Νέα Πλευρώνα Αιτωλοακαρνανίας

Στη ΝΔ απόληξη του όρους Αρακύνθου (Ζυγός), και σε απόσταση μόλις 5 χλμ. ΒΔ της Ιεράς Πόλης Μεσολογγίου, υψώνεται επιβλητικά η ισχυρή οχύρωση της Νέας Πλευρώνας, καταλαμβάνοντας δύο γειτονικούς λόφους (38.412409, 21.409601).

Η Νέα Πλευρώνα αποτελούσε μία από τις μεγαλύτερες αρχαίες πόλεις της Δυτικής Αιτωλίας. Η οχύρωσή της, η οποία εντυπωσιάζει ακόμα και σήμερα, αποκαλείται από τους κατοίκους της περιοχής «Κάστρο της κυρα-Ρήνης», ονομασία που συνδέεται με νεώτερους θρύλους και παραδόσεις. Οφείλει το όνομά της στον ήρωα Πλευρώνα, γιο του Αιτωλού και γενάρχη της Αιτωλίας.

 

Σύμφωνα με το γεωγράφο Στράβωνα (Γεωγραφικά 10, ΙΙ, 4), η πόλη ιδρύθηκε μετά το 235/234 π.Χ., δηλαδή αμέσως μετά την καταστροφή της Παλαιάς Πλευρώνας, από τον Δημήτριο Β΄ το Μακεδόνα, γνωστό και ως Αιτωλικό. Τα ερείπια που εντοπίζονται νοτιότερα στους δύο χαμηλούς λόφους, Ασφακοβούνι (Γυφτόκαστρο) και Πετροβούνι, αποδίδονται στην Παλαιά Πλευρώνα.

Ο Όμηρος στο νηών κατάλογο, αναφέρει πέντε αιτωλικές πόλεις, μεταξύ των οποίων και την Πλευρώνα (Καλυδώνα, Χαλκίδα, Πυλήνη, Ώλενο) που συμμετείχαν στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας. Επιπλέον, τόσο το όνομα της πόλης, όσο και το εθνικό Πλευρώνιος, εμφανίζεται σε μυκηναϊκές πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β΄ γραφής που βρέθηκαν στην Πύλο, γεγονός που αποδεικνύει ότι η πόλη υπήρχε ήδη στη Μυκηναϊκή εποχή. Εντούτοις, έως σήμερα ελάχιστα θραύσματα αγγείων επιβεβαιώνουν την κατοίκηση κατά την περίοδο αυτή. Αντίθετα, περισσότερα στοιχεία υπάρχουν για τους πρωτογεωμετρικούς και τους γεωμετρικούς χρόνους, κυρίως από τάφους και ελάχιστα κτιριακά κατάλοιπα. Η Νέα Πλευρώνα, αν και γνώρισε μεγάλη ακμή κατά την Ελληνιστική περίοδο, μετά τη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ., παρήκμασε και οι κάτοικοί της μεταφέρθηκαν στην Νικόπολη από τους Ρωμαίους.

Ατενίζοντας τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου

Η Νέα Πλευρώνα, όπως οι περισσότερες πόλεις των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, είχε κτιστεί κατά το Ιπποδάμειο σύστημα, σε μεγαλύτερη κλίμακα από την παλαιά πόλη. Η επιλογή της θέσης, πάνω σε χαμηλό και βραχώδη λόφο (υψόμετρο 195μ. έως 280μ.), όπως μπορεί να αντιληφθεί και σήμερα ο επισκέπτης, δεν ήταν τυχαία, καθώς από το σημείο αυτό η πόλη διατηρούσε τον έλεγχο των χερσαίων και θαλασσίων οδών, αλλά και των πλουτοπαραγωγικών πηγών (αλυκές και λιμνοθάλασσα). 

Η θέα από τη Νέα Πλευρώνα

 Η πόλη διέθετε λιμάνι, το οποίο τοποθετείται στις παρυφές του λόφου, στη θέση Τρεις Εκκλησίες ή «Σκαλί» Μεσολογγίου, όπου διατηρείται τμήμα τείχους που έφτανε ως τη θάλασσα. 

Τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα που μπορεί να δει ο επισκέπτης της  Νέας Πλευρώνας είναι:

 

 

•          Την οχύρωση

Οχυρωματικός πύργος

Η οχύρωση της Νέας Πλευρώνας, μήκους 2 χλμ και πλάτους 2-2.20 μ. , είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά δείγματα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, καθώς σώζεται σε μεγάλο ύψος με τις  11 πύλες της, τους 36 ορθογώνιους ή τετράγωνους πύργους και τις κλίμακες ανόδου. Εντός της οχύρωσης υπάρχουν κτιριακά συγκροτήματα οργανωμένα σε οικοδομικές νησίδες, εκτός από τα ιδιωτικά κτίρια στο εσωτερικό του περιβόλου εκτείνεται η αγορά της πόλης, με θεμέλια στοάς  και άλλων δημοσίων κτιρίων αγνώστου χρήσης, μεταξύ των οποίων γυμνάσιο ή στάδιο(;) καθώς και λαξευτή δεξαμενή, λουτρό με υπόκαυστα,  βάθρα αγαλμάτων,  εξέδρες, λιθόστρωτοι δρόμοι και το θέατρο.  Εντυπωσιακή είναι η κεντρική πύλη με το υπερμέγεθες υπέρθυρο, η τοξωτή πύλη Β.

Κεντρική Πύλη

•   Ένα από τα πιο ξεχωριστά μνημεία του χώρου είναι μια λαξευτή δεξαμενή (33Χ22μ.)  χωρητικότητας 2.500 κ.μ. που διαιρείται σε 5 θαλάμους. Διατηρούνται εσωτερικά κτιστά χωρίσματα με τριγωνικά ανοίγματα επικοινωνίας στις βάσεις τους, μεγάλα κτιστά άνδηρα.

Δεξαμενή

•     Τα νεκροταφεία της  Νέας Πλευρώνας  περιλαμβάνουν επιβλητικά μνημεία «μακεδονικού» τύπου και επιμελημένους ταφικούς περίβολους.

•        Το θέατρο, το οποίο είναι κτισμένο πάνω στο δυτικό τείχος του οχυρωματικού περίβολου, κοντά στην κεντρική πύλη της οχύρωσης και έχει εξαιρετική θέα προς τη γύρω περιοχή.  Το μνημείο χρονολογείται στα τέλη του 3^ου π.Χ. αι.  Το κοίλο του έχει εν μέρει λαξευτεί στο φυσικό βράχο και διατηρεί με 4 κλίμακες με 16- 17  σειρές εδωλίων, ενώ υπολογίζεται ότι αρχικά είχε 25-30 σειρές. Το σκηνικό οικοδόμημα είχε διώροφη προσκήνιο και ήταν προσαρμοσμένο πάνω στο τείχος, χρησιμοποιώντας ως βοηθητικό του χώρου (αποδυτήρια) ένα γειτονικό πύργο.  

 

Πηγή πληροφοριών: Έντυπο Υπουργείου Πολιτισμού για τη Νέα Πλευρώνα 

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh352.jsp?obj_id=18341

 

Φωτ. από το νεκροταφείο

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   Φωτ. κτιρίων 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Φωτ. από την οχύρωση

 

Κίρρα - αρχαία φωκική πόλη

 Η Κίρρα για μια μεγάλη περίοδο υπήρξε φωκική πόλη και βρισκόταν στα σύνορα των Φωκέων με την Οζολία Λοκρίδα, ήταν το επίνειο το Δελφών. Αναφέρεται από τον Όμηρο ως Κρίσα, ο Στράβωνας και Παυσανίας την αναφέρουν ως Κίρρα, όμως ο τελευταίος την ταυτίζει με την ομηρική πόλη Κρίσα. Αποτελούσε τον προορισμό προσκυνητών και εμπόρων, οι οποίοι ανακτώντας δυνάμεις θα συνέχιζαν τον δρόμο τους για το πανελλήνιο ιερό. Βρίσκεται στον κόλπο της Ιτέας, στην έξοδο της κοιλάδας του Πλειστού στην ακτή του Κορινθιακού κόλπου. 

Η παλαιότερη κατοίκηση στην Κίρρα ανάγεται στην πρωτοελλαδική εποχή (3η χιλιετία π.Χ.), οπότε δημιουργήθηκε εκτεταμένος οικισμός, ο οποίος εξελίχθηκε σε μεγάλο εμπορικό κέντρο και γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στη Μεσοελλαδική περίοδο και κατά τους πρώιμους Μυκηναϊκούς χρόνους.
Στους αρχαϊκούς χρόνους γνώρισε μεγάλη ακμή αφού στο λιμάνι της κατέφθαναν επισκέπτες και προσκυνητές των Δελφών και διακινούνταν αγαθά και εμπορεύματα προς ολόκληρη την περιοχή.

 Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στην Κίρρα και τους Δελφούς για τον έλεγχο της κοιλάδας του Πλειστού και τον δρόμων της, κατέληξε σε δεκαετή πόλεμο. Κατηγορήθηκε ότι οι κάτοικοι της εκμεταλλεύονταν τους προσκυνητές των Δελφών, οι κάτοικοι αρνήθηκαν να πληρώσουν το πρόστιμο που τους επιβλήθηκε και ο Α’ Ιερός Πόλεμος ξέσπασε. Ο πόλεμος αυτός έληξε το 590 π.Χ. με την καταστροφή της Κίρρας, από τη Δελφική Αμφικτυονία. Σταδιακά η πόλη ανέκτησε τη ζωή της και ως το τέλος του 6ου αι. π.Χ. εξελίχθηκε σε σημαντικό λιμάνι του Κορινθιακού κόλπου, που ταυτόχρονα λειτουργούσε ως επίνειο της Άμφισσας και των Δελφών. 

Αρχαίο λιμάνι

Η Κίρρα διατήρησε τη σημασία της και κατά τη διάρκεια των βυζαντινών και μεσαιωνικών χρόνων. Από τη βυζαντινή περίοδο σώζονται ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής, με βαπτιστήριο, λουτρά και ο παράκτιος πύργος που είναι κατασκευασμένος από ογκόλιθους του αρχαίου λιμανιού. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς κτίστηκε ο πύργος. Αναφέρεται ως «βυζαντινός», αλλά δεν αποκλείεται να ήταν φράγκικος. Στην υπόθεση αυτή συνηγορεί το γεγονός ότι φαίνεται να ήταν μια απλή βίγλα.

 

Επάνω στα αρχαία ερείπια κτίσθηκε το 1870 ο σύγχρονος οικισμός με το όνομα Ξεροπήγαδο. Στον αρχαιολογικό χώρο της Κίρρας διατηρούνται διάσπαρτα αρκετά μνημεία, που συνθέτουν την ιστορική πορεία της αρχαίας πόλης, σημαντικότατου λιμανιού στον Κορινθιακό κόλπο. Μέσα στη θάλασσα διατηρείται τοίχος από τις εγκαταστάσεις του αρχαίου λιμανιού και σε μικρή απόσταση τα θεμέλια κτίσματος, που αποδίδονται σε νεώριο, χώρο αποθήκευσης του εξοπλισμού των πλοίων.

Η Κίρρα διέθετε  επίσης ένα σημαντικό ιερό αφιερωμένο στον Απόλλωνα, την Άρτεμη και τη Λητώ. Στην περιοχή όπου βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου εκτεινόταν ένας υπαίθριος χώρος, ορθογώνιος σε κάτοψη, μήκους 160 μ. και πλάτους 130 μ. που πλαισιωνόταν από στοές ανοικτές προς το εσωτερικό, όπου είχε αναγερθεί το ναϊκό οικοδόμημα

 Οι νεώσοικοι

Κατά τον 5ο αι. π.Χ., οικοδομήθηκαν νεώσοικοι που αποτελούνταν από τουλάχιστον 5 επιμήκη διαμερίσματα ανοικτά προς τη θάλασσα, εντός των οποίων υπήρχε η δυνατότητα να συρθούν μικρά πλοία κυρίως για εργασίες επισκευής. Στο πίσω μέρος υπήρχαν 2 δωμάτια, τα οποία είχαν πρόσβαση από τη βόρεια πλευρά, πιθανόν να ήταν χώροι ανάπαυσης των ταξιδευτών ή αποθήκευσης εμπορευμάτων. 

Γραφική απεικόνιση των νεώσοικων από την ενημερωτική ταμπέλα του χώρου

Στα ανατολικά υπήρχε άλλο οικοδόμημα. Ανάμεσα στα δυο οικοδομήματα υπήρχε δρόμος που οδηγούσε από το λιμάνι στον κεντρικό οικισμό. 

Τα 5 διαμερίσματα

Κατά τον 1^ο αι. μ.Χ. οι νεώσοικοι υπέστησαν αρκετές αλλαγές καθώς κάποιοι από τους τοίχους ενισχύθηκαν μ’ αποτέλεσμα να περιοριστεί το πλάτος των χώρων. Φαίνεται ότι τότε άλλαξε πλήρως η λειτουργία του οικοδομήματος το οποίο στο εξής χρησιμοποιήθηκε ως ιδιωτική οικία. 

Άλλη μια αρχαία οικία  με ψηφιδωτό δάπεδο υπήρχε προς την πλευρά του σύγχρονου δρόμου και συνεχιζόταν κάτω από την αυλή του παρακείμενου  σχολείου.

 

Ο επισκέπτης στον αρχαιολογικό χώρο των νεώσοικων θα αντικρίσει έναν κυλινδρικό λίθο, ο οποίος είχε μεταφερθεί από την Πελοπόννησο και προοριζόταν για το ιερό των Δελφών, όπου, αφού δεχόταν την ανάλογη επεξεργασία θα κτιζόταν ως σπόνδυλος σε έναν από τους κίονες του ναού του Απόλλωνα. 

Ο κυλινδρικός λίθος

Πηγή πληροφοριών : Η ταμπέλα του Υπουρ. Πολιτισμού του αρχ. χώρου

 

Ο Πύργος της Κίρρας

Οι διαστάσεις του πύργου είναι 7,10 Χ 7,10μ. Το πάχος των τοίχων 1,50 μ και το σωζόμενο ύψος 3 μέτρα. Δεν βρέθηκε κανένα ίχνος εισόδου ούτε παραθύρων, ενώ το εσωτερικό του πύργου είναι γεμάτο από τα μπάζα του. Η ανασκαφική έρευνα (το 1984) έδειξε ότι ο πύργος έχει κατασκευασθεί κατά μεγάλο μέρος από αρχαίο οικοδομικό υλικό, σε δεύτερη χρήση, από τη γειτονική ακρόπολη (αρχαία Κρέουσα).   (Πηγή: https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=kirra)

Αρχαίο Μονοπάτι Κίρρας-Δελφών

 «στα χνάρια των αρχαίων προσκυνητών»

 

" Έχοντας σαν αφετηρία της διαδρομής τον αρχαίο Φάρο που βρίσκεται στην παραλιακή οδό της Κίρρας, κατευθυνόμαστε βόρεια.Τα πρώτα 600 μέτρα διασχίζουμε την πόλη της Κίρρας και συναντάμε την Περιφερειακή Οδό Κίρρας-Ιτέας, που επίσης διασχίζουμε. Από αυτό το σημείο και για τα επόμενα 1,73 χιλιόμετρα κατευθυνόμαστε σε ασφαλτοστρωμένο αγροτικό δρόμο με αιωνόβιες ελιές τριγύρω μας, μέχρι να φτάσουμε στο Εκκλησάκι του "Αγίου Πολύκαρπου". Δεν χρειάζεται όμως να ανησυχήσουμε μήπως χάσουμε τον δρόμο μας..."

Μπορείτε να δείτε με  λεπτομέρειες τη διαδρομή στην ηλεκτρ. διεύθυνση: https://www.outdoorers.gr/post/arxaio-monopati-kirras-delfwn