Από το όρος Τελέθριον στους Δελφούς. Μια Γεωδυναμική προσέγγιση των Απολλώνιων Μαντείων της Στερεάς Ελλάδος - 2η συνάντηση

Περίληψις της παρουσιάσης 

"ΑΠΟ ΤΟ ΟΡΟΣ ΤΕΛΕΘΡΙΟΝ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ. ΜΙΑ ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΛΛΩΝΙΩΝ ΜΑΝΤΕΙΩΝ ΤΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ" από τον Γιάννη Μπανέκα

Ο Απόλλων, ως θεότητα του «Ηλιακού Κύκλου», είναι ο Θεός της Μαντικής, της Μουσικής και της Θεραπευτικής. Σύμφωνα με τον «Ομηρικό Ύμνο εις Απόλλωνα» φέρεται να ακολουθήσε μια διαδρομή από τον Όλυμπο, προς αναζήτηση του κατάλληλου τόπου για την ίδρυση Μαντείου, και μέσω της Ιωλκού και του Βόρειος Ευβοϊκού Κόλπου «περιπλανιέται» στη Στερεά Ελλάδα για να καταλήξει στους Δελφούς. Κατά μήκος της διαδρομής αυτής εντοπίζονται ορισμένα από τα παλαιότερα Μαντεία. 

Είναι δε αξιοσημείωτο ότι αυτά τοποθετούνται στην περιοχή μεταξύ των δύο Νεοτεκτονικών βυθισμάτων της Κεντρικής Ελλάδος, δηλαδή του Βόρειου Ευβοϊκού και του Κορινθιακού Κόλπου, μία περιοχή με ιδιαίτερα Γεωδυναμικά γνωρίσματα, όπως είναι τα Ενεργά ρήγματα (διεύθυνσης περίπου Ανατολή – Δύση) που διαμορφώνουν ένα χαρακτηριστικό ανάγλυφο που περιλαμβάνει εναλλαγές τεκτονικών «κεράτων» και τεκτονικών βυθισμάτων και χαρακτηρίζεται από έντονη σεισμικότητα, κατά τόπους ηφαιστειότητα και υδροθερμική δραστηριότητα (ως αποτελέσματα της δραστηριότητας των ενεργών ρηξιγενών ζωνών). 

Σύμφωνα με τις έρευνες των De Boor & Hale (2000 & 2001) στις αποθέσεις των πηγών (τραβερτίνης) των Δελφών, ανιχνεύτηκαν τα αέρια Μεθάνιο και Αιθάνιο, ενώ πέραν αυτών, στις πηγές που είναι σε λειτουργία σήμερα (π.χ. Κέρνα) ανιχνεύτηκε η παρουσία του αερίου Αιθυλενίου. 

Το Αιθυλένιο έχει χρησιμοποιηθεί στην ιατρική ως αναισθητικό. Σε μικρές δόσεις προκαλεί ευφορία, μια αίσθηση ροής και αποσύνδεσης της συνείδησης από το σώμα, ενώ σε μεγαλύτερες μπορεί να προκαλέσει «ντελίριο», βίαιες αντιδράσεις και σε εξαιρετικές περιπτώσεις πλήρη απώλεια της συνείδησης ακόμη και θάνατο.

 Σύμφωνα με τους παραπάνω ερευνητές, η κατάσταση της έκστασης που καταλάμβανε την Πυθία συνδέεται με την εισπνοή του αναδυόμενου αερίου Αιθυλενίου. Στην περίπτωση που όντως αληθεύει αυτή η υπόθεση, δικαιώνονται οι γνωστές αναφορές του Πλουτάρχου και των άλλων αρχαίων συγγραφέων περί ύπαρξης ενός χάσματος στο Άδυτον του ναού του Απόλλωνος από όπου αναδυόταν αέριο με «ευχάριστη οσμή». 

Οι ομοιότητες των Γεωδυναμικών χαρακτηριστικών της περιοχής των Δελφών, με τη θέση του προσφάτως ανακαλυφθέντος Μαντείου του Σελιναίου Απόλλωνος (στις υπώρειες του όρους Τελέθριον της Βόρειας Εύβοιας), ενδεχομένως υποδηλώνουν ένα παρόμοιο φυσικογεωλογικό υπόβαθρο & έναν κοινό μηχανισμό λειτουργίας των Μαντείων. 

Ο ναός του Απόλλωνος, στους Δελφούς, όπως και στο Τελέθριον όρος, είναι θεμελιωμένος επάνω σε έναν ρηξιγενή κρημνό (που δημιουργεί καταρράκτη), μιας μεγάλης κύριας ενεργής ρηξιγενούς ζώνης. Και συγκεκριμένα επάνω στη διασταύρωση ενεργών ρηγμάτων, με λειτουργία πηγών, που συνοδεύονται από αποθέσεις τραβερτινών, (πιθανή) ανάδυση αερίων, και-με όψη προς νότο (που είναι σημαντική για την οιωνοσκοπία).

 

                    

TΑ ΜΑΝΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΣΤΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ  από τη  Βασιλική
Νιαβή

1. Του Πτώου Απόλλωνα στο Ακραίφνιο
2. Του Τεγυραίου Απόλλωνα στην Τεγύρα ή Πολυγύρα, ανάμεσα στα χωριά     Διόνυσος και Πύργος της Βοιωτίας
3. Του Σπονδείου Απόλλωνα, στη Θήβα.
4. Του Ισμηνίου Απόλλωνα στη Θήβα.
5. Το Μαντείο του Απόλλωνα στις Υσιές της Βοιωτίας. Βρισκόταν στους πρόποδες του Κιθαιρώνα, ανάμεσα από τα σημερινά χωριά Ερυθρές, Κριεκούκι, και Κατσούλα.
6. Το Μαντείο των Δελφών στους Δελφούς
7. Το Μαντείο των Αβών κοντά στο σημερινό χωριό Έξαρχος
8. Το Μαντείο Σεληναίου Απόλλωνος, στη Β. Εύβοια

Χοιροφαγία - Έθιμα Δωδεκαημέρου

Οι αρχαίοι Έλληνες θυσίαζαν γουρουνάκια προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης. Αλλά και οι Ρωμαίοι στα Σατουρνάλια θυσίαζαν χοιρινά στον Κρόνο και στη θεά Δήμητρα. Σύμφωνα με τους Εθνολόγους το έθιμο αυτό συνδέεται τόσο με τον βλαστικό όσο και με τον γονιμικό δαίμονα, αφού η γουρουνοπούλα  ταυτίζεται με την γονιμότητα λόγω της πολυτοκίας της. 

Ειρεσιώνη με κλαδί δάφνης 

      
 Μπορείτε να βρείτε τα έθιμα του Δωδεκαημέρου στην ετικέτα "Έθιμα του Δωδεκαημέρου" με θέματα:

Ηλιούγεννα, τα Χριστούγεννα των αρχαίων

Ειρεσιώνη, ο πρόδρομος του Χριστουγεννιάτικου Δέντρου

Βασιλόψωμο, Χριστόψωμο οι εορταστικοί άρτοι των αρχαίων

Πρωτοχρονιάτικα έθιμα που έρχονται από παλιά

 «Μικρά» ή «κατ' αγρούς» Διονύσια, γιορτή των αρχαίων στα τέλη του Δεκέμβρη

Καλικάτζαροι, οι κήρες των αρχαίων - οι ψυχές των νεκρών

 Έθιμο παλιό του τόπου μας ήταν το πρωτοχρονιάτικο κέρασμα της βρύσης.

Αρκουδοπούρναρο και όχι γκι λέγεται το φυτό που χρησιμοποιούμε για διακόσμηση στις γιορτές

Πρωτοχρονιάτικα έθιμα που έρχονται από παλιά  

Ειρεσιώνη με κλαδί ελιάς

3η συνάντηση: Αλαλκομενές - Αρχαία Κορώνια - θεά Αθηνά 

3η συνάντηση: έθιμα δωδεκαημέρου - από τα Ηλιούγεννα στα Χριστούγεννα

3η συνάντηση Μυθολογικού Εργαστηρίου Ενηλίκων 8-12-2017

Τα Θεοφάνια: οι καθαρμοί των αρχαίων και οι αγιασμοί.

Λίμνη Ρειτών η Κουμονδούρου

Οι  πρόγονοί μας τελούσαν το Τελουργικό του καθαρμού στα ποτάμια της χώρας μας. Οι υποψήφιοι προς μύηση  στα Ελευσίνια Μυστήρια περνούσαν από το στάδιο του καθαρμού στον Ιλισό και Κηφισό ποταμό. Για την μετάβαση από την Αθήνα στην Ελευσίνα είναι ο ίδιος ακριβώς δρόμος που ακολουθούσαν οι πρόγονοί μας. Η πομπή ξεκινούσε από την Ακρόπολη, από όπου έπαιρναν το άγαλμα του Διονύσου  και κατέληγε στην Ελευσίνα. Προπορεύονταν οι «πεπλοφόρες» νεαρές παρθένες και ακολουθούσαν οι Μύστες με το άγαλμα. Στη διασταύρωση του δρόμου με τον Κηφισό  γινόταν ετελείτο το μυστήριο του Καθαρμού, τελετουργικό ανάλογο με τη βάπτιση  του Ιησού στον Ιορδάνη. Επίσης καθαρμοί γινόταν τόσο στη θάλασσα όσο και στη λίμνη των Ρειτών, εκεί   που σήμερα πέφτουν τα απόβλητα των Ελληνικών Πετρελαίων, στο Σκαραμγκά. 

Υπήρχε συνήθεια στην αρχαιότητα να ραντίζονται τα άτομα,  τα σπίτια αλλά και άλλους χώρους, προκειμένου να καθαρθούν χρησιμοποιώντας κλωνάρια βασιλικού. Οι πρόγονοί μας δεν υπέβαλλαν μόνο τους εαυτούς τους σε καθαρμό στη θάλασσα αλλά με αυτήν αγίαζαν τα αγάλματα, και τα ιερά τους σκεύη. Αυτό γίνεται και σήμερα σε πολλά μέρη της Ελλάδας, μετά τη ρίψη του σταυρού στη θάλασσα ή στα ποτάμια, οι γυναίκες παίρνουν αγιασμένο νερό και πλένουν τα ιερά τους σκεύη, εικόνες, σταυρούς…Το έθιμο αυτό κρατά από την αρχαιοελληνική γιορτή των Ιερών Πλυντηρίων όπου γινόταν κατάδυση του ιερού ξόανου της θεάς Αθηνάς, με πανηγυρική πομπή στην ακτή του Φαλήρου.

Σπήλαιο Λειβηθρίδων Νυμφών Κορώνειας

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι «40 στάδια από την Κορώνεια, στο Λιβήθριον όροςυπάρχουν δυο πηγές, η μία είναι η Λιβηθριάδα και η άλλη η Πέτρα τις έχουν δώσει τη μορφή γυναικείων μαστών που βγαίνει από αυτές νερό, όπως από τους μαστούς το γάλα». Το Σπήλαιο Νύμφης Κορώνειας ή Λειβηθρίδων Νυμφών (Λειβήθριον Άντρον) βρίσκεται σε υψόμετρο 820 μ. στη βορειοανατολική πλαγιά του Ελικώνα στη Βοιωτία, 5 χλμ. νοτιοδυτικά του χωριού Αγία Τριάδα.

Aποτελείται από μία αίθουσα με χωνοειδές σχήμα, που φέρει μικρό άνοιγμα στην οροφή. Μπροστά από την είσοδο του σπηλαίου υπάρχει πλάτωμα που περιβάλλεται από βράχια, τα οποία φέρουν λαξεύματα.

 

Το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στις Νύμφες: στο βράχο της εισόδου του υπάρχει η εγχάρακτη επιγραφή ΚΟΡΩΝΕΙΑ ΝΥΜΦΗ Από την έρευνα έχει έρθει στο φως πληθώρα αφιερωμάτων με προέλευση από εργαστήρια βοιωτικά, αττικά, κορινθιακά και ευβοϊκά, που ξεκινούν από την Αρχαϊκή περίοδο (6ο αιώνα π.Χ.) και διαρκούν έως την Ύστερη Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο. 

Τα ειδώλια, που αριθμούν περίπου 2.500, περιλαμβάνουν από αρχαϊκά σανιδόσχημα, μορφές Αφροδίτης, Δήμητρας, Ερμή, Πάνα, Ταναγραίες, σπάνιους τύπους, καθώς και ζωόμορφα και πτηνόμορφα ειδώλια και ομοιώματα καρπών. 

 Εκτός από ειδώλια, οι προσκυνητές αφιερώνουν μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία (κυρίως πόσεως, αλλά και ληκύθους, θυμιατήρια, επίνητρα* και αγγεία με ανάγλυφη διακόσμηση), με παραστάσεις διονυσιακές, μυθολογικές και σκηνές από την καθημερινή ζωή. Επιπλέον αφιερώνουν χάνδρες, νομίσματα, χτένες και αντικείμενα από οστό. 

Επίνητρον

*Το επίνητρον (αλλιώς όνος) ήταν στην αρχαιότητα ένα ημικυλινδρικό σκεύος που τοποθετούσαν οι γυναίκες στον μηρό, και το οποίο κάλυπτε και το γόνατο, για να ξάνουν το γνεσμένο ήδη μαλλί.

Λαφύστιον όρος, Πόντζα

Λαφύστιον (Λαφύττω – Λαφύσσω = καταβροχθίζω   Λαφύστιος =λαίμαργος

 

Σύμφωνα με τον Παυσανία από την Κορώνεια ως το  Λαφυστίο όρος  είναι είκοσι στάδια εκεί υπήρχε τέμενος του λαφυστίου Διός με λίθινο άγαλμά του και βωμό. Εδώ πήγε ο Αθάμας για να θυσιάσει τα παιδιά του. Λίγο πιο πάνω βρίσκεται ναΐσκος του Ηρακλή Χάροπα. Οι Βοιωτοί λένε ότι  εδώ ήταν η είσοδος στον Άδη. Από εκεί βγήκε ο Ηρακλής όταν πήγε να πάρει τον Κέρβερο. Πιστεύεται ότι ο ναΐσκος του Χάροπα Ηρακλή ήταν στη θέση του εξωκλησιού των Ταξιαρχών.

Η λατρεία του Ηρακλή Χάροπα είναι γνωστή σε μας από τις απελευθερωτικές επιγραφές που έχουν βρεθεί εντοιχισμένες στο εξωκκλήσι αλλά και στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, μεταξύ της Κορώνειας και του Σωληναρίου. Μία εξ αυτών βρίσκεται ως δεξιά παραστάδα της ωραίας πύλης και είναι χαραγμένη σε αρχαίο μαύρο λίθο.   

Το απελευθερωμένο πρόσωπο αφιερώνεται στον Ηρακλή Χάροπα και δεν επιτρέπεται να τον υποδουλώσει κανείς στο μέλλον. Η δε ιέρεια του ναού εξουσιοδοτείται να προστατεύει τα δίκαια των προσώπων αυτών, καθώς και όποιος  άλλος πολίτης της Κορώνειας επιθυμεί ή άλλος  Βοιωτός. 
Όποιος σκλαβώσει απελεύθερο χαρακτηρίζεται ιερόσυλος, ορίζεται χρηματικό πρόστιμο υπέρ του απελεύθερου. Η αφιέρωση γινόταν στον Ηρακλή Χάροπα γιατί όταν οργιζόταν ήταν θεός φοβερός.

  

 Στη Πόντζα οι πρόγονοί μας είχαν ανεγείρει ναό των Νυμφών  και Χαρίτων και ναό της Θεσμοφόρου Δήμητρας, που πανηγύριζε το Φθινόπωρο στα Θεσμοφόρια, εις ανάμνηση της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτων.Οι Ρωμαίοι είχαν κτίσει θερινά ανάκτορα όπου παρέμεναν και οι «κρηνών επιμεληταί» ή «κρηνοφύλακες», που κανόνιζαν τη διανομή των νερών  τα καλοκαίρια. Υπήρχε ακόμη και ειδυλλιακό κοιμητήρι.