Μυκηναϊκά νεκροταφεία - τάφοι των παιδιών του Οιδίποδα

Τρία μεγάλα μυκηναϊκά νεκροταφεία της Θήβας αναπτύχθηκαν στους λόφους γύρω από την Καδμεία.

Στη Θήβα, οι νεκροί από τον 16ο αι. π.Χ. θάπτονται εκτός της Καδμείας στους γειτονικούς λόφους της Αγίας Άννας-Κολωνακίου, των Καστελλίων και του Ισμηνίου.

Στο νεκροταφείο των Καστελλίων ένας μνημειώδης θαλαμωτός τάφος του 13ου αι. π.Χ., διακοσμημένος με μοναδικές και εξαιρετικής ποιότητας τοιχογραφίες που παριστάνουν γυναικείες μορφές σε στάση απόδοσης σεβασμού ή αποχαιρετισμού σε νεκρό, φαίνεται ότι ήταν προορισμένος για την ταφή των επιφανών μελών της ανακτορικής ιεραρχίας. Στο παρελθόν ταυτίστηκε και με τον τάφο “των Οιδίποδος Παίδων” που αναφέρει ο Παυσανίας, δηλαδή του Ετεοκλή και Πολυνείκη, οι οποίοι αλληλοσκοτώθηκαν μονομαχώντας μπροστά στα τείχη της Θήβας στην εκστρατεία των “Επτά επί Θήβας”.

Είναι από τους μεγαλύτερους γνωστούς θαλαμωτούς τάφους των μυκηναϊκών χρόνων. Σχηματίστηκε από την ενοποίηση δύο ταφικών δωματίων που είχαν λαξευτεί στο λόφο σε διαφορετικό επίπεδο και με ξεχωριστούς δρόμους (διαδρόμους πρόσβασης). Ο κυριώτερος από τους δρόμους έχει μήκος 25 μέτρα, 10 μέτρα ύψος και 4 μέτρα πλάτος. 

Ο δεύτερος δρόμος που φαίνεται μεταγενέστερος είναι 1,30μ. ψηλότερος από τον πρώτο και οδηγεί σε θάλαμο που διαμορφώθηκε ως προέκταση του πρώτου θαλάμου. Ο χώρος του θαλάμου έχει 11,5μ μήκος, 7 μέτρα μήκος και 3,5μ ύψος.

Κρήνη της Δίρκης, ιερό της Αθηνάς Όγκας και Ηράκλειον

Στις δυτικές υπώρειες του υψώματος πάνω στο οποίο είναι κτισμένη η Θήβα βρίσκεται η φημισμένη «Κρήνη της Δίρκης», η οποία συνδέεται με το μύθο της ίδρυσης της Θήβας από τον Κάδμο. Σύμφωνα λοιπόν με τη μυθολογική παράδοση, κάπου εκεί κοντά ο Κάδμος θυσίασε την αγελάδα που τον οδήγησε στη Θήβα και κατόπιν αναζήτησε νερό σε μια κοντινή πηγή για να τελέσει εναγισμούς. Την πηγή όμως αυτή φρουρούσε ένας δράκοντας, γιος του Άρη, τον οποίο ο Κάδμος σκότωσε και έσπειρε τα δόντια του, από τα οποία γεννήθηκαν οι Σπαρτοί. Πλάι στην πηγή υπήρχε μια σπηλιά, για την οποία οι μύθοι έλεγαν πως ήταν η κατοικία του δράκοντα.

Η πηγή που φύλασσε ο δράκοντας μετονομάστηκε αργότερα σε «Κρήνη της Δίρκης», από ένα άλλο μυθολογικό επεισόδιο που συνδέθηκε με αυτή. Πρόκειται για το φόνο της Δίρκης, συζύγου του βασιλιά της Θήβας Λύκου, η οποία βασάνιζε τη μητέρα του Ζήθου και του Αμφίονα Αντιόπη, την οποία είχε κρατούμενη στο παλάτι. Κατά τους μύθους, μετά το βασανιστικό θάνατο της Δίρκης από τον Ζήθο και τον Αμφίονα, τα δύο αδέλφια πέταξαν το πτώμα της στην πηγή αυτή που από τότε πήρε το όνομά της.

Σύμφωνα με τις περιγραφές του Παυσανία, κάπου εκεί κοντά υπήρχε και ιερό της Αθηνάς Όγκας, από το οποίο έφεραν την ονομασία τους οι Ογκαίαι πύλες του τείχους της Θήβας που βρίσκονταν στην περιοχή αυτή, ενώ οι αρχαίοι Θηβαίοι έδειχναν και το σημείο που ο Μενοικέας, ο γιός του Κρέοντα, έπεσε από τα τείχη θυσιάζοντας τον εαυτό του για να σωθεί η Θήβα, σύμφωνα με προφητεία του μάντη Τειρεσία κατά την πρώτη εκστρατεία των επτά Αργείων ηρώων εναντίον της Θήβας.

Ηράκλειον 

  Στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου βρισκόταν  το Ηράκλειον, ιερό του Ηρακλή, με λατρευτικά αγάλματα, ένα μαρμάρινο και ένα ξύλινο που ήταν φτιαγμένο από τον Δαίδαλο.  Εδώ γινόταν ετήσια γιορτή, αγώνες,  προς τιμήν του Ηρακλή, τα Ηράκλεια. 

 Ιερό της Όγγας ή Όγκας
 
Κοντά και απέναντι σχεδόν από την πηγή της Δίρκης, βρισκόταν  ιερό ίσως και ναός  της Αθηνάς  Όγκας, όπως λέει ο Αισχύλος της "μακαίρης ανάσσης Όγκας".

Αρχαίοι λίθοι από το ιερό της Όγκας

 
 

Ναός Ισμηνίου Απόλλωνα στη Θήβα

Ιερό του Ισμηνίου Απόλλωνα

Ένα από τα σημαντικότερα ιερά της αρχαίας Θήβας ήταν το ιερό του Ισμηνίου Απόλλωνος, στον ομώνυμο λόφο νοτιοανατολικά της αρχαίας πόλης. Ο λόφος χρησιμοποιήθηκε ήδη από τον 15ο αι. π.Χ., καθώς εκεί βρισκόταν ένα από τα τρία μεγάλα νεκροταφεία λαξευτών θαλαμωτών τάφων της μυκηναϊκής Θήβας.

Αργότερα ιδρύθηκε εκεί το φημισμένο ιερό, η ιστορία του οποίου έχει να επιδείξει τρεις διαδοχικούς ναούς που κατασκευάστηκαν στο χώρο αυτό κατά την αρχαιότητα. Ο πρώτος κτίστηκε γύρω στα τέλη του 8ου αι. π.Χ. και μετά την καταστροφή του αντικαταστάθηκε στους αρχαϊκούς χρόνους από άλλο ναό, δωρικού ρυθμού, που διατηρήθηκε ως τις αρχές του 4ου αι. π.Χ. Τότε κτίστηκε ο τρίτος ναός, δωρικός περίπτερος, ο οποίος πιθανώς δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Σ' αυτόν ανήκουν τα κατάλοιπα της θεμελίωσης που είναι σήμερα ορατά στην κορυφή του λόφου. Κατά τη μαρτυρία του Παυσανία, στην είσοδο του ιερού υπήρχαν αγάλματα του Ερμή και της Αθηνάς, τα οποία η παράδοση απέδιδε στους μεγάλους γλύπτες Φειδία και Σκόπα. Στο ιερό υπήρχαν πολλά αφιερώματα, κυρίως αγάλματα και τρίποδες με αναθηματικές επιγραφές. Αργότερα ο λόφος χρησιμοποιήθηκε ως παλαιοχριστιανικό και βυζαντινό νεκροταφείο με κτιστούς τάφους που βρισκόταν σε χρήση μέχρι και τον 12ο αι. μ. Χ.

 Η θηβαϊκή γιορτή Δαφνηφόρια 

Ο Παυσανίας αναφέρει κάθε χρόνο γινόταν ιερέας στο ναό ένα παιδί από διακεκριμένη οικογένεια και  το οποίο είχε και τους δυο γονείς, με καλή σωματική διάπλαση και δύναμη. Είχε το προσωνύμιο δαφνηφόρος γιατί  φορούσε στεφάνι από φύλλα δάφνης.

Υπήρχε συνήθεια να αφιερώνουν τρίποδα οι οικογένειες των παιδιών – ιερέων προς τιμήν του Θεού. Ένας τέτοιος τρίποδας ήταν και του Αμφιτρύωνα όταν ο Ηρακλής δαφνηφόρησε.

Η θηβαϊκή γιορτή Δαφνηφόρια είναι γνωστά από αρχαία κείμενα. Έπαιρναν ένα μακρύ ξύλο ελιάς και το στόλιζαν με κλαδιά δάφνης, με διάφορα άνθη, χάλκινες σφαίρες, και ταινίες.

Το ξύλο το ονόμαζαν «κώπη» στειλιάρι ή ραβδί, το κρατούσα το παιδί – δαφνηφόρος  και ήταν επικεφαλής της πομπής. Κατά την πομπή ο δαφνηφόρος είχε μακριά μαλλιά χυτά πίσω, χρυσό στεφάνι στο κεφάλι, λαμπρό φόρεμα μακρύ ως τα πόδια και ειδικά υποδήματα.

Ακολουθούσε χορωδία κοριτσιών με κλαδιά δάφνης στα χέρια που έψελναν ύμνους. Η πομπή κατευθυνόταν στην περιοχή που είχε το όνομα Γαλάξιον, όπου ήταν το τέμενος του Ισμηνίου Απόλλωνα.    

Ισμηνός ποταμός και Θήβα

Ο Ισμηνός είναι ο θεός του ομώνυμου ποταμού στη Βοιωτία, γιος του Ωκεανού και της Τηθύος ή γιος του Ασωπού και της Μετώπης ή γιος του Απόλλωνα και της Νύμφης Μελίας. Είχε δύο κόρες, τη Δίρκη και τη Στροφίη, δύο πηγές της θηβαϊκής χώρας. Ισμηνός τέλος είναι το όνομα του μεγαλύτερου γιου της Νιόβης και του Αμφίονα. Σκοτώθηκε από τα βέλη του Απόλλωνα. Καθώς πέθαινε, ρίχτηκε στο ποτάμι, που πήρε το όνομά του από το όνομα του νέου άντρα. 

Το γράμμα Α = αριστερά, για την τοποθέτηση του σπονδύλου 

 

Η λέξη " ΕΞΩ¨στον σπόνδυλο γραμμένη για την τοποθέτησή του