«Δονακών» – Κυλούν ακόμη τα νερά του Ναρκίσσου;

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΠΕΔΡΟ ΟΛΑΓΙΑ

Λίγες μυθικές εικόνες έχουν σαγηνέψει τόσο πολύ τη φαντασία της Δύσης όσο η εικόνα εκείνου του όμορφου Έλληνα νεαρού που πέθανε παγιδευμένος από τη

Νερά του Δονακώνα

θέα του ειδώλου του. Ορμώμενη πιθανόν από τη μακρινή και ξεχασμένη λατρεία κάποιου θεού ή ήρωα σχετιζόμενου με τον θάνατο και τη βλάστηση, η ιστορία του Ναρκίσσου έχει διανύσει τους αιώνες σαν ηθικό μυθολόγημα που νουθετεί με ωραίο τρόπο για την υπέρμετρη φιλαυτία, την αλαζονεία και τη ματαιότητα. 

Ήταν ο Οβίδιος, στις Μεταμορφώσεις του,¹ εκείνος που αποκρυστάλλωσε για πάντα τούτη την ιστορία, απεικονίζοντας με επιδεξιότητα στους στίχους του στοιχεία του μύθου, όπως την παράξενη προφητεία του Τειρεσία («Θα φτάσει στα γεράματα, μονάχα αν δεν γνωρίσει τον εαυτό του»),² τον αγχώδη διάλογο με τη Νύμφη Ηχώ («που να σωπαίνει δεν μπορεί όταν της μιλούν, ούτε και να μιλάει εκείνη πρώτη»),³ την τιμωρία της Ραμνουσίας Νέμεσης («Κι αν αγαπάει εκείνος, το αγαπημένο να μην κατέχει πρόσωπο»)⁴ και, βεβαίως, την ιδεοληπτική εικόνα του Ναρκίσσου («να φλογίζει και να φλέγεται»),⁵ αιχμαλώτου της φιλαυτίας του. 

Έτσι, όπως ο Οβίδιος συνέλαβε τον Νάρκισσο, τον αναπόλησαν αργότερα οι τοιχογραφίες της Πομπηίας, τα ψηφιδωτά της Αντιόχειας, οι μεσαιωνικοί στίχοι του Roman de la Rose, οι γενεαλογίες των θεών των Εθνικών που συνέταξε ο Boccaccio, το θέατρο του Calderón, οι καμβάδες του Tintoretto, του Caravaggio και του Poussin, τα γλυπτά του Rodin και του Brancusi, τα κείμενα του Rilke και του Beckett, οι παρτιτούρες του Scarlatti και του Gluck, καθώς και οι δυσνόητες θεωρίες του Freud.

1. Σκηνικό του μύθου 2. Ερείπια εκκλησιών της Ξηρονομής 3. Ξωκλήσι της Αγίας Τριάδος 4. Περιοχή της Τάτιζας 5. Αρχαίες Θεσπιές 6. Αρχαία Άσκρα 7. Κοιλάδα των Μουσών 8. Πηγή Αγανίππη 9. Πηγή Ιπποκρήνη 10. Σημερινή κοίτη του Δονακώνα

 Σε αναζήτηση σκηνικού

Οι λιγοστές αρχαίες πηγές που, πέρα από τον Οβίδιο, διατηρούν κάποια μνήμη του μύθου αυτού,⁶ τον συσχετίζουν ασαφώς με την περιοχή των Θεσπιών, στη Βοιωτία∙ μόνο ένα λιτό και αμφιλεγόμενο χωρίο του περιηγητή Παυσανία⁷ μάς προσφέρει μια φειδωλή ένδειξη για να επιχειρήσουμε την επί τόπου τοποθέτηση του σκηνικού της περιβόητης ιστορίας του Ναρκίσσου: «Θεσπιέων δὲ ἐν τῇ γῇ Δονακών ἐστιν ὀνομαζόμενος∙ ἐνταῦθά ἐστι Ναρκίσσου πηγή».

Η λέξη «Δονακών» αποτελεί ένα άπαξ, ένα αινιγματικό τοπωνύμιο χωρίς καμία αναφορά σε άλλη πηγή, το οποίο δεν ξέρουμε με βεβαιότητα αν προσδιορίζει ποταμό, θέση, οικισμό ή ακόμη και πηγή, αφού τα χειρόγραφα και οι παλιές εκδόσεις της Ελλάδος Περιηγήσεως διίστανται ως προς την αποτύπωση του συγκεκριμένου εδαφίου, αλλάζοντας έως και το γένος του εν λόγω τοπωνυμίου.⁸  

Ας αποτολμήσουμε λοιπόν μια υπόθεση: αν αναγνωσθεί στα συμφραζόμενά της

Ελικώνας

(«Ἐπὶ δὲ ἄκρᾳ τῇ κορυφῇ τοῦ Ἑλικῶνος ποταμὸς οὐ μέγας ἐστὶν ὁ Λάμος. Θεσπιέων δὲ ἐν τῇ γῇ Δονακών ἐστιν ὀνομαζόμενος...»), η έκφραση του Παυσανία –με τη διατύπωση που δίδεται εδώ– μοιάζει να αναφέρεται σε ένα ποτάμι, το οποίο γεννιέται στις κορυφές του Ελικώνα με το όνομα Λάμος⁹ και, διασχίζοντας τα εδάφη των Θεσπιέων, γίνεται γνωστό ως Δονακών. Δονακών είναι κύριο όνομα, παράγωγο αναμφίβολα της λέξης δόναξ, που σημαίνει «καλάμι», κάτι που μας κάνει να φανταστούμε την αρχαία θέση ως έναν καλαμιώνα όπου τρέχουν νερά. Πού ακριβώς όμως βρίσκεται τούτος ο τόπος όπου ο περιηγητής είδε την πηγή και άκουσε την ιστορία του Ναρκίσσου; Σώζεται άραγε σήμερα;

Ο πρώτος αρχαιοδίφης ταξιδιώτης που, σε «νεότερους» καιρούς, αποτόλμησε την ταύτιση του Δονακώνος είναι ο πολυπράγμων Άγγλος George Wheler, ο οποίος, έπειτα από πολλά ταξίδια στην Ευρώπη και την Ανατολή, δημοσιεύει στο Λονδίνο, το 1682, το έργο του A Journey into Greece. Από την ανάγνωσή του¹⁰ –και έχοντας υπόψη τις μεταγενέστερες ανασκαφές στην περιοχή– συμπεραίνεται ότι ο Wheler δεν τοποθετεί με ακρίβεια τις αρχαίες Θεσπιές αλλά μετατοπίζει τη θέση τους νοτιοδυτικά, κοντά στη σημερινή Ξηρονομή∙ ωστόσο, ελαφρώς βορείως της ενδεδειγμένης θέσης, ο ταξιδιώτης αναφέρει με το όνομα Tadza έναν μικρό οικισμό –σήμερα εξαφανισμένο– όπου συναντά κάποια αρχαία κατάλοιπα, μεταξύ των οποίων «a curious Fountain», την οποία συσχετίζει με την πηγή που είδε ο Παυσανίας και που τον κάνει να εικάζει ότι εκείνα τα ερείπια ανήκουν σε μιαν αρχαία «πόλη», ονόματι Δονακών.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο νεαρός ντιλετάντης William Gell, καρδιακός φίλος του Byron και του Scott, περιγράφει με ακρίβεια ωρών και λεπτών εκατοντάδες διαδρομές στην Ελλάδα, στα χνάρια του Παυσανία και του Στράβωνα: αφιχθείς στις «καλύβες» του Tatatzi, βλέπει κι αυτός χαλάσματα από τάφους και επιγραφές δίπλα σε ένα ρυάκι και μία εκκλησία, αλλά ταυτίζει το Neo Chorio (Νεοχώρι) –και όχι το Tatatzi– με τον τόπο που ο Wheler ονομάζει Δονακώνα∙ άλλωστε, κρατάει το εύηχο τοπωνύμιο αυτό για να αναφερθεί στο ποτάμι που, κατεβαίνοντας από τον Ελικώνα, περνάει δίπλα από το χωριό Exeromaies (Χηρονομή).¹¹

Την ίδια σχεδόν χρονιά, ο διάσημος Ιρλανδός ζωγράφος και αρχαιολόγος Edward Dodwell αναφέρει κι αυτός ότι πέρασε από την περιοχή της Tatĕza¹² –που όμως τοποθετεί στους βόρειους πρόποδες του Ελικώνα– και ότι είδε εκεί μια πηγή, την οποία δεν συσχετίζει με τον Νάρκισσο, όπως έκανε ο Wheler, αλλά με τη θρυλική πηγή Αγανίππη, την οποία αναφέρει και ο Παυσανίας.¹³ Έτσι λοιπόν, η μαρτυρία του προκαλεί σύγχυση, τουλάχιστον όσον αφορά τον ακριβή εντοπισμό της τότε γνωστής ως Tatĕza περιοχής.

Κάποια χρόνια μετά, ο ανήσυχος συνταγματάρχης W. M. Leake –έμπειρος στη

Ερείπια εκκλησιών της Ξηρονομής

χαρτογράφηση και τις τοπογραφικές ταυτίσεις– περνάει με τη σειρά του από την περιοχή Tadza, προλαβαίνοντας να δει αρχαίους ογκόλιθους, μια ερειπωμένη εκκλησία και τα κατάλοιπα από κάτι που έμοιαζε με αρχαία κρήνη.¹⁴ Επομένως, συνυπογράφει τη γνώμη του Wheler και αποδίδει τα ερείπια στον υποθετικό οικισμό Δονακώνα∙ το ίδιο θα κάνουν αργότερα και άλλοι μελετητές, όπως ο Bursian, ο Frazer και ο Παπαχατζής.¹⁵

Στις μέρες μας πλέον, οι ανασκαφές του Σπυρόπουλου στην περιοχή της εξαφανισμένης Τάτιζας¹⁶ επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ενός αρχαίου οικισμού και, περιέργως, ενός κυκλικού οικοδομήματος, που θα μπορούσε να είναι η κρήνη που είδαν ο Wheler και ο Leake, αν και όχι απαραίτητα εκείνη που αναφέρει ο Παυσανίας σε σχέση με τον Νάρκισσο. Επίσης, πέρα από αυτές τις τοπογραφικές εικασίες βάσει του κειμένου του αρχαίου περιηγητή, η γη έχει διαφυλάξει ένα υποβλητικό επίγραμμα,¹⁷ αφιέρωμα του αυτοκράτορα Αδριανού στον θεό Έρωτα, όπου τεκμηριώνεται η γειτνίαση της πόλης των Θεσπιών και του Όρους Ελικώνα με τον «ανθισμένο κήπο του Ναρκίσσου» («Ναρκίσσου παρὰ κῆπον ἀνθόεντα» ).

Είναι ορατός αυτός ο τόπος σήμερα; Θα ήταν αναγνωρίσιμος άραγε, σε περίπτωση που υπάρχει ακόμη; Προχωρώντας προς δυσμάς στον επαρχιακό δρόμο που ενώνει τις Θεσπιές με τη Θίσβη, στα έξι χιλιόμετρα από τα ερειπωμένα τείχη της πρώτης πόλης, περνάει κανείς δίπλα από το παλιό ξωκλήσι της Αγίας Τριάδος, κρυμμένο στην ομαλή πλαγιά πίσω από μια συστάδα κυπαρισσιών και πεύκων. Στην άλλη πλευρά του δρόμου, στην πεδιάδα, οι ανασκαφές της δεκαετίας του ’60 έφεραν στο φως κατάλοιπα από κτίσματα και αρχαία όστρακα: φημολογείται ότι εκεί βρίσκονταν τα σπίτια της Τάτιζας, αλλά δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς με βεβαιότητα ότι υπήρξε και εκεί μια αρχαία κώμη με το όνομα Δονακών. Ο αινιγματικός τόπος στους πρόποδες του Ελικώνα που οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες ονομάζουν Τάτιζα (με μικρές φωνητικές παραλλαγές) μοιάζει να ήταν μια λιγότερο σαφής περιοχή ανάμεσα στο Νεοχώρι και την Ξηρονομή, παρ' όλο που η πρόσφατη τοπογραφική μελέτη του Farinetti¹⁸ υποστηρίζει ότι, μεταξύ 15ου και 17ου αιώνα, το αρβανίτικο χωριό Τάτιζα στεκόταν στις ποταμογενείς προσχώσεις βόρεια της Ξηρονομής, πάνω στον δρόμο Θεσπιές–Θίσβη.

Συνεξετάζοντας εντέλει αυτές τις πληροφορίες και προβάλλοντάς τες πάνω στο

Χαράδρα στα νοτιοανατολικά της Ελλοπίας

σημερινό έδαφος, αμυδρή είναι η εικόνα που μπορούμε να έχουμε για τον «Κήπο του Ναρκίσσου». Κοντά στα πρώτα σπίτια της Ξηρονομής, στα νότια του ποταμού, σώζονται σήμερα συγκεχυμένα ερείπια τριών παλαιών χριστιανικών ναών, περιτριγυρισμένων από ασβεστωμένα πεύκα δίπλα στο σύγχρονο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου.¹⁹ Οι αρχαίοι ογκόλιθοι που χρησιμοποιήθηκαν τότε για την ανέγερση αυτών των εκκλησιών βρίσκονταν, πιθανότατα, ανάμεσα στα ξεχασμένα ερείπια της κοιλάδας της Τάτιζας. Είναι, προς το παρόν, τα μόνα εύκολα ορατά κατάλοιπα εκείνου του αβέβαιου οικισμού όπου άκουσε ο Παυσανίας την ιστορία του Ναρκίσσου. Εδώ λοιπόν, σε αυτές τις ποταμογενείς προσχώσεις όπου σήμερα φυτρώνουν καλλιέργειες, είναι που πρέπει να τοποθετήσουμε τον μύθο του. 

Ο Wheler, του οποίου το βοτανολογικό ενδιαφέρον ξεπερνούσε ακόμη και το αρχαιολογικό, δεν είδε ναρκίσσους σε αυτούς τους κάμπους, αλλά το απέδωσε στην εποχή του χρόνου, πεπεισμένος ότι η άνοιξη θα τους έκανε να ανθήσουν ξανά. Το πιο πιθανόν, όπως αποδεικνύουν η ετυμολογία και η προσεκτική ανάγνωση του Παυσανία, είναι ότι ο Δονακών ήταν αρχικά ποτάμι, το «Ποτάμι των Καλαμιών», που σίγουρα φύτρωναν σε τούτο τον τόπο, όπως ακόμη φυτρώνουν. Τα νερά του, όπως υπέθεσε ο Gell,²⁰ κατεβαίνουν από τον Ελικώνα και φτάνουν έως εδώ αφού διασχίσουν τη μικρή χαράδρα στα νοτιοανατολικά της Ελλοπίας. Σε αυτή την πεδιάδα, πράσινη και ηλιόλουστη σήμερα, ήταν κάποτε ο «Κήπος του Ναρκίσσου». Τα νερά όπου ο νεαρός Θεσπιεύς θαύμαζε, αιχμαλωτισμένος, το είδωλό του ποτίζουν σήμερα αυτούς τους κάμπους με τα ελαιόδεντρα και τα σιτηρά στους πρόποδες του όρους των Μουσών.

(Ο Πέδρο Ολάγια είναι συγγραφέας και ελληνιστής, CHS Hellas Fellow in Geography of Myths του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ). 

Πηγή:

 http://www.onassis.org/onassis-magazine/issue-70/DONAKON-Olalla

Η Διοτίμα από τη Μαντίνεια

Η Διοτίμα από τη Μαντίνεια έζησε στο δεύτερο μισό του 5ου π. Χ. αιώνα και συγκαταλέγεται στους μεγάλους κλασικούς δασκάλους του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Ήταν ιέρεια του θεού Απόλλωνα, διδάσκαλος του Σωκράτη, φιλόσοφος και γνώστρια της πυθαγόρειας αριθμοσοφίας, κατά τον Ξενοφώντα δεν ήταν άπειρη των πλέον δυσκολονόητων γεωμετρικών θεωρημάτων («ουκ άπειρος δυσσυνέτων διαγραμμάτων έστι»). Αλλά και ο Πρόκλος θεωρεί τη Διοτίμα "Πυθαγορική". Πολύ πιθανόν στην αρχαία Μαντινεία να υπήρχε, ανάμεσα στα ιερά και το μαντείο της ιέρειας Διοτίμας. Επίσης η ίδια συνετέλεσε στον καθαρμό των Αθηναίων μετά το λοιμό (την πανώλη) του 429 π. Χ.

Η κύρια αναφορά για τη φιλοσοφική της φυσιογνωμία βρίσκεται στο λόγο του Σωκράτη στο «Συμπόσιο» (ή περί έρωτος) του Πλάτωνα όπου εμφανίζεται ως ένα πολύ σπουδαίο πρόσωπο του διαλόγου του ανδροκρατούμενου Συμποσίου στο οποίο μιλάει για την σημασία του αληθινού έρωτα αλλά και για τη θέση της γυναίκας. Ο Σωκράτης δηλώνει ότι σ’ αυτήν οφείλει τις απόψεις του για τον έρωτα ως πόθο, ως κίνητρο για το ωραίο και το αληθινό, ως κινητήρια δύναμη ο «διαρκώς φιλοσοφών Έρως». Στο λόγο του ο Σωκράτης μεταφέρει στους συνομιλητές και μαθητές του ότι ο ίδιος είχε διδαχθεί τα μυστικά του έρωτα από την Διοτίμα την οποία και χαρακτηρίζει ιδιαίτερα σοφή. Αυτή του αποκάλυψε την ουσία του με τη βαθύτερη φιλοσοφική έννοια, τον μύησε στα ερωτικά όπως αναφέρει, οδηγώντας τον στον πιο υψηλό βαθμό της γνώσης του έρωτος.

Ως μύστης, ιέρεια και φιλόσοφος δίδαξε στο Σωκράτη το ωραίο του ερωτικού γεγονότος, το ψυχικά ωραίο, το αληθινά ωραίο. Του έμαθε ότι ο έρωτας είναι η επιθυμία για την αιωνιότητα, η διαδικασία ωρίμανσης για ν’ αλλάξουμε ζωή, η προϋπόθεση της πιο υψηλής επιστήμης και φωτισμού σαν πνεύμα ανάμεσα στο θεό και τον άνθρωπο, στο πνεύμα που μεσολαβεί ανάμεσα στο θείο και την ανθρωπότητα. Έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί είναι ένα βίωμα που φέρνει κοντά τις δύο φύσεις του ανθρώπου. Αναφέρει επίσης ότι δεν είναι κάθε έρωτας καλός και άξιος να υμνηθεί παρά μόνο εκείνος που παρακινεί ευγενικά αισθήματα.

Για τη Διοτίμα ο έρωτας είναι «κάτι μεταξύ θνητού και αθανάτου», γιος της Πενίας και του Πόρου, αιώνια φτωχός λόγω της φύσης της μητέρας του αλλά και γενναίος, ριψοκίνδυνος και κυνηγός λόγω της φύσης του πατέρα του. Ο Έρωτας είναι ο έρωτας προς το ωραίο, προς την κατοχή του αγαθού και αγωνίζεται για να το κατακτήσει προκειμένου να αποκτήσει την ευτυχία. Το θεϊκό στοιχείο μέσα στην ανθρώπινη ζωή όπως ακριβώς είναι η κύηση και η γέννηση.
Η Διοτίμα είναι σημαντικό στοιχείο στο διάλογο του Συμποσίου. Ο Πλάτωνας εμπιστεύτηκε σε μία γυναίκα τον καλύτερο λόγο. Ίσως γιατί η γυναίκα έχει βαθύτερη εμπειρία του έρωτος επειδή αυτός είναι δημιουργία του ωραίου και μόνο μια ιέρεια φιλόσοφος θα μπορούσε να κεντρίσει την ερωτική ευαισθησία στο ανδροκρατούμενο περιβάλλον του Συμποσίου.

Το όνομά της θεωρείται σήμερα συνώνυμο φιλοσοφικών αναζητήσεων και προβληματισμών, καθώς και σύμβολο ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών μιας και είναι η μοναδική γυναίκα που εμφανίζεται, όχι ως φυσικό πρόσωπο αλλά μέσω της σοφίας της, στο ανδροκρατούμενο πλατωνικό Συμπόσιο.

Η Διοτίμα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών (https://www.archaiologia.gr)

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο, στην Αίθουσα 17 του Μουσείου (Αριθ. ευρ. 226), εκτίθεται  μια τιμητική στήλη με ανάγλυφη παράσταση γυναικείας μορφής.

"Η στήλη βρέθηκε το 1887 στην αγορά της αρχαίας Μαντίνειας της Αρκαδίας, ανάμεσα στον νότιο αναλημματικό τοίχο του θεάτρου και στον ναό που έχει υποθετικά ταυτιστεί με τον ναό της Ήρας.

Η επιβλητική μαρμάρινη στήλη, ύψους 1,48 μ. και πλάτους 0,80 μ., από πεντελικό μάρμαρο, της οποίας δεν σώζεται η αριστερή πλευρά και το ανώτερο τμήμα, φέρει ανάγλυφη παράσταση όρθιας γυναικείας μορφής, που απεικονίζεται σε στάση τριών τετάρτων προς τα αριστερά, προβάλλοντας το δεξί πόδι. Η γυναίκα φοράει αργείτικο πέπλο που σχηματίζει κόλπο και απόπτυγμα και πέφτει πάνω από το στάσιμο αριστερό σκέλος σε κατακόρυφες σχηματοποιημένες πτυχώσεις, ενώ κολλάει στο άνετο δεξί υπογραμμίζοντας την άρθρωση του γονάτου. Στα πόδια φοράει σανδάλια με πλαστικά αποδιδόμενη σόλα. Έχει υψωμένο το δεξί της χέρι, πιθανόν σε στάση σεβίζοντος. Στο αριστερό κρατάει κάποιο αντικείμενο, όχι άμεσα αναγνωρίσιμο. Στο κάτω μέρος της στήλης, αριστερά, σώζεται τμήμα από τον κορμό ενός φοινικόδενδρου, ιερού δένδρου του Απόλλωνα, με κομμένα προεξέχοντα κλαδιά.

Το αντικείμενο που κρατά η γυναίκα της στήλης είναι ένα συκώτι, που εικονίζεται από τη μπροστινή πλευρά με διακριτό τον δεξιό και τον αριστερό ανατομικό λοβό και τον δρεπανόσχημο σύνδεσμο ανάμεσα. Για την ακρίβεια πρόκειται για το «μαντικòν ἧπαρ», το συκώτι δηλαδή του θυσιασμένου ζώου από την εξέταση του οποίου οι ιερείς προέβλεπαν το μέλλον (σπλαγχνοσκοπία). Το συκώτι λειτουργεί ως το προσδιοριστικό στοιχείο για την ιδιότητα της απεικονιζόμενης γυναίκας. Πρόκειται για μια ιέρεια-μάντισσα. Η προέλευση της στήλης από τη Μαντίνεια σε συνδυασμό με την ιδιότητά της οδηγούν στην ταύτισή της με την περίφημη Διοτίμα.

Η απόδοση της στήλης σε συγκεκριμένο εργαστήριο είναι δύσκολη, καθώς συνδυάζει στυλιστικά χαρακτηριστικά τόσο της πελοποννησιακής (Άργος) όσο και της αττικής σχολής γλυπτικής. Η έρευνα έχει εν τέλει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο δημιουργός της στήλης, προφανώς πελοποννησιακής καταγωγής, έζησε στην Αθήνα και επηρεάστηκε από την καλλιτεχνική παραγωγή του γλύπτη Αλκαμένη...."

Διοτίμα. Πανεπιστήμιο Ανατολικής Αυστραλίας.

*Ο αστεροειδής 423 Διοτίμα (423 Diotima), που ανακαλύφθηκε το 1896, πήρε το όνομά του από το πρόσωπο αυτό.

Το Σπήλαιο του Ερμή στο όρος Κυλλήνη - Ζήρεια

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΜΗΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΚΟΡΙΝΘΙΑ

Το όρος Ζήρεια (τοπική ονομασία του όρους Κυλλήνη, πάνω απ’ το Ξυλόκαστρο), έχει το προνόμιο, εκτός των άλλων, να διαθέτει και ένα σπήλαιο στο οποίο, κατά την παράδοση, είχε γεννηθεί ο θεός Ερμής, γι αυτό και φέρει και τ’ όνομά του. Στη Ζήρια σύμφωνα τη  μυθολογία φύτρωνε το μώλη, μυθικό χόρτο με μαγικές ιδιότητες, το οποίο ο Ερμής έδωσε στον Οδυσσέα για να τον προστατέψει από τα μάγια της Κίρκης.

Στην ανατολική πλαγιά του όρους  και  σε υψόμετρο 1.750 μέτρων, βρίσκεται το περίφημο σπήλαιο «του Ερμή».  Κατά την μυθολογία, στα έγκατα του σπηλαίου γεννήθηκε ο ψυχοπομπός Ερμής, γιος του Δία και της Μαίας. Ο μικρός Ερμής, το πρώτο βράδυ της γέννησής του, δραπέτευσε από το λίκνο του και άρπαξε τα ιερά βόδια του Απόλλωνα και την επομένη κατασκεύασε την πρώτη λύρα από το καβούκι μιας χελώνας και τα νεύρα ενός βοδιού, το πρώτο κατά το μύθο, μουσικό όργανο που κατασκευάστηκε στον κόσμο, το οποίο αργότερα χάρισε στον θεό για να τον εξευμενίσει.

Το σπήλαιο είναι 1.200 τ.μ. και διακλαδίζεται σε 8 θαλάμους με συμπλέγματα σταλακτιτών και σταλαγμιτών, απόδειξη της εκατομμυρίων ετών «ηλικίας» του. Έχει αρκετά κατηφορική κλίση και η κύρια διαδρομή είναι μήκους περίπου 100 μέτρων. Εκεί υπάρχουν συνολικά 8 θάλαμοι, κάποιοι από αυτούς με πανέμορφο διάκοσμο. Στο τέλος του 8ου θαλάμου και ύστερα από ένα πολύ στενό πέρασμα, το σπήλαιο συνεχίζει αρκετά ακόμα, μέσα από άλλους μικρότερους θαλάμους και πολύ στενούς διαδρόμους. Στο τέλος βρίσκονται 2 βάραθρα, ένα των 15 και ένα των 30 μέτρων.

Το σπήλαιο είναι αναξιοποίητο τουριστικά και μπορεί να το επισκεφτεί κανείς όποτε θέλει. Αυτό έχει σαν συνέπεια, ειδικά το πρώτο μέρος του να έχει υποστεί κάποιους βανδαλισμούς (σπασμένοι σταλαγμίτες, χαραγμένες επιγραφές, κλπ.). Ευτυχώς, σ’ αυτό το πρώτο μέρος του είναι αρκετά ψηλοτάβανο, οπότε ο διάκοσμος της οροφής έχει μείνει ανέπαφος. Επίσης, μετά το πρώτο μέρος, είναι αρκετά απότομο και υπάρχει ανάγκη σχοινιού για να το κατεβείς, κάτι που προστάτεψε τα υπόλοιπα τμήματά του από τους άσχετους με την ομορφιά των σπηλαίων.

Η καλύτερη και πιο ασφαλής ευκαιρία για να το επισκεφτεί κανείς είναι στις κατά καιρούς ξεναγήσεις από σπηλαιολογικούς ομίλους, που παρέχουν ασφάλεια και τον απαραίτητο εξοπλισμό.

. Ο Σπηλαιολογικός Ελληνικός Εξερευνητικός Όμιλος, στο πλαίσιο του Μουσικού Φεστιβάλ Ζήρειας, το καλοκαίρι,   οργανώνει  ασφαλείς επισκέψεις στο μοναδικό σπήλαιο του Ερμή για όσους επισκέπτες το επιθυμούν. Συνήθως, τα πρωινά των δύο τελευταίων ημερών όποιος επιθυμεί δηλώνει συμμετοχή και εντάσσεται σε γκρουπ για να επισκεφτεί το σπήλαιο

Βίντεο:

1. Σπήλαιο Ερμή Ζήρεια. 

 

 2. Σπήλαιο Ερμή όρος Κυλλήνη ( Ζήρεια)

                                  3. Ξενάγηση στο Σπήλαιο του Ερμή -περιοχή Ζήρεια ΣΠΕΛΕΟ 2013

Πηγές:

https://www.pemptousia.gr- Σπ. Δρόσος -γυμναστής

 http://www.visitkorinthia.gr : Επιμελητήριο Κορινθίας

Φωτογραφίες:https://www.pemptousia.gr- Σπ. Δρόσος -γυμναστής