Ο
Παυσανίας κλείνει την περιγραφή του μαντείου με τα λόγια: " Εδώ σώζεται
επίσης και η ασπίδα του Αριστομένους". Πρόκειται για μια φράση ξεκομμένη
από το υπόλοιπο κείμενο, είναι σαν να προστέθηκε βιαστικά την τελευταία στιγμή
και δεν αναφέρει που βρισκόταν, αν ήταν μέσα
στο άντρο, μέσα στο ναό ή σε κάποιο άλλο ιερό χώρο.
Ο Αριστομένης ήταν Μεσσήνιος από το βασιλικό γένος των Αιπυτιδών κι ήταν γιος του Πύρρου και της Νικοτελείας. Διεκρίθη στη μάχη των Δερρών, κατά την έναρξη του Β’ Μεσσηνιακού πολέμου. Οι Μεσσήνιοι, σε αναγνώριση της αξίας του, το πρόσφεραν την βασιλεία, αλλά δεν τη δέχτηκε, προτίμησε να παραμείνει στρατηγός. Είναι ιστορικό πρόσωπο με σπουδαία στρατιωτικά και διπλωματικά προσόντα, για τα οποία θεωρείται ως μέγιστος των Ελλήνων. Μετά την ήττα των Μεσσηνίων κατέφυγε στην Ιαλησσό της Ρόδου, όπου και πέθανε. Για τα κατορθώματά του τιμήθηκε ως ήρωας.
Κατά τη διάρκεια του Μεσσηνιακού πολέμου, σε κάποια συμπλοκή, ο Αριστομένης έχασε την ασπίδα του. Την αναζήτησε και μέσω της Πυθίας έμαθε ότι η ασπίδα του ήταν στο Τροφώνιο μαντείο της Λιβαδειάς. Είχε φτάσει εκεί κατά μυστηριώδη τρόπο. Την πήρε και συνέχισε τους αγώνες του, στο τέλος δε του πολέμου πήγε στη Λιβαδειά και την αφιέρωσε στον Τροφώνιο.
Κατά την περιγραφή του Παυσανία, η ασπίδα στην εμπρόσθια επιφάνεια έφερε παράσταση αετού με ανοικτές πτέρυγες, που έφταναν ως την περιφέρεια.
Το καλοκαίρι του 371 π.Χ. πριν τη μάχη των Λεύκτρων οι Θηβαίοι ζήτησαν την βοήθεια του Τροφώνιου μαντείου . Το Λεβαδειακό μαντείο τους διέθεσε την ασπίδα του Αριστομένους και τους υπέδειξε να στήσουν τρόπαιον, στο οποίο να την τοποθετήσουν. Ο Επαμεινώνδας ακολούθησε τον χρησμό και νίκησε.
Στην αρχαιότητα, όσοι πρόσφευγαν στα μαντεία συνήθιζαν να προσφέρουν και αφιερώματα, αξίας αναλόγου προς την κοινωνική και οικονομική τους θέση. Το έθιμο αυτό, ασφαλώς πρέπει να τηρούσαν και όσοι επισκέπτονταν κατά καιρούς το Τροφώνιο μαντείο, φέρνοντας πλούσια δώρα.
Το ότι ο Παυσανίας το αναφέρει έστω και την τελευταία στιγμή σημαίνει ότι δεν ήταν κάτι συνηθισμένο αφιέρωμα, αλλά, ένα αντικείμενο ιδιαιτέρως αξιόλογο, που δεν έπρεπε να αφήσει έξω από την όλη διήγησή του.
Βιβλιογραφία:
Σπ. Φλώρος: Λεβαδειακή Τριλογία
