Το αστρικό σμήνος των Πλειάδων

Το σμήνος των Πλειάδων είναι η Πούλια της λαϊκής φαντασίας και των παραμυθιών με τα  πυκνά άστρα της. Τα 7 κυριότερα αστέρια του διακρίνονται με γυμνό μάτι. Υπολογίζεται ότι τα  άστρα αυτού του σμήνους σχηματίστηκαν πριν από 60.000.000 χρόνια και θεωρούνται από τα σχετικά νέα άστρα που φαίνονται στον ουρανό.
Το σμήνος των Πλειάδων ανήκει στον αστερισμό Ταύρο.

Μυθολογία

Πλειάδες κατά τη μυθολογία ήταν κόρες του τιτάνα Άτλαντα και της Πλειόνης, αδελφές της Καλυψώς και των Υάδων. Την ύπαρξή τους οι αρχαίοι Έλληνες εμπνεύσθηκαν απ' τον ομώνυμο αστερισμό, που στα νεώτερα χρόνια έγινε γνωστός σαν Πούλια. Γεννήθηκαν στο όρος Κυλλήνη και θεωρούνταν θεότητες του βουνού. Από την ένωσή τους με το Δία, τον Ποσειδώνα και τον Άρη γεννήθηκαν θεοί και ήρωες.

Οι Πλειάδες ήταν εφτά, όπως και τα αστέρια του αστερισμού που είναι ορατά με γυμνό μάτι:

• Η Μαία, η πρώτη και ομορφότερη, μητέρα του Ερμή από τον Δία
• Η Ταϋγέτη, μητέρα του πρώτου βασιλιά της Σπάρτης Λακεδαίμονα από τον Δία
• Η Ηλέκτρα, μητέρα του Δαρδάνου, γενάρχη των Τρώων και του Ιασίονος από τον Δία
• Η Στερόπη, σύζυγος (ή μητέρα) του ήρωα Οινόμαου από τον Άρη
• Η Κελαινώ, μητέρα του ήρωα Λύκου και του Ευρύπυλου βασιλιά της Κυρήνης από τον Ποσειδώνα
• Η Αλκυόνη, μητέρα του Υριέα και της Αιθούσης από τον Ποσειδώνα
• Η Μερόπη, σύζυγος του Σίσυφου και μητέρα του Γλαύκου

1.Κάποτε, εφτά νεαρές κοπέλες (Πλειάδες) ενώ έπαιζαν απομακρύνθηκαν χωρίς να το καταλάβουν από το χωριό τους. Μια αγέλη από αρκούδες τις είδε και άρχισε να τις κυνηγάνε. Οι εφτά μικρές βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση: ήταν πολύ μακριά για να γυρίσουν πίσω στο χωριό τους και πολύ αργές για να ξεφύγουν από τα ζώα. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να ανέβουν στην κορυφή ενός μικρού βράχου και να προσευχηθούν στο βράχο να τις σώσει.

Οι νεαρές κοπέλες είχαν αγνή καρδιά και έτσι το πνεύμα του βράχου άκουσε την προσευχή τους. Ξαφνικά η πέτρα άρχισε να ανυψώνεται, μεταφέροντας τις εφτά κοπέλες στον ουρανό. Οι αρκούδες χίμηξαν στην πέτρα και άρχισαν να σκαρφαλώνουν προς την κορυφή που βρίσκονταν οι νεαρές, αλλά δεν μπόρεσαν να τις φτάσουν. Ο βράχος έφτασε τελικά πολύ ψηλά, και όταν σταμάτησε οι εφτά μικρές αδερφές βρήκαν τις θέσεις τους στο ουράνιο στερέωμα, όπου ακόμη μπορούμε να τις βλέπουμε. Η πέτρα που τις έσωσε υπάρχει ακόμα.

2.Σχετικά με το πώς οι Πλειάδες έγιναν αστερισμός, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η επικρατέστερη είναι πως αυτοκτόνησαν απ' τον καημό τους για την τιμωρία του πατέρα τους Άτλαντα να σηκώνει στους ώμους τον άξονα του κόσμου, ή για το χαμό των αδελφών τους Υάδων. 

3.  Η Βοιωτική παραλλαγή του μύθου λέει πως ο γίγαντας Ωρίωνας τις ερωτεύτηκε και τις καταδίωξε θέλοντας να τις απαγάγει. Η καταδίωξη συνεχίστηκε για πέντε χρόνια, οπότε οι Πλειάδες κατέφυγαν στο Δία, που τις έκανε αστερισμό για να τις γλιτώσει. Ο Ωρίωνας όμως τις ακολούθησε στον ουρανό σαν αστερισμός κι αυτός, κι έτσι οι Πλειάδες, που προπορεύονται μπροστά του στον ουρανό, πέφτουν στη θάλασσα για να του ξεφύγουν.

Ο αστερισμός του Ωρίωνα

Ο ωραιότερος ίσως από τους αστερισμούς είναι ο Ωρίων. Είναι ορατός και από το βόρειο και νότιο ημισφαίριο. Είναι ένα όμορφο τραπέζιο με λαμπρούς αστέρες στις κορυφές του και μια τριάδα αστέρων στο κέντρο του περίπου. Τα πρώτα είναι οι ώμοι και τα πόδια του κυνηγού, του ήρωα Ωρίωνα, και τα δεύτερα η μέση του.  Ο Ωρίωνας ανατέλλει το φθινόπωρο, μεσουρανεί το χειμώνα και δύει την άνοιξη. Ονομάζεται και Έσπερος, ο λαός μας αλετροπόδι ή Αλετροπόδα, οι Άραβες Αλ Τζαμπάρ, δηλ. ο γίγαντας.

Η εμφάνιση αυτού του αστερισμού στον ανατολικό ορίζοντα συμπίπτει με την αρχή της πιο βροχερής και τρικυμιώδους εποχής του έτους, το Φθινόπωρο. Η εμφάνισή του στον ουρανό αυτή την εποχή ήταν φόβητρο για τους ναυτικούς, γι’ αυτό του είχαν δώσει τις ονομασίες  «τρικυμιώδης»  και «καταστρεπτικός».

 Το πιο λαμπρό αστέρι του Ωρίων, το α Ωρίωνα, βρίσκεται πάνω αριστερά στο τραπέζιο του αστερισμού. Είναι ο περίφημος Μπετελγκέζ, ένας κόκκινος υπεργίγαντας  και είναι 13.758 φορές λαμπρότερος από τον Ήλιο μας, 20 φορές μεγαλύτερος στη μάζα και 500 φορές στις διαστάσεις. Ο β Ωρίωνας είναι ο Ρίγκελ, άστρο της αριστερής κνήμης. 

Μυθολογία

Υπάρχουν διάφορες παραδόσεις για την καταγωγή του Ωρίωνα. Μία τον θέλει Βοιωτό, γιο της Μινωίδας Ευρυάλης και του Ποσειδώνα. Από τον πατέρα του πήρε σαν δώρο την ικανότητα να περπατά πάνω στις θάλασσες. Συνήθως παριστάνεται να έχει υψωμένο το ρόπαλό του εναντίον του Ταύρου, μια και προσπαθεί να πιάσει τις κόρες του Άτλαντα  και της μυθικής Πλειόνη, τις Πλειάδες, ιδιαίτερα την Μερόπη με την οποία ήταν ερωτευμένος.

 

Επειδή ήταν περίφημος κυνηγός, συνόδευε τη θεά Άρτεμη στο κυνήγι. Όμως οι δυο νέοι ερωτεύτηκαν ο ένας τον άλλο. Ο θεός Απόλλωνας όμως για να ματαιώσει την ένωση του θνητού Ωρίωνα με την αδελφή του, τη θεά Άρτεμη, έστειλε ένα τεράστιο σκορπιό που με το κεντρί του θανάτωσε τον άτυχο νέο. Κατά μια άλλη εκδοχή τον σκορπιό τον έστειλε η Γη, για να τον ταπεινώσει , επειδή καυχιόταν ότι κανένα ζώο δεν ξέφευγε από τα βέλη του. Ο Ωρίωνας και ο Σκορπιός μετά το θάνατό τους έγιναν αστερισμοί από το Δία, που τους έβαλε όμως σε αντίθετα σημεία  στον ουρανό, ώστε να μην μπορεί ο ένας να βλάψει τον άλλο.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή  ο Ωρίων  επισκέφτηκε τη Χίο για να την απαλλάξει από τα άγρια θηρία. Εκεί αγάπησε τη Μερόπη, την κόρη του βασιλιά Οινοπίωνα. Ο Οινοπίων όμως δεν τον ήθελε για γαμπρό του, παρά τις πολύτιμες υπηρεσίες του. Τότε ο Ωρίων αποφάσισε να απαγάγει τη Μερόπη.  Ο Οινοπίωνας οργίστηκε και προσποιούμενος ότι θα κάνει μεγάλο γλέντι προς τιμή του ήρωα, τον μέθυσε και, την ώρα που αυτός κοιμόταν, τον τύφλωσε και τον παράτησε αβοήθητο στην ακρογιαλιά. 

 Ο Ωρίων άκουσε τα σφυροκοπήματα από το  χαλκουργείο του Ήφαιστου και οδηγούμενος από αυτά κατόρθωσε να φτάσει στο εργαστήριο του θεού ζητώντας βοήθεια. Ο Ήφαιστος του έδωσε τότε ένα Κύκλωπα, που τον οδήγησε στο Φοίβο – Απόλλωνα, ο οποίος του ξανάδωσε την όραση.

 

Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο ο πατέρας του, ο Ποσειδώνας,  θαμπωμένος από την ομορφιά του   βγάλε τα μάτια. Το φώς του το ξαναείδε από την αγαπημένη του Αυγή, τη θεά που έφερνε το πρωινό φως και του δώσε και το δικό του.