούς.

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι το Αμφείον περιέβαλλε γιγαντιαίος  περίβολος, τεραστίου πάχους. Μάλιστα αναφέρει ότι κατά την επίσκεψή του εκεί είδε στο χώρο που περιέκλειε ο περίβολος μια τεράστια ποσότητα από υπολείμματα θυσιών, προς τιμήν του Αμφίονος και του Ζύθου, που ήταν θαμμένοι στο λόφο. 

Σύμφωνα με τον Σπυρόπουλο το μνημείο αυτό, ο τύμβος και ο τάφος των Διδύμων, συγκροτούν ένα λαμπρό δείγμα Μνημειώδους Βασιλικής Αρχιτεκτονικής στην Μινυακή Ελλάδα της 3^ης χιλιετίας π.Χ. δηλ. της απαρχής του παγκόσμιου Πολιτισμού. Γενικά η Βοιωτία έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του Προϊστορικού  δηλ. του Προϊστορικού Μινυακού πολιτισμού της Ελλάδας, της Μεσογείου και της Ευρώπης της χιλιετίας 2750 – 1750 π.Χ.   

14ος OΛYMΠIONIKOΣ (Ἀσωπίχω Ὀρχομενίῳ σταδιεῖ), με αναφορά στις Χάριτες

14ος OΛYMΠIONIKOΣ (Ἀσωπίχω Ὀρχομενίῳ σταδιεῖ)

Καφισίων ὑδάτων
λαχοῖσαι αἵτε ναίετε καλλίπωλον ἕδραν͵
ὦ λιπαρᾶς ἀοίδιμοι βασίλειαι
Χάριτες Ἐρχομενοῦ͵ παλαιγόνων Μινυᾶν ἐπίσκοποι͵
5 κλῦτ΄͵ ἐπεὶ εὔχομαι· σὺν γὰρ ὑμῖν τά τε τερπνὰ καί
τὰ γλυκέ΄ ἄνεται πάντα βροτοῖς͵
εἰ σοφός͵ εἰ καλός͵ εἴ τις ἀγλαὸς ἀνήρ.
οὐδὲ γὰρ θεοὶ σεμνᾶν Χαρίτων ἄτερ
κοιρανέοντι χοροὺς
οὔτε δαῖτας· ἀλλὰ πάντων ταμίαι
10 ἔργων ἐν οὐρανῷ͵ χρυσότοξον θέμεναι πάρα
Πύθιον Ἀπόλλωνα θρόνους͵
αἰέναον σέβοντι πατρὸς Ὀλυμπίοιο τιμάν.

Β΄ <ὦ> πότνι΄ Ἀγλαΐα
φιλησίμολπέ τ΄ Εὐφροσύνα͵ θεῶν κρατίστου
15 παῖδες͵ ἐπακοοῖτε νῦν͵ Θαλία τε
ἐρασίμολπε͵ ἰδοῖσα τόνδε κῶμον ἐπ΄ εὐμενεῖ τύχᾳ
κοῦφα βιβῶντα· Λυδῷ γὰρ Ἀσώπιχον ἐν τρόπῳ
ἐν μελέταις τ΄ ἀείδων ἔμολον͵
οὕνεκ΄ Ὀλυμπιόνικος ἁ Μινύεια
20 σεῦ ἕκατι. μελαντειχέα νῦν δόμον
Φερσεφόνας ἔλθ΄͵ Ἀ-
χοῖ͵ πατρὶ κλυτὰν φέροισ΄ ἀγγελίαν͵
Κλεόδαμον ὄφρ΄ ἰδοῖσ΄͵ υἱὸν εἴπῃς ὅτι οἱ νέαν
κόλποις παρ΄ εὐδόξοις Πίσας ἐσταφάνωσε κυδίμων
ἀέθλων πτεροῖσι χαίταν.

Tου Kηφισού που λάχατε τα νάματα κι ώριων ατιών
χαιρόσαστε τη χώρα, ω του λαμπρόπλουτου
βασίλισσες του Oρχομενού εσείς Xάριτες, των
πρόπαλιων των Mινυών προστάτρες, αγρικήστε με
καθώς σας δέομαι τώρα. Kάθε χαρά κι αγάλλιαση με
τη δική σας δίνεται βοήθεια, αν τραγουδάτορας ή
γιόμορφος κανείς ή δοξασμένος γίνεται.Δίχως τις Xάρες
τις ιερές, ουδ' οι Θεοί δε στήνουν χορούς γιά τραπεζώματα·
αμή των έργων ολονών εκείνες οδηγήτρες στων ουρανών
τα δώματα, έχοντας στήσει τα θρονιά στον Πύθιο δίπλα
Aπόλλωνα με το χρυσό δοξάρι, του ολύμπιου του πατέρα
τους λατρεύουν την αφεντική την αναιώνια χάρη. Ω Aγλαΐα
δέσποινα κι ω τραγουδόφιλη κ' εσύ η Eυφροσύνη, κόρες
του Δία του μεγαλοδύναμου, γρικάτε· κι ω Θαλία
τραγουδογήτευτη κ' εσύ, το χοροσμάρι βλέποντας, μέσα στις
νικηφόρες καλοτυχιές μ' απάλαφρα που προχωρά τα βήματα·
γιατί 'ρθα τον Aσώπιχο στων λυδικών σκοπών να ψάλω τα
πατήματα και με καλομελέτημα, που η Mινύεια νίκησε στην
Oλυμπία από χάρη σου. Mα στο μαυροτοιχότοπο της
Περσεφόνης έπαρε, Aντίλαλε, τ' αχνάρι σου, και τον Kλεόδημο
σα δεις φέρ' του το τρανομήνυμα, στη δοξαστήν αγκάλη της
Πίσας πως ο γιόκας του απ' τα λαμπρά αγωνίσματα
στεφάνωσε με φτέρουγα το νιότικο κεφάλι.

Απόδοση : Π. Λεκατσάς

Ω Xάρες, που σας έλαχε του Kηφισού το ρέμα
Και που στη χώρα κάθεστε την ομορφαλογούσα,
Περίφημες βασίλισσες του Oρχομενού του πλούσιου
Και διαφεντεύτρες της παλιάς γενιάς των Mινυών,
Ακούστε, που παρακαλώ. Γιατί με τη δική σας
Βοήθεια όλα τα νόστιμα και τα χαρούμενα όλα
Για τους ανθρώπους γίνονται: μ' εσάς καθένας άντρας
Είτε σοφός, είτε όμορφος, ή ξακουστός θα γίνει.
Eπειδή μήτε κι οι θεοί δεν ομορφοστολίζουν
Δίχως τις Xάρες τις σεμνές χορούς και χαροκόπια.
Aυτές πάνω στον ουρανό νοιάζονται για όλα τα έργα·
Σιμά στο χρυσοδόξαρο τον Πυθικόν Aπόλλωνα
στήνοντας τα θρονιά τους, Του Oλύμπιου του πατέρα
τους με σέβας προσκυνούνε Την αναιώνιαν εξουσία.
Ω Aγλαΐα πανσέβαστη, κι εσύ, που το τραγούδι
Το χαίρεσ' Eυφροσύνη, Του πιο μεγάλου απ' τους θεούς
κόρες, ακούστε τώρα Το παρακάλεσμά μου,
Κι εσύ ω Θάλεια, που αγαπάς την αρμονία, τούτη
Σαν δεις τη χορωδία, Που πάει με βήμ' ανάλαφρο,
για την καλοτυχιά. Γιατί ήρθα τον Aσώπιχο με Λυδική
αρμονία Και φροντισμένους στίχους Να τραγουδήσω,
αφού έγινε κι η Mινυεία νικήτρα Στην Oλυμπία με τη
δική σου χάρη. Kατέβα τώρ', Aντίλαλε, στης Περσεφόνης
Το σκοτεινό παλάτι Το δοξασμένο μήνυμα φέρνοντας
στον πατέρα. Kαι να του ειπείς, όταν ιδείς τον Kλεόδαμο,
ότι ο γιος του Στης δοξασμένης Πίσας τη λαγκάδα
Έβαλε των περίφημων αγώνων το στεφάνι
Πάνω στα νέα μαλλιά του.

Ο Βοϊωτός , ο πρώτος χαρτογράφος

Η πανέμορφη Μελανίππη, ανήκε στην οικογένεια του Αθάμαντα. Είχε κατορθώσει να φτιάξει το καλύτερο ιπποφορβείο του Ορχομενού. Από την άκρη του κόσμου ερχόντουσαν για να αγοράσουν τα πολεμικά άλογά τους.

Ο Ευριπίδης έγραψε την τραγωδία « Μελανίππη η Σοφή», που δυστυχώς χάθηκε. Η Μελανίππη παντρεύτηκε τον Ίτωνα, το σύμβουλο του βασιλιά και έκαμαν ένα γιο. Επειδή είχε μεγάλα αυτιά οι Ορχομένιοι τον ονόμασαν Βοϊωτό, σήμερα θα τον λέγαμε Βοϊδαυτιά.

Η Μελανίππη ήταν έξυπνη μορφωμένη  πλούσια γι αυτό έφερε ένα σοφό δάσκαλο από τη Λυδία για να διδάξει το παιδί της τη Γεωμετρία που αγαπούσε περισσότερο από όλα τα άλλα μαθήματα. Ο Βοϊωτός - Βοιωτός ήταν αυτός που χάραξε τα σύνορα της Βοιωτίας, που έφτιαξε το χάρτη της πάνω σε δέρμα και έδωσε και το όνομά του. Είναι ένας από τους αρχαιότερους χαρτογράφους της Ελλάδας.

Λέγεται ότι τον Βοιωτό τον διεκδικούσαν όλες οι πριγκίπισσες της εποχής του, αλλά εκείνος θέλοντας να παντρευτεί την καλύτερη από όλες, τις κάλεσε στον Κιθαιρώνα και όταν είδε ένα αστέρι να πέφτει πάνω στους ώμους της Ευρυθεμίστης την επέλεξε και ονόμασε την τοποθεσία Αστερία.

Ο μύθος του Φρίξου και της Έλλης

Ο Αθάμας είχε αποκτήσει δυο παιδιά από τη Νεφέλη, το Φρίξο και την Έλλη, που τα υπεραγαπούσε.. Όταν όμως παντρεύτηκε την Ινώ τα πράγματα άλλαξαν. Με την Ινώ απέκτησε άλλα δυο παιδιά το Λέαρχο και το Μελικέρτη. Ήθελε πολύ να γίνει ο πρωτότοκος γιος της βασιλιάς, αλλά τα σχέδιά της τα χάλαγε ο Φρίξος. Για να τον βγάλει από τη μέση κατέστρωσε σατανικό σχέδιο. Διέταξε τις γυναίκες του Ορχομενού να φρυγανίσουν κρυφά το σιτάρι που ήταν για σπορά κι έτσι δεν φύτρωσε όταν οι άντρες τους το έσπειραν. Έπεσε λιμός και δυστυχία στη χώρα του Ορχομενού και ο Αθάμας έστειλε να ζητήσει συμβουλή στο μαντείο των Δελφών. Όταν οι αντιπρόσωποί του γύρισαν, η

Ινώ τους ανάγκασε να αλλάξουν τον χρησμό και να πουν στον Αθάμα ότι η μάστιγα θα έπαυε αν θυσιαζόταν ο Φρίξος στο Δία.

Ο βασιλιάς πίστεψε τον ψεύτικο χρησμό κι αναγκασμένος από τους υπηκόους του, που δεινοπαθούσαν, δέχτηκε να θυσιάσει το γιο του. Τη στιγμή όμως που ο Φρίξος, πλησίαζε στο βωμό, στο βουνό Λαφύστιο, τον άρπαξε με μυστηριώδη τρόπο μαζί με την αδελφή του, η μάνα τους η Νεφλέλη. Η Νεφέλη είχε ένα κριάρι προικισμένο με λόγο, με τρίχωμα χρυσό που μπορούσε να πετάει, που της είχε δωρίσει ο Ερμής. Επάνω σε αυτό το κριάρι ανέβασε τα δυο παιδιά της για να τα γλυτώσει από την Ινώ. Στη μέση της διαδρομής όμως η Έλλη ζαλίζεται, γλιστράει και πέφτει στη θάλασσα, στο στενό που έχει το όνομά της Ελλήσποντος.

Ο Φρίξος πήγε στην Κολχίδα, στην πόλη του βασιλιά Αιήτη, γιος του Ήλιου. Εκεί ο Φρίξος θυσίασε το κριάρι στο Δία και δώρισε το «χρυσόμαλλο δέρας» στον Αιήτη. Επειδή υπήρχε κάποιος χρησμός που έλεγε ότι αν του πάρουν το χρυσόμαλλο δέρας αυτός θα πεθάνει, το πήρε και το κρέμασε σε μια βελανιδιά και έβαλε να το φυλάνε « πύρινοι» ταύροι κι ένας ακοίμητος δράκοντας. Αυτό αργότερα θα πάρει ο Ιάσονας, σύμφωνα με το μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας, η οποία έγινε από τους Μινύες.

Πίσω στον Ορχομενό ο Αθάμας τρελάθηκε και σκότωσε το γιο του Λέαρχο γιατί τον πέρασε ελάφι. Η Ινώ φοβήθηκε και μαζί με τον άλλο της το γιο, τον Μελικέρτη, έφυγε. Όμως επειδή πέρασε πολλές κακουχίες κατά την φυγή της, έπεσε στις Σκιρωνίδες πέτρες, κοντά στον Ισθμό, μαζί με το γιο της. Αυτή πνίγηκε, ενώ ο γιος της σώθηκε γιατί έτυχε να περνά εκείνη τη στιγμή ένα δελφίνι. Η Ινώ από τότε έγινε προστάτιδα των θαλασσοδαρμένων με το όνομα Λευκοθέα και ο Μελικέρτης λατρεύτηκε σαν θαλάσσιος θεός με το όνομα Παλαίμων.

Τα Αγριώνια

Τα Αγριώνια ήταν μια νυχτερινή γιορτή που γινόταν στον Oρχομενό της Bοιωτίας και αλλού προς τιμή του Διονύσου. Η γιορτή γινόταν το μήνα Αγριώνιο (Σεπτέμβριος - Οκτώβριος) και διαρκούσε τέσσερις νύχτες.

Κατά τη διάρκεια της γιορτής υπήρχε αρχικά η συνήθεια ο ιερέας να καταδιώκει και να φονεύει κατά τη νύχτα μια γυναίκα της οικογένειας των Μινυών, εξ' αιτίας του ότι οι θυγατέρες του Μινύου, βασιλιά του Oρχομενού, η Λευκίππη, η Αλκιθόη και η Αρσίππη (ή Αριστίππη ή Αρσινόη) περιφρόνησαν τις τελετές προς τιμή του θεού, αρνούμενες να πάρουν μέρος στη γιορτή κι έμειναν στο σπίτι τους γνέθοντας και υφαίνοντας. Τότε παρουσιάστηκε ο Διόνυσος μπροστά τους μεταμορφωμένος σε μικρό κορίτσι, λιοντάρι, ταύρο και πάνθηρα. Οι συνεχείς μεταμορφώσεις καθώς και η άγρια μουσική που έπαιζε ο αόρατος θίασος του Θεού οδήγησαν τις Μινυάδες σε παραφροσύνη. Έβλεπαν να περιβάλλονται από κισσούς και αμπέλια και από τη στέγη του σπιτιού τους να ρέει κρασί και γάλα. Πάνω στην τρέλα του έφαγαν τον Ίπασσο, το μικρό γιο της Λευκίππης, τον οποίον νόμισαν για ελάφι και στη συνέχεια τριγυρνούσαν στα βουνά σαν αγρίμια. Οι κόρες του Μινύου για τιμωρία μεταμορφώθηκαν σε νυχτερίδες ή πτηνά.

Κατά τη διάρκεια της γιορτής γυναίκες μυημένες στα μυστήρια του Διονύσου, συγκεντρώνονταν τις νύχτες στον ιερό χώρο του θεού έκαναν θυσίες, κι ύστερα ξεχύνονταν και καλούσαν το θεό να παρουσιαστεί. Τον αναζητούσαν επί τρία μερόνυχτα στα δάση και στα βουνά. Στο τέλος της τρίτης ημέρας ο ιερέας του Διονύσου ανακοίνωνε ότι ο θεός είχε πάει για ξεκούραση στο άντρο των Μουσών. Τότε τελείωνε η αναζήτηση κι οι γυναίκες επέστρεφαν στα σπίτια τους. Εκεί έκαναν συμπόσιο κι οι νεότερες προσπαθούσαν να λύσουν τους γρίφους και τα αινίγματα που έλεγαν οι ηλικιωμένες.

Οι Τρεις Χάριτες

Έρως και τρεις Χάριτες - Raphael 1517-18

Οι Χάριτες ήταν Θεές της σωματικής χάρης και της ομορφιάς. Ήταν οι πιο ευγενείς και αγνές υπάρξεις στη Γη. Ήταν το ιδανικό της σεμνότητας, «Χάρις» σήμαινε πρώτα πρώτα χαρά που εκπέμπει κάποιος. Η Χάρις ήταν ακόμη συνώνυμο της ίδιας της χάρης.

Οι Χάριτες ήταν κόρες του Δία και της Ωκεανίδας Ευρυνόμης. Υπήρχαν όμως και άλλες εκδοχές. Μητέρα τους θεωρείται η Ήρα ή η Ευνομία ή η Λήθη, ή η Αφροδίτη και πατέρας τους ο Ουρανός ή ο Διόνυσος. Επίσης θεωρούνταν σύζυγοι μεγάλων θεών.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή οι Χάριτες ήταν κόρες του Ήλιου και της Αίγλης, που με τις ακτίνες τους εξωράιζαν τη φύση, χαροποιούσαν τα  έμψυχα και γέμιζαν τη γη και τους ανθρώπους με δώρα και αγαθά.
 Υπήρχαν πολλές εκδοχές σχετικά με το πόσες ήταν και πως ονομάζονταν και αυτές διέφεραν από τόπο σε τόπο. Πριν την εποχή του Ησίοδου οι Χάριτες ήταν μία ή δύο και ήταν γνωστές ως σύζυγοι μεγάλων θεών ή ως θεότητες στην υπηρεσία της Αφροδίτης.  
Πρώτος ο Όμηρος αναφέρει τη Χάρη ως σύζυγο του Ήφαιστου. Διηγείται επίσης ότι μια από τις Χάριτες παντρεύτηκε ο Ύπνος, την οποία  είχε υποσχεθεί η Ήρα ως αντάλλαγμα  για να κοιμίσει κρυφά εκείνος  τον Δία και να μπορέσουν οι θεοί να ασχοληθούν με τον πόλεμο της Τροίας. 

 Σύμφωνα με τον Ησίοδο οι Χάριτες είναι τρεις, η Αγλαΐα, η Θάλεια και η Ευφροσύνη και κατοικούσαν στον Όλυμπο και από εκεί κανόνιζαν τα πάντα. Ήταν απαραίτητες στα συμπόσια των θεών, χωρίς αυτές οι κάτοικοι του Ολύμπου ούτε γλεντούσαν ούτε χόρευαν. Οι Χάριτες βρίσκονταν πολύ συχνά με τις Μούσες αλλά είχαν σχέσεις και με άλλους θεούς και θεές που ήταν πάντοτε αγαθές και καμιά έριδα δεν τις διατάρασσε ποτέ. 
 Συχνά συνόδευαν το Δία και την Ήρα, αλλά βρίσκονταν και με τη Δήμητρα, τον Ερμή, την Αθηνά, τον Ήφαιστο. Όταν ο Απόλλωνας άρχισε να κρούει τη λύρα του, πριν καλά καλά γεννηθεί, οι Χάριτες έστηναν χορό μαζί με άλλες θεές.

1. Οι τρεις Χάριτες στο άγαλμα της  Αφροδίτης

Σύμφωνα με τον Παυσανία"οι Χάριτες ανήκουν περισσότερο στην Αφροδίτη από ότι  σε κάθε άλλη θεότητα". Ο μύθος μας διηγείται ότι  οι Χάριτες έλουζαν τη θεά, την αρωμάτιζαν και την έντυναν με το "αμβρόσιο πέπλο" που το ύφαιναν οι ίδιες όπως αναφέρει ο Όμηρος.

Τόποι λατρείας ήτα πολλά μέρη της Ελλάδας, στην Αθήνα, μάλιστα υπήρχε στην Ακρόπολη ναός τους. Το αρχαιότερο ιερό τους ήταν στον Ορχομενό της Βοιωτίας. Μάλιστα λέγετε και ο πιο κάτω μύθος :

«  μια μέρα σε κείνη την μακρινή εποχή οι κάτοικοι του Ορχομενού είδαν να πέφτουν από τον ουρανό τρεις μεγάλες πέτρες ολόλευκες σαν τα βότσαλα που βγάζει η θάλασσα, αλλά τεράστιες. Κατάπληκτοι κάλεσαν τους σοφούς και τους Μάντεις να εξηγήσουν το φαινόμενο και κείνοι απάντησαν: αυτές οι τρεις πέτρες συμβολίζουν τις τρεις Χάριτες, δηλαδή τις τρεις θεές της φύσης. Στο αρχαιότερο ιερό τους, στον Ορχομενό, υπήρχαν και οι ακατέργαστες πέτρες, που είχαν πέσει από τον ουρανό. 

2. Τρεις Χάριτες σε πήλινο αγγείο 380-360 π.Χ.- Λούβρο

 Η Αγλαΐα  εμπνέει την ομορφιά, τη δόξα, την καλαισθησία, τη μεγαλοπρέπεια και την λαμπρότητα,  η  Ευφροσύνη  εμπνέει τη χαρά, την ευθυμία, το κέφι και το τραγούδι και η Θάλεια, θεά της αγάπης της αρμονίας, της βλάστησης και της αφθονίας.  

 Ήταν και οι τρεις πανέμορφες κοπέλες που την ημέρα μεταμορφωνόντουσαν σε πέτρες ενώ τη νύχτα έβγαιναν και χόρευαν αρμονικά, τραγουδούσαν γλυκύτατα και απάγγελλαν ποιήματα ερωτικά. Ο Ησίοδος εκθειάζοντας την ομορφιά τους αναφέρεται στο πόσο όμορφο ήταν το βλέμμα τους κάτω από τα φρύδια τους, και ότι όπου έριχναν τη ματιά τους, έσταζε ο έρωτας και παρέλυαν τα μέλη. 
Τα κυριότερα σύμβολά τους είναι τα λουλούδια, οι καρποί και η βλάστηση. Οι Χάριτες ως συνοδοί της Αφροδίτης φέρουν μυρτιές, σύμβολο της αθανασίας και της αγάπης.  Η ποίηση η μουσική, ο χορός και το τραγούδι, από την έμπνευση μέχρι την πράξη, οφείλουν πολλά στις Χάριτες. 
Ο κύριος ρόλος τους ήταν να δίνουν την ομορφιά, τη γοητεία και την καλοσύνη, στις νεαρές γυναίκες και την χαρά και  την αίσθηση της ευεξίας στους ανθρώπους γενικότερα.Συνδέονται με τις Εννέα Μούσες οι οποίες θεωρούνται προστάτες της μουσικής, της ποίησης και του χορού. Οι ποιητές εμπνέονταν από τις Μούσες, αλλά η εφαρμογή των μηνυμάτων τους στον εξωραϊσμό της  ζωής  και στη διασκέδαση είναι έργο των Χαρίτων με τα τραγούδια τους.   
 
 Διηγούνται ότι κάποτε πέρασε από τον Ορχομενό ένας πανέμορφος πρίγκιπας, ο οποίος πήγαινε στο πρώτο Μαντείο του Απόλλωνα, στην Τεγύρα. Ο νεαρός πρίγκιπας είχε μεγάλη επιθυμία να μάθει το πεπρωμένο του. Όμως η νύχτα τον πρόλαβε στο δρόμο του Ορχομενού. Θα μπορούσε να ζητήσει φιλοξενία στο παλάτι του Φλεγύα, αλλά η περιέργειά του και η επιθυμία του να φτάσει στο Μαντείο ήταν τόσο δυνατή που προτίμησε να συνεχίσει το δρόμο του μέσα στη νύχτα.

Η σελήνη, φίλη της καρδιά του, όπως έλεγε ο νεαρός ταξίδευε στο στερέωμα μαζί του και του φώτιζε το δρόμο.    Περνώντας μπροστά από την Ακιδαλία κρήνη άκουσε το κελάρυσμα του νερού και τη φωνή από κάποιο νυχτοπούλι τρομαγμένο. Η σελήνη τον κοιτούσε από ψηλά με δυο μεγάλα μάτια ορθάνοιχτα και ένα πλατύ χαμόγελο. Σε κάποια στιγμή άκουσε τον ήχο από κάποιο τραγούδι. Στην αρχή έμοιαζε να 'ρχεται από μακριά, μα σιγά σιγά πλησίαζε.  Ξαφνικά φάνηκαν μπροστά του τρεις υπέροχες κοπέλες που τραγουδούσαν γλυκά και χόρευαν, κάνοντας τα πέπλα τους να ανεμίζουν σα να ΄χανε φτερά, έτοιμες να πετάξουν.

Αυθόρμητα ο πρίγκιπας έβγαλε τη από τον κόρφο του τον αυλό κι άρχισε να παίζει…. Εκείνος έπαιζε σα μαγεμένος και κείνες χόρευαν όλη τη νύχτα. Με την αυγή χάθηκαν, μα ο πρίγκιπας έμεινε εκεί με τον αυλό του να παίζει. Μια ηλικιωμένη γυναίκα τον πλησίασε, τον πήρε από το χέρι και τον οδήγησε σε μια σπηλιά. Τον έβαλε πάνω σε ένα μαλακό κρεβάτι λέγοντάς του « Κοιμήσου, γιε μου, κοιμήσου, γιατί είσαι κουρασμένος». Από τότε και κάθε βράδυ οι Χάριτες έπιαναν το χορό γύρω από την Ακιδαλία Κρήνη, ενώ ένας όμορφος πρίγκιπας τις συνόδευε με τη μουσική του αυλού.

Οι τρεις Χάριτες ήταν το πρότυπο, το όνειρο όλων των κοριτσιών του Ορχομενού. Ήθελαν να αποκτήσουν τη χάρη τους, τη μόρφωσή τους και τις αρετές τους. Αυτό ήταν αρκετά δύσκολο και μόνο η Χλώρη, που ήταν κόρη του άρχοντα Αμφίονα, μπορούσε να συγκριθεί μαζί τους. Καμιά δεν έγραφε ποιήματα όπως αυτή, καμιά δε χόρευε με τόση αρμονία όπως η Χλώρη. Οι τρεις Χάριτες ζήτησαν από τους θεούς να ανταμείψουν την προσπάθειά της και τους κόπους της ώστε να φτάσει στην τελειότητα. Οι θεοί της χάρισαν τη φήμη της τέλειας γυναίκας και μια βασιλική κορώνα, έτσι ο βασιλιάς της Πύλου, ο Μηλέας, όταν το έμαθε ήρθε στον Ορχομενό και την πήρε γυναίκα του.

  Οι Ορχομένιοι τους έχτισαν ναό και λάτρευαν τις τρεις Χάριτες γιατί ήταν δικές τους θεές, γέννημα θρέμμα του τόπου τους. Ήταν αυτές που βοηθούσαν τις τύχες των κοριτσιών, γι’ αυτό και ο ναός τους ήταν γεμάτος από χρυσά αφιερώματα.  Όπου κι αν συναντάμε περιγραφές ή αγάλματα των Χαρίτων είναι ντυμένες με μακρύ πολύπτυχο χιτώνα με ζώνη στη μέση. 

3. Αγνύθα με το όνομα της Ευρυνόμης

Από τις ανασκαφές που έγιναν στο ιερό ήρθε στην επιφάνεια μια αγνύθα- κεραμικό υφαντικό  βάρος-με την επιγραφή "Ευρυνόμη", την μητέρα των χαρίτων.  Από τις ανασκαφές που έγιναν στο θέατρο βρέθηκαν χορηγικά μνημεία που σχετίζονται με τα Χαριτήσια.  

Χαιρετώντας τις Χάριτες ο Θηβαίος ποιητής Πίνδαρος γράφει:

«Μαζί σας όταν βρίσκεται κανείς

το καθετί είναι τερπνό και γλυκό

και χάρη σε σας ο άνδρας γίνεται

σοφός, ωραίος, ένδοξος…»

4. Αρχαιολ. Μουσείο Άγκυρας Τρεις Χαριτες

Ο Πάμφως θρυλικός  ποιητής και μουσικός, ήταν ο πρώτος ποιητής συνέθεσε άσμα για τις Χάριτες. Τη σχέση των Χαρίτων με τη μουσική μαρτυρείται από  το άγαλμα του Απόλλωνα στη Δήλο, ο Κολοσσός των Ναξίων, ένα τεράστιο άγαλμα του Απόλλωνα, ύψους 9,5 περίπου μέτρων, των αρχών του 6ου αι. π.Χ., όπου ο θεός, με το «Περί Μουσικής» έργο του Πλούταρχο,  παριστανόταν όρθιος κρατώντας στο ένα του χέρι τόξο και στο άλλος τις τρεις Χάριτες, που καθεμιά τους κρατούσε και ένα μουσικό όργανο, αυλό, σύριγγα και λύρα.  

 Οι Χάριτες λατρεύτηκαν σε όλη την Ελλάδα και σε όλο το τότε γνωστό κόσμο. Σύμφωνα με την παράδοση η λατρεία τους ξεκίνησε από τον Ορχομενό των Μινύων. Κατά τον Παυσανία ο Ετεοκλής, βασιλιάς του Ορχομενού και γιος του Κηφισού, ήταν ο πρώτος που προσφέρει θυσίες στις τρεις Χάριτες, οργανώνει και καθιερώνει τα της λατρείας τους στο ιερό τους, όπου υπήρχαν οι ακατέργαστες πέτρες και αργότερα την εποχή του Παυσανία  αγάλματα των Χαρίτων.   
Το ιερό των Χαρίτων ήταν, σύμφωνα με τον Παυσανία, κοντά στο ναό του Διονύσου, λίγο πιο πέρα από το θολωτό τάφο του Μινύα, στο ναό της Σκριπούς.  

.

10. Χορηγικό μνημείο βρέθηκε στο θέατρο

 

Οι Ορχομένιοι στο θέατρό τους γιόρταζαν τα « Χαριτήσια », τριήμερες γιορτές  αφιερωμένες  στις τρεις Χάριτες, με ποιητικούς, μουσικούς και ιππικούς αγώνες. Ήταν γυναικεία γιορτή, γι’ αυτό έπαιρναν μέρος όλες οι γυναίκες και σε όλες τις εκδηλώσεις, ακόμα και στους ιππικούς αγώνες. Τις  νύχτες οι πιστοί χόρευαν και προσέφεραν γλυκίσματα φτιαγμένα από αλεύρι και μέλι. Ορισμένοι συγγραφείς ισχυρίζονται πως τα Χαριτήσια ήταν πραγματικά μυστήρια και λατρεύονταν οι τρεις Χάριτες ως θεότητες της φύσης,  οι οποίες προσέφεραν γονιμότητα στο φυτικό κόσμο!!! Οι γυναίκες που έπαιρναν μέρος στη γιορτή έφερναν γλυκά και τα άφηναν γύρω από την Ακιδαλία πηγή. Ένα έθιμο που κράτησε μέχρι και τους πρώτους μετά χριστιανικούς χρόνους.

Εικ. 5

6. Σκαλιστές μαρμάρινες πέτρες από το ναό των Χαρίτων

Στο μοναστήρι της Σκριπούς βρίσκονται εντοιχισμένες επιγραφές που μνημονεύουν μουσικούς αγώνες προς τιμήν των Χαρίτων οι οποίες προέρχονται κατά πάσα πιθανότητα από το θέατρο. Αναγράφονται τα ονόματα, τα επαγγέλματα και τις πατρίδες τους. Μαθαίνουμε ότι στους αγώνες των Χαριτησίων  έπαιρναν μέρος κιθαρωδοί, αυλητές, σαλπιστές, κήρυκες, ποιητές, κωμωδοί, ραψωδοί, τραγικοί και καλλιτέχνες γενικά από όλα τα μέρη της Ελλάδας, ακόμα και από την Μικρά Ασία και της Ιταλίας. Από τα βάθρα χορηγικών μνημείων που βρέθηκαν στο θέατρο κατά τις ανασκαφές πληροφορούμαστε τα ονόματα των αγώνων: Χαριτήσια και Διονύσια- Αγριώνια.  
Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες όλων των φυλών της γης και όλων των εποχών έχουν δημιουργήσει τεράστιας αξίας έργα που σχετίζονται με τις τρεις Χάριτες. Έργα ποιητικά, λογοτεχνικά, ζωγραφικής, γλυπτικής και ψηφιδωτά τα οποία κοσμουν τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου. 

7. "Οι Τρεις Χάριτες", Raphael, 1504-1505, μουσείο Conde, Chantilly, Γαλλία.

8. ΟΙ Χάριτες στολίζουν τη Γη - Μουσείο Γλασκόβης

εικ. 9

Peter Paul Rubens

Γλυπτό του Jan Baptiste Carpeaux

Οι εικ. 1 έως 10τις δανείστηκα από το βιβλίο " ΟΡΧΟΜΕΝΟΣ ΒΟΙΩΤΑ -ΙΣΤΟΡΙΑ- ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ" Κων/νου Τσάπρα, οι υπόλοιπες από το Orxomenos press.

Βιβλιογραφία: Τα βιβλία Ορχομενός, Μινύες  και Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας Βοιωτίας τηςΤότα Τσάκου Κονβερτίνο, Δάλκας,

Wikipedia