Φωκικός Μεδεώνας

Ο Μεδεώνας ήταν παραθαλάσσια πόλη της αρχαίας Φωκίδας στα βόρεια παράλια του Κορινθιακού κόλπου. Η πόλη ήταν κοντά στην αρχαία Στείριδα. Σήμερα η περιοχή ανήκει νομό Βοιωτίας.  Η ακρόπολη του Φωκικού Μεδεώνα βρίσκεται στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων όπου και το ομώνυμο εκκλησάκι στην κορυφή, πριν από το εργοστάσιο αλουμινίου,στην παραλία Στειρίου.  Ο Μεδεών, ήταν ήρωας της πόλεως.

Ο Μεδεώνας καταστράφηκε από τον στρατό του Ξέρξη στο πέρασμά του από την Φωκίδα. Όταν τον επισκέφθηκε ο Παυσανίας κατοικούνταν μόνο ο παράλιος οικισμός.

Η περιοχή έχει κατοικηθεί από τα πρωτοελλαδικά χρόνια ενώ η ακρόπολη φαίνεται να τειχίζεται την μυκηναϊκή εποχή. Τα ελάχιστα σωζόμενα τμήματα της οχύρωσης είναι κυκλώπειας τοιχοδομίας. Τα νεότερα  τείχη που διατηρούνται ως και σήμερα, ανήκουν στον 4ο αι π.Χ. και δείχνουν μία ακμάζουσα παραλιακή πόλη του κορινθιακού με ηγετική θέση στην ευρύτερη περιοχή.

Η ακρόπολη τειχίζεται στα βόρεια και δυτικά της τμήματα, ενώ στα η νότια απότομη πλαγιά καταλήγει στην θάλασσα προσφέροντας φυσική προστασία. Στα ανατολικά το τείχος σώζεται αποσπασματικά.

Η πρώτη ανασκαφή στην περιοχή έγινε το 1907 από τον αρχαιολόγο Γεώργιο Σωτηριάδη και έφερε στο φως τμήμα αρχαίου νεκροταφείου πλησίον της ακρόπολης.

Στην ίδια την ακρόπολη δεν έχουν γίνει ανασκαφές πλην της ανακάλυψης ενός μικρού θολωτού τάφου, ο οποίος ανασκάφηκε στην βόρεια πλαγιά του εσωτερικού της ακρόπολης.

Η εσωτερική του διάμετρος είναι 3 μ. Δεν σώζεται η θόλος και το βόρειο τμήμα του, ενώ έχει δρόμο και διατηρείται ο λίθος του υπέρθυρου και το πλαϊνό δωμάτιο.

Ακόμα υπάρχουν δύο δεξαμενές ύδατος, λαξευμένες στον φυσικό βράχο και είναι κλεισμένες με πλέγμα γιατί υπάρχει κίνδυνος πτώσης, μιας και το άνοιγμά τους είναι στο επίπεδο του εδάφους.

Μία επιγραφή που ανακάλυψε ο Γάλλος αρχαιολόγος Μπωντουέν στην ακρόπολη της Στείριδας την οποία δημοσίευσε το 1881, αναφέρεται στην ισότιμη πολιτική και θρησκευτική ένωση που έγινε γύρω στο 200 π.Χ. μεταξύ Στείριδος και Μεδεώνος.

Η επιγραφή αποτελεί το σημαντικότερο ιστορικό στοιχείο για την περιοχή. Το κείμενο ορίζει ότι η Στείριδα είναι η έδρα των αρχών και ο Μεδεών το επίνειο και ο φρουρός του δρόμου της Κλεισούρας.

Η απόδοση του αρχαίου κειμένου:

Ο θεός δίνει καλή τύχη. Όταν ήταν στρατηγός των Φωκέων ο Ζεύξιος τον έβδομο μήνα, έγινε συμφωνία ανάμεσα στην πόλη των Στειρίων και την πόλη των Μεδεωνίων. Οι Στείριοι και οι Μεδεώνιοι είχαν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα έχοντες τα ιερά, την εξοχή, τα λιμάνια, όλα ελεύθερα γι΄αυτούς.

Ας είμαστε όλοι εμείς δηλ. οι Μεδεώνιοι ίσοι και όμοιοι με όλους τους Στειρίους και να συμμετέχουμε στην εκκλησία του δήμου και να εξουσιάζουμε μαζί με τους Στειρίους και να δικάζουμε στις δίκες που γίνονται σε όλες τις πόλεις τους ενήλικες. Ας προΐσταται κι ένας ιεροταμίας από τους Μεδεωνίους, αυτός που θυσιάζει στους πατροπαράδοτους θεούς των Μεδεωνίων.

Ας μην είναι αναγκαίο να συμμετέχουν στις δημόσιες λειτουργίες στο Στείρι όσοι Μεδεώνιοι έχουν γίνει άρχοντες στην πόλη τους, ξενοδίκες, πρακτήρες, τεχνίτες, ιερείς, ιεράρχες και από τις γυναίκες όσες ήσαν ιέρειες, εάν τυχόν δεν το επιθυμούν με τη θέλησή τους. Ας προΐστανται από τους Μεδεωνίους και τους Στειρίους όσοι δεν έχουν αξιώματα και να χρησιμοποιούν (λειτουργούν) τα ιερά όπως ορίζει ο νόμος.

Και η χώρα τόσο των Μεδεωνίων όσο και Στειρίων να είναι κοινή σε όλους. Να συμμετέχουν από κοινού σε όλες τις θυσίες, να μην είναι δυνατόν να αποσχιστούν από την συμμαχία, ούτε ο ένας ούτε ο άλλος. Στην περίπτωση δε που κάποιος από τους δύο δεν μείνει πιστός στους όρους της συνθήκης, να πληρώσει δέκα τάλαντα πρόστιμο. Να γραφτεί η συμφωνία σε στήλη και να αφιερωθεί στο Ιερό της Αθηνάς. Να δοθεί η συμφωνία σφραγισμένη και σε ιδιώτες, μάλιστα στον Θράσωνα τον Λιλέα, μάρτυρες... (ακολουθούν τα ονόματα ενός Ελατέα, ενός Λιλέα, γιου του Θράσωνα που θα φύλαγε την ομολογία σφραγισμένη και ενός από την Τιθορέα).

Κείμενο: Γεώργιος Αθανασόπουλος

Από τα ταφικά ευρήματα  εκατοντάδων τάφων στο λόφο των Αγίων Θεοδώρων διαπιστώνεται ότι ο χώρος κατοικούνταν από τα πρωτοελλαδικά χρόνια  ως το 2^ο αι. π.Χ.

Από τα ταφικά έθιμα των διαφόρων εποχών που μελετήθηκαν – ενταφιασμού ή καύσης- ο συνηθισμένος τρόπος καύσης ήταν να ανοίγουν στο έδαφος λάκκο ελλειψοειδή 1μ. Χ 80 εκατ. Μέσα στον οποίον χυνόταν χοή από μια  πρόχου που κατόπιν θρυμματιζόταν. Πάνω στα κομμάτια της σχηματιζόταν με χοντρά ξύλα πυρά και σε αυτή τοποθετούσαν τον νεκρό συνεσταλμένο. Όταν έσβηνε η φωτιά όλα σκεπάζονταν με χώμα.  Και στις χωρίς καύση  ταφές οι νεκροί ήσαν συνεσταλμένοι μέσα σε πήλινες σαρκοφάγους.     

Σωζόμενα κομμάτια του τείχους του Μεδεώνα 

 

 

 

Θολοτός τάφος

 είσοδος στον τάφο

Πλαϊνό δωμάτιο του τάφου

Δεξαμενή

Δεξαμενή

  Κάποια από τα όμορφα ευρήματα της πόλης του Μεδεώνα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Διστόμου    

 

 

Μελεμβαφής βοιωτικός σκύφος  3ος αι. π.Χ. " ΕΥΗΜΕΡΙΑ"

Άμβρυσ(σ)ος, Άμβροσσος Άμβρωσσος ή Άμφρυσ(σ)ος - το Δίστομο - 6η συνάντηση - 23-3-2018

Η αρχαία Άμβροσσος έχει σημαντική κληρονομιά 3500 ετών, κατοικήθηκε κατά την Προμυκηναϊκή περίοδο (3000-1500 π.Χ) από ένα Πελασγικό φύλο τους Λέλεγες ενώ αργότερα, μετά την γνωστή σε όλους κάθοδο των Δωριέων (1200 π.Χ) από τα βόρεια, οριστικοποιείται η τότε ανάμειξη του πληθυσμού της περιοχής. Πήρε το όνομά της από τον ήρωα Άμβροσσο. Στο Καστρί Διστόμου, στην κορφή του υπάρχουν απομεινάρια από προϊστορικό πελασγικό φρούριο, το Κάστρο εξ ού και η ονομασία Καστρί. Έχει μήκος 800 μ. και πλάτος 2,5 μ.  Στο εσωτερικό υπάρχει ερειπωμένος οικισμός. Έξω από το τείχος, στα νότια, υπάρχει τάφος της πελασγικής περιόδου.

 Ο Παυσανίας όταν έφτασε είδε μια αγορά, όχι μεγάλη, με ανδριάντες μαρμάρινους στημένους σ’ αυτήν, από τους οποίους οι πιο πολλοί ήταν σπασμένοι.

Το μεγαλύτερο μέρος της πεδιάδας που την περιέβαλε ήταν γεμάτη από αμπέλια, ενώ ο περιηγητής αναφέρει την ύπαρξη και χρήση ενός θάμνου, που ονομάζεται κόκκος και χρησιμοποιείται για βαφή. 

  Μοιάζει με το σχίνο αλλά τα φύλλα του είναι πιο σκούρα και πιο μαλακά. Μέσα στον καρπό του κόκκου αναπτύσσεται ένα ζωύφιο. Το οποίο αν βρεθεί στον αέρα μετά την ωρίμανση του καρπού  πετάει και μοιάζει  σαν το κουνούπι. Προτού όμως το ζωύφιο αυτό αρχίσει να κινείται, μαζεύουν τον καρπό της κόκκου και χρησιμοποιούν το αίμα του ζωυφίου για τη βαφή μαλλιού.

 

 Στη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου επήρθε και η αλλαγή της ονομασίας της από Άμβροσσος σε Δίστομο, κατά πάσα πιθανότητα από ένα πηγάδι με δύο στόμια που υπήρχε εκεί. Για μεγάλο χρονικό διάστημα συνυπήρχαν και τα δύο ονόματα..

Λαξευτοί τάφοι

Από επιγραφή του 3αι. μ.Χ.  μαθαίνουμε ότι γίνονταν αγώνες γυμνικοί και ιππικοί καθώς και τα ονόματα των νικητών και τις πατρίδας του.  

Από την Άμβροσσο διερχόταν η Σχιστή οδός, που κατευθυνόταν στην ιερή πόλη των Δελφών.  Η Άμβροσσος έλεγχε τις διόδους της οδού αυτής, όπως και του δρόμου προς τον Κορινθιακό.

Η οχύρωση της Αμβροσσού 

Ο Παυσανίας κάνοντας μνεία στην οχύρωσή της, αναφέρει ότι περιβαλλόταν από διπλό τείχος. Ο καθένας τοίχος από τους περιβόλους είχε πλάτος λίγο μικρότερο της οργυιάς και ύψος, όπου δεν έχει καταρρεύσει 2,5 οργυιές. Η απόσταση από τον ένα περίβολο στον άλλο είναι μια οργυιά, 1,8288 μέτρα.  Η οχύρωση έγινε από τους Θηβαίους για να την προστατεύσουν από τους Μακεδόνες.

 Στην περιοχή δίπλα στο ποδοσφαιρικό γήπεδο του Αμβρυσσέα, πλάι στην ταβέρνα "Ο ΚΑΚΟΥΡΓΟΣ" υπάρχουν τάφοι της μυκηναϊκής περιόδου σε καλή κατάσταση.

Η τύχη της Αμβροσσού στο πέρασμα των χρόνων

Η ΄Αμβροσσος ήταν μία από τις πόλεις που κατέστρεψε το 480 π.Χ. ο Περσικός στρατός του Ξέρξη στο πέρασμά του από την Φωκίδα. Αργότερα καταστράφηκε από τον Φίλιππο Β’ κατά τον Γ’ Ιερό Πόλεμο. Το 198 π.Χ. καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους και το 250 μ.Χ. καταστράφηκε από Γαλάτες και Κέλτες.

 Σήμερα το τείχος της αρχαίας Αμβροσσού διασχίζει  το Δίστομο. Στις πιλοτές αρκετών σπιτιών υπάρχουν κομμάτια της οχύρωσης.  Περπατώντας κανείς μέσα στο Δίστομο θα αναγνωρίσει αρχαίους λίθους χτισμένους  σε σπίτια, μάνδρες και εκκλησίες. 

Ναός της  Άρτεμης Δίκτυννας.

Ο ναός βρισκόταν δύο στάδια από την Άμβροσσο,  στο χώρο του Κέντρου Υγείας Διστόμου.  Εκεί υπήρχε το μεγάλο αρχαίο άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος, το θαυμάσιο αυτό έργο τέχνης που ήταν φτιαγμένο όλο από μαύρο μάρμαρο και φαινόταν από την Παραλία.  Η λατρεία της ερχόταν από την Κρήτη. Επειδή οι ιέρειες ήσαν Αντικυριώτισες φαίνεται πως βρισκόταν στον έλεγχο της Αντίκυρας. 

Σήμερα ένας σωρός από «ξεχασμένους» αρχαίους λίθους μας μαρτυρούν τη θέσητου ναού. Καμία ταμπέλα κα καμιά μέριμνα από τις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και από την τοπική κοινωνία του Διστόμου για την ανάδειξη της θέσης του ναού.   

                                        

                     

                                          Αρχαιολογικό Πάρκο της αρχαίας Άμβροσσού 

                                                              








                              


                                                                                                         

                                                                                   

                   
 Αρχαιολογικό Μουσείο Διστόμου