Οδοιπορικό στην Αρτέμιδα, Βραυρώνα, αρχαίο Θορικό και Σούνιο

 Οι Μυθολόγοι Λιβαδειάς το Σάββατο 18 Μαΐου 2019 πραγματοποιήσαμε  τη δεύτερή τους εκδρομή μας στους αρχαιολογικούς χώρους Αρτέμιδας ( Λούτσας), Βραυρώνας, Θορικού και Σουνίου.

 

Πρώτη μας στάση στο ναό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος, στην Αρτέμιδα, δίπλα στη θάλασσα, εκεί ο Ορέστης και η Ιφιγένεια πάτησαν το πόδι τους μετά τη επιστροφή τους από την Ταυρίδα, όπου η Ιφιγένεια υπηρετούσε ιέρεια στο ναό της Αρτέμιδος φέρνοντας μαζί τους το ξόανο της θεάς.  Στην Αρτέμιδα, στις αρχαίες Αλαίς  Αραφηνιδών, τα δυο αδέλφια έκτισαν ναό προς τιμή της Αρτέμιδος, έστησαν το ξόανο και η Ιφιγένεια υπηρέτησε ως ιέρεια σε αυτόν.  

  

Στην   Ταυροπόλος Αρτέμιδα - Αρτέμιδα Αττικής

                      

                              

Στη συνέχεια ακολουθώντας τα βήματα της Ιφιγένειας φτάσαμε στον αρχαιολογικό χώρο της  Βραυρώνας, εκεί όπου η κόρη του Αγαμέμνονα κατέφυγε  μετά τις αρχαίες Αλαίς Αραφηνιδών  και έγινε ιέρεια στο ναό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος. Ένας  υπέροχος χώρος μέσα στο προστατευόμενο υγρότοπο του Ερασίνου ποταμού.

                       

Στην Βραυρώνα με ομπρέλα για τον ήλιο, αλεξήλιον στα αρχαία Ελληνικά

Αφού είδαμε ό,τι έχει μείνει από το λαμπρό παρελθόν της Βραυρώνας, όπως το  ναό της Αρτέμιδος, τη Μεγάλη  Στοά, τη Βόρεια  Στοά, την ιερή πηγή, την αρχαία γέφυρα, τον τάφος Ιφιγένειας, την ιερά οικία κατευθυνθήκαμε  στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Ένα υπέροχο μουσείο το οποίο μας  εντυπωσίασε  με τα εκθέματά του. Λόγω της μόνιμης κατοίκησης της περιοχής, από τα νεολιθικά χρόνια μέχρι το 2^ο αι. π.Χ. όπου και εγκαταλείφτηκε από τους κατοίκους της, τα εκθέματα αποτελούν ένα ταξίδι στο χρόνο και στην ιστορία της. 

 

Πρόγραμμα αρχαιολόγων σε μουσεία για την υφαντική τέχνη στην αρχαιότητα 

 

Μας εντυπωσίασε η αίθουσα τρία με τα πολυάριθμα αγαλμάτια μικρών αγοριών και κοριτσιών, καθώς η Άρτεμις ήταν θεά προστάτιδα του τοκετού και των παιδιών. Οι γονείς αφιέρωναν τα αγαλματίδια για να ευχαριστήσουν ή να παρακαλέσουν τη θεά να προστατέψει τα παιδιά τους, ενώ τα παιχνίδια (σπόνδυλοι ψαριών, αστράγαλοι, ζάρια, μικρογραφικά αγγεία, πλαγγόνες), αποτελούσαν αφιερώματα των παιδιών στη θεά.

 

Αφήνοντα πίσω τη Βραυρώνα κατευθυνθήκαμε προς το Πόρτο Ράφτη για ένα γεύμα και καφέ δίπλα στη θάλασσα.  Αφού ξεκουραστήκαμε και ικανοποιήσαμε τις γαστρονομικές μας ανάγκες συνεχίσαμε το οδοιπορικός μας σε τόπους και μύθους ξεχασμένους.

Η επόμενη στάση μας στο αρχαίο Θορικό, την πρώτη βιομηχανική πόλη της Ευρώπης, διότι εδώ γινόταν η εξόρυξη, η επεξεργασία η παραγωγή του ασημιού και το μολύβδου. Εδώ κατοικούσαν όσοι εργάζονταν, είχαν τους ναούς τους, το θέατρό τους, το οποίο σώζεται, το λιμάνι τους και ό,τι άλλο ήταν απαραίτητο σε μια οργανωμένη πόλη. Είδαμε την πρώτη στοά που ανοίχτηκε το 3.000π.Χ., το πλυντήριο για τον εμπλουτισμό των μεταλλευμάτων ( επεξεργασία), το θέατρο....

 

Στο Θορικό

 

 













 

  


Μετά το αρχαίο Θορικό προχωρήσαμε προς τη νότια πλευρά της Λαυρεωτικής χερσονήσου κάνοντας μια στάση στο όμορφο Λαύριο. Μια πόλη με μεγάλη ιστορία στην εξόρυξη των μεταλλευμάτων από την αρχαιότητα μέχρι πρόσφατα. Μια βόλτα στην παραλία και στο λιμάνι της πόλης μας ενθουσίασε και γι αυτό δώσαμε την υπόσχεση ότι σύντομα θα επιστρέψουμε στο Λαύριο για να δούμε και να μάθουμε περισσότερα γύρω από την μεταλλουργία - μεταλλουργικές διεργασίες του Λαυρίου και της γύρω περιοχής.

Στο ναό του Ποσειδώνα

Τελικός σταθμός μας το Σούνιο και ο λαμπρός ναός του Ποσειδώνα που στέκει εκεί πάνω στο βράχο αιώνες τώρα, σαν ένας ακοίμητος φρουρός στους θαλάσσιους δρόμους των κατοίκων της Αττικής  από τον Πειραιά προς το Αιγαίο και τη μικρά Ασία και το αντίθετο, όπως μας λέει και ο Παυσανίας, περιηγητής και γεωγράφος, που έζησε το 2^ο αι. μ. Χ.. Θαυμάσαμε το ναό και απολαύσαμε τη δύση του ήλιου που έβαψε με  ξεχωριστά χρώματα το ναό και τη θάλασσα.

 Ο ναός του Ποσειδώνα  ήταν η τελευταία μας στάση σε αυτό το οδοιπορικό μας στην Αττική γη. Όταν ο ήλιος χανόταν πίσω από τα βουνά πηγαίνοντας στην κατοικία του για να ξεκουραστεί, εμείς παίρναμε το δρόμο της επιστροφής για τη Λιβαδειά, στην πόλη του Τροφώνιου και της Έρκυνας πιο πλούσιοι σε γνώσεις, εμπειρίες, εικόνες, συναισθήματα… 

Ήμασταν μια μεγάλη ομάδα, εξήντα οκτώ άτομα διαφόρων ηλικιών από 5 ετών έως….., που μας έδενε ένας κοινός σκοπός, ο σκοπός του να δούμε και να μάθουμε  κάτι από την αρχαία ιστορία αυτού του τόπου.  Στα πρόσωπα όλων μας ήταν χαραγμένο το χαμόγελο της ευτυχίας για ό,τι ζήσαμε, και αυτό επιβεβαιώθηκε και από την ερώτηση που έγινε από πολλούς «ποια θα είναι η επόμενη εξόρμηση;».

                    Καλό καλοκαίρι λοιπόν και καλή συνάντηση το Φθινόπωρο!

Οι φωτ. είναι από τα μέλη της ομάδας των Μυθολόγων: Αλένη Αναστασίου, Μάρθα Τσόγκα,Τίτσα Καρακούση, Φοίβη Ελευθεριάδου, Νίκος Νικολάου,  Σπύρος Κόκκινος και Παναγιώτης Νιαβής, Φούλα Χαρίση.

Αρχαιολογικός χώρος Σουνίου

φωτ. Τίτσας Καρακούσης

  Το Σούνιο είναι ένα βραχώδες ακρωτήριο, το νοτιότερο σημείο της Αττικής.Ήταν το πρώτο σημείο που έβλεπε κανείς πλέοντας από τις Κυκλάδες ή την Μικρά Ασία προς τον Πειραιά.Απέχει 68,4 χιλ. από την Αθήνα και 9,2 χιλ. από το Λαύριο.

Ο Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.) αρχίζοντας τα «Αττικά» του, το περιγράφει ως εξής: «Ένα κομμάτι της Ελληνικής γης προς τα νησιά των Κυκλάδων και το Αιγαίο πέλαγος είναι το ακρωτήριο Σούνιο της Αττικής, (Τῆς ἠπείρου τῆς ἑλληνικῆς κατὰ νήσους τὰς Κυκλάδας καὶ πέλαγος τὸ Αἰγαίον ἄκρα Σούνιον πρόκειται γῆς τῆς Ἀττικῆς…)».

Και συνεχίζει ο Παυσανίας «Καθώς περνά κανείς από το ακρωτήριο, υπάρχει λιμάνι και ναός της Σουνιάδας Αθηνάς στην κρυφή του ακρωτηρίου. Πλέοντας μπροστά είναι το Λαύριο, όπου οι Αθηναίοι είχαν μεταλλεία αργύρου. Υπάρχει και έρημο νησί που ονομάζετε Πατρόκλου, γιατί εκεί ο Πάτροκλος έχτισε τείχη και έσκαψε τάφρο. Ήταν ναύαρχος των Αιγυπτιακών τριήρεων, τις οποίες ο Πτολεμαίος, ο γιος του Πτολεμαίου του Λάγου είχε στείλει, για να συνδράμει τους Αθηναίους, όταν εισέβαλε στη χώρα τους ο Αντίγονος, ο γιος του Δημητρίου, ρημάζοντας τη γη και αποκλείοντάς την από τη θάλασσα με τα πλοία του». 

Ο τόπος του Σουνίου κατοικούνταν ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Από

Το Σούνιο αναπαράσταση

τον 8ο αιώνα π.Χ. άρχισε να αναπτύσσεται στον χώρο η λατρεία του Ποσειδώνα και της Αθηνάς. Η ύπαρξη όμως ιερού ίσως είναι και παλαιότερη. Στον Όμηρο αναφέρεται το «Σούνιον ἱρόν» (Οδύσσεια, γ 278) όπου βρισκόταν ο τάφος του ήρωα Φρόντι (κυβερνήτης του πλοίου του Μενέλαου που πέθανε στο ταξίδι της επιστροφής).

Τον 6ο αιώνα π.Χ. αρχίζουν να χτίζονται οι πρώτοι μεγάλοι ναοί στον χώρο. Το 480 π.Χ. οι Πέρσες εισβάλλοντας στην Αττική καταστρέφουν και τα ιερά του Σουνίου. Μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (28/29 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.) οι Αθηναίοι έστησαν ένα φοινικικό πολεμικό πλοίο που είχαν καταλάβει, στην κορυφή του λόφου ως τρόπαιο, αλλά και ως ένδειξη της ναυτικής τους δύναμης.

φωτ. Μάρθα Τσόγκα

Οχυρώσεις στο Σούνιο

Η ανακάλυψη των μεταλλείων αργύρου στην περιοχή επέβαλλε την προστασία της καθότι το ασήμι ήταν ο μεγαλύτερος πλούτος της Αθήνας. Με αυτό άρχισαν να κόβονται τα διάσημα αθηναϊκά τετράδραχμα τα οποία απέκτησαν μεγάλη αξία για όλες τις ελληνικές πόλεις. Χάρη σε αυτά τα μεταλλεία η Αθήνα μπόρεσε κατά την εποχή του Περικλή και χρηματοδότησε μεγάλα έργα με βασικότερο αυτών τον Παρθενώνα.

Αναπαράσταση του λιμανιού

Το πρώτο τείχος φαίνεται να οικοδομήθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και ενισχύθηκε όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης το 412 π.Χ. λόγω του Πελοποννησιακού πολέμου για να διασφαλιστεί η κυκλοφορία των αθηναϊκών πλοίων, κυρίως αυτών που μετέφεραν σιτάρι.

 Επιδιορθώσεις και προσθήκες στο τείχος πραγματοποιήθηκαν κατά τον Χρεμωνίδιο πόλεμο (266-229 π.Χ.). Το οχυρό κατελήφθη από τους Μακεδόνες το 332 π.Χ., από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή το 307 π.Χ. και ξαναπέρασε στους Αθηναίους το 229 π.Χ.

αναπαράσταση τείχους

Το τείχος καλύπτει όλον τον λόφο και περικλείει έκταση 35 περίπου στρεμμάτων. Κατά διαστήματα υπήρχαν πύργοι και πύλες, κυριότερη των οποίων ήταν η πύλη  που βρισκόταν βορειοδυτικά και ήταν πολύ καλά οχυρωμένη.

Πολύ κοντά σε αυτήν, στο δυτικό σκέλος του τείχους βρίσκονταν δύο νεώσοικοι στους οποίους φύλαγαν τις τριήρεις όταν δεν τις χρησιμοποιούσαν για να μη φθείρονται από το νερό και τα καιρικά φαινόμενα. Παρά την απομάκρυνσή τους από τη θάλασσα, μπορούσαν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να είναι σε θέση μάχης. 

Μέσα στο οχυρό και εκατέρωθεν του δρόμου που ένωνε το Ιερό του Ποσειδώνα με τους νεώσοικους, αναπτύχθηκε μικρός οικισμός, μάλλον ελληνιστικών χρόνων, που φιλοξενούσε κυρίως τους στρατιώτες. Λίγο πιο βόρεια από τους νεώσοικους, βρισκόταν το λιμάνι του Σουνίου με έναν ακόμα οικισμό. Στο λιμάνι του Σουνίου από δυτικά, υπήρχαν μερικές αποθήκες και μία στοά που εξυπηρετούσαν τις εμπορικές ανάγκες.

Τι ήταν οι νεώσοικοι; 

Αναπαράσταση νεώσοικου

Οι νεώσοικοι ήταν παραθαλάσσια οικοδομήματα με σκοπό την ανέλκυση και υποδοχή των πλοίων, όταν αυτά δεν επιχειρούσαν στις θάλασσες, όπως για παράδειγμα συνέβαινε κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά και για τις επισκευές αυτών. Θύμιζαν δηλαδή τεράστια κλειστά υπόστεγα εντός των οποίων φυλάσσονταν τα πολεμικά πλοία για να προστατευτούν. Δύο νεώσοικοι καλύπτονταν από μια δίρριχτη στέγη. Στο πίσω μέρος του ο νεώσοικος προστατευόταν από τοίχο.

Οι νεώσοικοι ήταν μόνιμες κατασκευές, που ανήκαν στα δημόσια κτήρια της πόλης και μάλιστα στα αρχαιότερα, αφού η εμφάνισή τους οφείλεται στο όραμα του Θεμιστοκλή για τη ναυτική ανάπτυξη της Αθήνας. Αποτελούσαν μέρος των ναυστάθμων (δηλαδή των νεωρίων), όπως και οι Σκευοθήκες εντός των οποίων αποθηκεύονταν τα εξαρτήματα των πλοίων όταν αυτά βρίσκονταν εντός των νεώσοικων.

Το ιερό και ο ναός του Ποσειδώνα

φωτ. Νίκος Νικολάου

Στην περιοχή που σήμερα βρίσκονται τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα, υπήρχε κατά τους Αρχαϊκούς χρόνους βωμός αφιερωμένος στον θεό, περιτριγυρισμένος από δύο μεγάλους κούρους, όχι όμως και ναός.

 Ο πρώτος ναός άρχισε να κατασκευάζεται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. αλλά καταστράφηκε πριν ολοκληρωθεί, από τους Πέρσες το 480 π.Χ. Το σχέδιό του ήταν ανάλογο με τον ναό που τον διαδέχτηκε. Δωρικός, διπλός εν παραστάσι, 6 Χ 13 κίονες.

Ο δεύτερος ναός (αυτός που υπάρχει και σήμερα) ξεκίνησε να χτίζεται το 449/8 π.Χ. με διαταγή του Περικλή. Για την οικοδόμησή του χρησιμοποιήθηκε ντόπιο μάρμαρο (Αγριλέζας) καθώς και μέλη από τον προηγούμενο ναό. Για να στερεωθεί ο ναός, η κορυφή του λόφου ισοπεδώθηκε δημιουργώντας αναλήμματα στα βόρεια και στα δυτικά. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 440 π.Χ.

Οι διαστάσεις του ήταν 31,12 Χ 13,47 μ. Οι κίονες είχαν ύψος 6,1 μέτρα και διάμετρο 1 μέτρο στη βάση και 79 εκατοστά στην κορυφή.

Ο αρχιτέκτονας είναι άγνωστος αλλά είναι πιθανότατα ο ίδιος που σχεδίασε τον ναό του Ηφαίστου στην Αγορά της Αθήνας, τον Ναό του Άρη (που στα ρωμαϊκά χρόνια μεταφέρθηκε στην Αγορά) και τον ναό της Νέμεσης στον Ραμνούντα, καθώς αυτοί οι τέσσερις ναοί ήταν σχεδόν όμοιοι μεταξύ τους.

Ο ναός δεν διέθετε εσωτερική κιονοστοιχία στον σηκό μεγαλώνοντας έτσι τη χωρητικότητά του. Η ζοωφόρος περιέτρεχε και τις τέσσερις πλευρές του πρόναου και όχι μόνο την πλευρά πάνω από την είσοδο. Θέμα της ήταν η Κενταυρομαχία, η Γιγαντομαχία και οι άθλοι του Θησέα. Τέλος, οι μετόπες αφέθηκαν επίπεδες και χωρίς διακόσμηση.

Η είσοδος στον χώρο του ναού γινόταν από ένα δωρικό πρόπυλο στο εσωτερικό του οποίου υπήρχαν τρεις θύρες. Από τη μεσαία διερχόταν μία επικλινής οδός ενώ από τις πλευρικές η είσοδος γινόταν από σκαλοπάτια. Κατασκευάστηκε λίγο μετά τον ναό από μάρμαρο και πωρόλιθο.Στη βόρεια και τη δυτική εσωτερική πλευρά του περιβόλου υπάρχουν δύο στοές που χρησίμευαν για την ανάπαυση των επισκεπτών του ιερού.Το ιερό του Ποσειδώνα είχε είδη ερειπωθεί κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Στα νεότερα χρόνια κομμάτια του ναού αποσπάστηκαν και μεταφέρθηκαν είτε σε μουσεία είτε σε ιδιωτικές συλλογές. Έτσι, 5 σπόνδυλοι από τους κίονες υπάρχουν στην Αγγλία στο Chatsworth (όπου στηρίζουν το άγαλμα του 6ου δούκα του Devonshire

 Το ιερό τέμενος της Αθηνάς Σουνιάδος

Ναός Σουνιάδος Αθηνάς- αναπαράσταση

Bρίσκεται στην κορυφή ενός χαμηλού λόφου περί τα 400 μ. βορειοανατολικά του ιερού του Ποσειδώνος, προσιτό κατευθείαν από το λιμάνι. Tραπεζιόσχημος περίβολος (περίπου 46,50Χ44 μ.) από πωρόλιθο περιτρέχει την ισοπεδωμένη κορυφή του λόφου και ορίζει το ιερό, στο οποίο περιλαμβάνονται ο ναός της Αθηνάς, ο μικρός ναός και o αποθέτης.

Τέμενος Αθηνάς Σουνιάδος - αναπαράσταση

Στο ναό της Αθηνάς, ο σηκός περιβάλλεται από κιονοστοιχία μόνον στην ανατολική και νότια πλευρά. Οι μαρμάρινοι, αρράβδωτοι κίονες επιστέφονταν με ιωνικά κιονόκρανα. Στο πίσω μέρος του σηκού διατηρούνται τα θεμέλια από το βάθρο του λατρευτικού αγάλματος της θεάς. Ο βωμός των θυσιών βρίσκεται νότια του ναού, προφανώς, γιατί στα νότια υπάρχει ευρύχωρο πλάτωμα κατάλληλο για να συγκεντρωθούν οι πιστοί και να στηθούν τα αφιερώματα. Ο ναός χτίστηκε γύρω στα μέσα του 5ου αι. π.Χ.

Ο μικρός ναός (4,96Χ6,80 μ.) βρίσκεται στα ΒΑ και αποτελείται από έναν απλό σηκό με δύο κίονες στην πρόσοψη (πρόστυλος). Στο πίσω μέρος του σηκού υπάρχει η βάση για το λατρευτικό άγαλμα, από γκρίζο μάρμαρο Ελευσίνας. Μπροστά από την πρόσοψη βρίσκεται ο ορθογώνιος βωμός. Ο ναός ήταν πιθανώς αφιερωμένος στην θεά Αρτέμιδα. Χρονολογείται στην αρχαϊκή περίοδο (600-550 π.Χ.) και καταστράφηκε από τους Πέρσες (480 π.Χ).

Ηλιοβασίλεμα. φωτ. Φούλα Χαρίση

Ηλιοβασίλεμα στο Σούνιο. 
Από το βράχο του Σουνίου και ναό του Ποσειδώνα μπορεί κανείς να ζήσει ένα από τα πιο όμορφα και περίφημα ηλιοβασιλέματα της Ελλάδας με φόντο το Αιγαίο πέλαγος

 φωτ. Τίτσα Καρακούση

φωτ. Τίτσα Καρακούση                      

φωτ, Φοίβη Ελευθεριάδου

φωτ. Μάρθα Τσόγκα

φωτ. Φοίβη Ελευθεριάδου

Πηγές για τις αναπαραστάσεις:http://www.ancientathens3d.com