Η γέννηση του Απόλλωνα

Πατέρας του είναι ο Δίας και μητέρα του η Λητώ, μία εκ των τιτάνων που η

σεμνότητα και η μετριοφροσύνη την αντιπροσώπευαν πλήρως. Ο Δίας σε μία από τις πολλές απιστίες του στην Ήρα, ερωτεύτηκε την Λητώ και έσμιξε μαζί της. Μάλιστα λέγεται ότι ο Δίας και η Λητώ έσμιξαν μεταμορφωμένοι σε ορτύκια.

Ναός Ζωστήρος

Μην μπορώντας η Ήρα να τιμωρήσει τον άπιστο σύζυγό της, στράφηκε στη Λητώ μην αφήνοντάς την να γεννήσει. Η Λητώ, ετοιμόγεννη γυρνούσε από μέρος σε μέρος ψάχνοντας τον κατάλληλο τόπο για να φέρει στο φως τα παιδιά της, όμως καμία γη δεν την φιλοξενούσε από τον φόβο για την οργή της Ήρας που

Ζωστήρ Αττικής 

θα έπεφτε πάνω της. Κάποια στιγμή που ή Λητώ αισθάνθηκε ότι ήρθε η ώρα της γέννας έλυσε τη ζώνη της.Η περιοχή αυτή ονομάστηκε Ζωστήρ, ήταν στην παραλία της Αττικής, ανάμεσα  Βουλιαγμένης και Βάρκιζας, και εκεί κτίστηκε  ιερό και βωμός προς τιμή  της Λητώς. Κοντά στην περιοχή αυτή βρίσκονται και τρεις νησίδες, με τα ονόματα Απόλλωνς, Άρτεμη και Λητώ.

 Η Λητώ ψάχνοντας τόπο να τη δεχτεί για να γεννήσει πέρασε από την Κρήτη, την Αθήνα, την Αίγινα, την Εύβοια, τις Αιγές (νησί κοντά στην Εύβοια ), τις Ειρεσές ( στον Θερμαϊκό κόλπ), την Πεπάρηθο ( Σκόπελο), τον Άθω, το Πήλιο, την Σαμοθράκη, την τρωϊκή Ίδα,  τη Σκύρο, τη Φώκαια, την Ίμβρο, τη Λήμνο, τη Λέσβο, τη Χίο, το ακρωτήριο του Μίμαντα και το ακρωτήριο του Κωρύκου και τα δυο στη χερσόνησο των Ερυθρών, στην Κλάρο, στο κοντινό βουνό της Αισαγέης,  τη Σάμο, στα βουνά της Μυκάλης αντίκρυ, τη Μίλητο, τη Κω, την Κνίδο, την Κάρπαθο, τη Νάξο, την Πάρο, τη Ρήνεια….. Χαμένοι τόσοι κόποι τη κανένας δεν αποφασίζει να τη δεχτεί.

Τα νερά της Στυγός

Διωγμένη από παντού κάποια στιγμή βρέθηκε το κατάλληλο μέρος για την Λητώ, ήταν ένα ξερονήσι και δεν προσφερόταν ούτε για καλλιέργεια, ούτε για κτηνοτροφική δραστηριότητα, έτσι δεν είχε να χάσει τίποτα όταν η οργή της βασίλισσας των Θεών θα έπεφτε πάνω του. Το όνομά του αρχικά ήταν Ορτυγία και σήμαινε γη των όρτυγων – ορτυκιών, που η εμφάνισής του προαναγγέλλει σ’ όλο το Αιγαίο την άφιξη του εαρινού Ηλίου. Ακόμη σημαίνει την Ανατολή στη προϊστορική Πελασγική  εποχή. Το νησί αυτό ονομάστηκε Δήλος αργότερα.   Η Λητώ παρακάλεσε το νησί να τη δεχτεί και αυτή του υποσχέθηκε, αφού ορκίστηκε στα νερά της Στύγας, το πιο μεγάλο των θεών όρκο,  ότι ο γιος της θα το δοξάσει θα το τιμήσει σε όλον τον κόσμο και θα ιδρύσει πρώτα εδώ  βωμό και τέμενος.  Έτσι δέχτηκε το νησί,  αλλά τα βάσανα  της Λητούς δεν έλεγαν να τελειώσουν.

Η Ειλείθυια με τη Λητώ

 Εννέα ολόκληρα μερόνυχτα την τριβέλιζαν πόνοι αβάσταχτοι και δεν μπορούσε να ελευθερωθεί. Στο νησί μαζεύτηκαν οι πιο μεγάλες θεές, η Δήμητρα, η Αθηνά και η Αφροδίτη, η Διώνη, η Ρέα, η Θέμιδα, η Αμφιτρίτη για να τη βοηθήσουν, εκτός από την Ήρα, η οποία κρατά την Ελείθυια, τη θεά της γέννας, η οποία ήταν η μόνη που μπορούσε να βοηθήσει τη Λητώ. Αυτή όμως δεν είχε πάρει είδηση  για το τι γινόταν κάτω στη γη, μόνο καθόταν ξέγνοιαστη στην κορυφή του Ολύμπου γιατί η μητέρα της η Ήρα από ζήλια, την είχε ζώσει με σύννεφα χρυσά ούτε να βλέπει ούτε να ακούει Τότε οι θεές έστειλαν την Ίριδα στην Ειλείθυια  για να της μηνύσουν να ‘ρθει και για να την πείσουν της έστειλαν δώρο  ένα περίτεχνο περιδέραιο κατασκευασμένο από τον Ήφαιστο.

Συμβούλεψαν την Ίριδα να μην την δει η Ήρα, αλλά μυστικά να πλησιάσει την Ειλείθυια. Μόλις πάτησε το πόδι της η Ειλείθια στο νησί η ώρα της γέννας έφτασε. 

Η ώρα της γέννας

Η βασανισμένη Λητώ ακουμπά την πλάτη της στο βράχο της Κύθνου, αναστηλώνει τα γόνατά της στο μαλακό χορτάρι και αγκαλιάζει με τα δυο της χέρια τη φοινικιά που ήταν εκεί δίπλα  σε μια ελαία ή και δάφνη. Και αμέσως το παιδί βγήκε στο φως της ημέρας, μέσα στις δοξαστικές φωνές των γυναικών. Αμέσως οι γυναίκες το παίρνουν, το λούζουν, το τυλίγουν σε άσπρο αγανό σεντόνι και το φασκιώνουν σε χρυσή φασκιά.  Αμέσως η Θέμιδα έσταξε στο στόμα του μερικές σταγόνες από νέκταρ και αμβροσία, αμέσως  οι φασκιές έσπασαν, τα σπάργανα λύθηκαν και το βρέφος άρχισε να μεγαλώνει με εκπληκτικό ρυθμό.

Ο Απόλλωνας παίζει φόρμιγγα 

Πετάγεται επάνω και το πρώτο πράγμα που έχει να κάνει είναι να αναγγείλει στις θεές το πρόγραμμα της ζωής του: θα παίζει κιθάρα, θα δοξεύει (χτυπά με τόξο) και  θα μηνάει στους ανθρώπους τις άσφαλτες βουλές του πατέρα του.  Ο προ ολίγους γεννημένος θεός, λάμπων σαν τον ήλιο, τρέχει ν’ ανέβει στην κορυφή του βουνού Κύνθου. « Αρέσκεται μόνον εις υψηλούς τόπους, εις τα οξείας κορυφάς των ψηλών ορέων» ( ύμνος ομήρου εις Απόλλωνα Δήλιο 117- 130).

 Θαμπωμένες οι θεές τον βλέπουν να κάνει τα πρώτα βήματα στο νησί. Ο θεός σε λίγο αφήνει το νησί και αναβαίνει στον Όλυμπο όπου όλοι οι θεοί θα τον δεχτούν με σεβασμό αλλά και με κάποιο φόβο, γιατί το δοξάρι που κρατεί είναι πάντα τεντωμένο στο χέρι.

Μόλις τον είδαν σηκώθηκαν όλοι όρθιοι εκτός από τον πατέρα του Δία και τη μητέρα του τη Λητώ, η οποία είναι και η μόνη που μπορεί να του λασκάρει το τεντωμένο δοξάρι, να του κλείσει το σαγιτόλογο και να τον βγάλει από τους ώμους του, και έπειτα να κρεμάσει τα άρματά του στο μαλαματένιο καρφί της κολόνας δίπλα στο θρόνο του Δία. Όταν ήπιε από το χρυσό ποτήρι το νέκταρ που του πρόσφερε ο πατέρας του, τότε κάθισαν όλοι οι θεοί.

Τις σαγίτες του ο Απόλλωνας τις κρατάει για τους αντίμαχους, το μαντείο του βοηθάει τους ανθρώπους να μάθουν τις βουές του πατέρα του, την κιθάρα όμως τη φυλάει για τα συμπόσια των Ολυμπίων. Παίζει κιθάρα συνοδεύοντας τις Μούσες που τραγουδούν τις χαρές των αθανάτων και τα βάσανα των θνητών, την ώρα που οι άλλες νέες θεές, η Άρτεμις, η Αφροδίτη, οι Χάριτες, οι Ώρες, η Αρμονία, η Ήβη δίνουν τα χέρια και στήνουν το χορό. Μαζί με τις κοπέλες χορεύουν ο Άρης και ο Ερμής. 

1^η Παραλλαγή του Μύθου ( Πινδάρου):

Η Δήλος ήταν άλλοτε νησί πλεούμενο στο Αιγαίο και ταξίδευε στα κύματα άλλοτε εδώ και άλλοτε εκεί, όπως το έσπρωχναν οι άνεμοι. Οι ναυτικοί που την προσπερνούσαν στα ταξίδια τους την έλεγαν Ορτυγία, οι θεοί το έλεγαν Αστερία, γιατί από ψηλά που έβλεπαν  τη σκοτεινή γη έλαμπε σαν άστρο. Όταν ήρθε η ώρα να γεννηθεί ο Απόλλωνας και η Λητώ έβαλε το πόδι της πάνω στο νησί υψώθηκαν τέσσερις κολόνες από το βυθό της θάλασσας και το στήριξαν για να μένει εκεί στη μέση από τα νησιά τα άλλα, αμετασάλευτο στους αιώνες.

Δεύτερη παραλλαγή  (Καλλίμαχου):

Κάποτε ο Δίας δοκίμασε να ξελογιάσει τη νύμφη  Αστερία, αδελφή της Λητώς, στον ουρανό, η οποία όμως κατάφερε να του ξεφύγει και για να γλυτώσει μεταμορφώθηκε σε ορτύκι και έπεσε στη θάλασσα, έγινε νησί και το είπαν Αστερία. Για να την τιμωρήσει έγινε ένα νησί κακοτράχαλο και χωρίς να μπορεί να ριζώσει πουθενά, μόνο που την άφησε να παραδέρνει σαν την άδικη κατάρα πάνω στα κύματα. Οι ναυτικοί πότε την έβλεπαν στο Σαρωνικό, πότε στο στενό ανάμεσα στην Αττική και στην Εύβοια, πότε στο Σούνιο και πότε απέναντι στη Σάμο και στη Χίο.   Είτε το νησί ονομαζόταν  Ωρτυγία είτε Αστερία είτε Δήλος σημαίνουν την Ανατολή, το φωτισμό, τη λάμψη  και το φως.

Οι περιπλνήσεις της Λητούς

Απόλλωνας και Λητώ

Ο Απόλλωνας υπήρξε ο θεός του φωτός (γι’ αυτό αποκαλείται και Φοίβος (<ρ. φάω = φωτίζω, ουσ. φάος = φως) = φωτεινός), των οραμάτων, της μουσικής, των τραγουδιών και της ποίησης (προστάτης των καλών τεχνών), ο αιώνιος έφηβος. Ακόμη είναι ο Θεός της θεραπείας αλλά επειδή πολύ συχνά στην αρχαία Ελλάδα όποιος είναι ικανός για το καλύτερο, είναι ικανός και για το χειρότερο, ο Απόλλωνας είναι ο θεός της πανούκλας και των αρρωστιών αλλά και της μαντικής τέχνης, είναι ο δίδυμος αδελφός της Θεάς Άρτεμης.

Ο Απόλλων στα πιο αρχαία χρόνια λεγόταν και Απέλλων και ο Νοέμβρης μήνας στο Δελφικό ημερολόγιο ονομαζόταν, Απελλαίος. Ονομαζόταν Νουμήνιος Απόλλωνας γιατί κανόνιζε τους  μήνες και την πορεία τους.  Έτσι η αρχή κάθε μήνα ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα και είχε τα επίθετα Εβδομαίος, Εβδομαγής. Κάθε έβδομη μέρα του μήνα ήταν ιερή, αφού ήταν μέρα της γέννησής του. Οι κύκνοι της Μαιονίας, πανάρχαια πόλη της Μ. Ασίας, κατά τον Αλεξανδρινό λόγιο και ποιητή Καλλίμαχο ( ύμνος εις Δήλο, 249, 254) είχαν κάνει εφτά φορές το γύρο της Δήλου, άδοντες τον τοκετό της Λητούς. Σε αυτήν την ανάμνηση, έβαλε ο Απόλλωνας εφτά χορδές στη Λύρα του, Σχετίζεται ο αριθμός εφτά με τις εφτά φάσεις της σελήνης  και ανήκει στον Απόλλωνα, αφού αυτός προΐσταται στο χρόνο, στο μήνα, στη μέρα και στην ώρα. 

Τα παιδιά στην αρχαίας Αθήνα και γενικά  στις Ιωνικές πόλεις την Άνοιξη και το Φθινόπωρο έλεγαν τα κάλαντα προς τιμήν του Θεού Απόλλωνα κρατώντας την Ειρεσιώνη. Το μεν Φθινόπωρο για να τον ευχαριστήσουν για τη σοδειά που τους χάρισε τη δε Άνοιξη για να τον παρακαλέσουν να πάει καλά η σοδειά. 

Ο Απόλλωνας – Φοίβος- θεός του ήλιου δίνει το φως της ημέρας  και η αδελφή του Άρτεμις –Φοίβη –θεά της σελήνης  δίνει το φως της νύκτας στους ανθρώπους.

Τον έλεγαν και Λύκειο θεό =  θεός του φωτός, Αιγλήτην θεό = λάμποντα θεόν, αλλά τον αποκαλούσαν, Ξανθό και Χρυσοκόμην Θεό όλα αυτά δηλώνουν τον λάμποντα , τον φωτίζοντα τον κόσμο.  Ήταν Δειγενέτης, που σημαίνει αναγεννώμενος αδιάκοπα. Ακερσολόμης, που τα μαλλιά του δεν κόπηκαν ποτέ. Εκήβολος, που τα χαρακτηριστικά του πλήττουν από μακριά. Ως Δήλιος Απόλλωνας γράφθηκε από τον Όμηρο και  διηγείται τη ένωση του Δία με της Λητώς.

 Ήταν ο Απόλλωνας αληθινά ο θεός σωτήρας κάθε αδύναμης ψυχής. Ήταν λυτρωτής του ηθικού κακού. Οι αρχαίοι προφήτες του Θεού κατέχουν συγχρόνως τη γνώση της μαντείας, της θεραπείας, μα και του καθαρισμού, όπως εκείνος αποκαθάρθηκε, σαν σκότωσε τον Πύθωνα στους Δελφούς. Είναι ο Καθάρσιος θεός. Τώρα ο θάνατος για παραπτώματα ξεχάστηκε και οι αμαρτάνοντες  δεν κρημνίζονται στη θάλασσα ούτε εξορίζονται από την  πολιτείας τους.

Ήταν θεός Σωτήρ. Ήταν ο επανορθωτής των εγκλημάτων, όταν ο υπαίτιος αληθινά μετανοούσε και ζητούσε καθαρμό και απολύτρωση. Αγγιζόμενος με κλαδί δάφνης, της ιερής δάφνης, έπαιρνε συγχώρηση  και ήταν  προστατευόμενος του Θεού.  Γινόταν πιστός υπηρέτης του θεού ως την ημέρα που θα αισθανόταν ο ίδιος πως ο εξιλασμός του ήταν αρκετός.  Τότε επέστρεφε στους συγγενείς του, στους φίλους του. Ο Απόλλωνας ήξερε  ότι με τη συγχώρηση και την ανοχή δείχνει ο άνθρωπος την εξέλιξή του και ιδιαίτερα την αληθινή του ΓΝΩΣΗ που τον θα οδηγήσει στην πνευματική του ανύψωση.

Το όνομά του προέρχεται:

α) από το στερητικό "α" και τη λέξη "πολλών", δηλαδή αυτός που δεν προορίζεται για τους πολλούς. Ίσως, να θεωρήθηκε πως λόγω των μαντικών του ικανοτήτων, τις οποίες σε λίγους ανθρώπους μετέδιδε, ήταν ο θεός «των λίγων και εκλεκτών».

 β) ίσως σχετίζεται με τη φράση «ἀπέλλαι σηκοί» = ιεροί λίθοι, κατά τον λεξικογράφο Ησύχιο, οι οποίοι ήταν σημαντικοί στη λατρεία του θεού

  γ) από το ρήμα «πέλομαι ή πολέω-ῶ» = περιφέρομαι, κινούμαι πέριξ

     δ) με τη λέξη «ἀπελος» = ισχύς, δύναμη.

ε) από το ρήμα απ –ολλυμι = καταστρέφω εντελώς, σκοτώνω, σφάζω

• Ιερά σύμβολα του είναι:  ο τρίπους, η κιθάρα, η λύρα και το τόξο ή βέλος

• Τα ιερά του ζώα είναι: ο λύκος, το γεράκι, ο κύκνος, το κοράκι, ο πετεινός, ο τζίτζικας, το δελφίνι και το κριάρι. 

•   Ιερά φυτά του: η δάφνη, η άρκευθος, η μυρίκη, το ηλιοτρόπιο και ο υάκινθος

Ετυμολογία της λέξης Λητώ:

v  Α) από το ρήμα λανθάνω και λήθω ( ο ενεστώς είναι λήθω και συναντάται σπάνια ) σημαίνει διαφεύγω την προσοχή κάποιου, είμαι άγνωστος, παραμένω αθέατος.

v Β) ο Γ. Μπαμπινιώτης θεωρεί ότι το όνομα «Λητώ» είναι αβέβαιης ετυμολογίας, αλλά δέχεται πως εφόσον η Λητώ ήταν μητέρα – θεά που προερχόταν από την Μικρά Ασία, ίσως έχει κοινή ετυμολογική προέλευση με την Λήδα, δηλαδή από το λυδικό lada «γυναίκα, σύζυγος». Οι αρχαίοι θεωρούσαν την Λητώ θεά της νύχτας