Ασπληδώνα

Βόρεια του Ορχομενού, απ’ τον οποίο χωρίζεται με τον Μέλανα ποταμό, και πάνω στην αρχαία λεωφόρο που ένωνε τον Ορχομενό με τους Οπούντιους υπήρχε η αρχαία Ασπληδών, στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το χωριό Πύργος. Η πόλη ιδρύθηκε απ’ τους Μινύες και βρισκόταν στην δικαιοδοσία του Ορχομενού.

Ασπληδών

  Η Ασπληδόνα ήταν μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της προϊστορικής περιόδου και αναφέρεται από τον Όμηρο στον περίφημο «Νηών κατάλογον» ως η δεύτερη πόλη των Βοιωτών  που συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο μαζί με τον Ορχομενό, με 30 πλοία και αρχηγούς τον Ασκάλαφο και τον Ιάλμενο (Ιλιάς Β, 511).

Ο Παυσανίας αναφέρει πως η πόλη όφειλε το όνομά της στον Ασπληδόνα, που ήταν γιος της νύμφης Μίδειας και του Ποσειδώνα (Παυσανία Ελλάδος περιήγησις/Βοιωτικά). 

Επειδή όλη η περιοχή γύρω της ήταν τελείως στραμμένη προς τη δύση, γράφει ο Στράβων, την ονόμαζαν Ευδείελο για το εύκρατο και ευχείμερο κλίμα της. Η πόλη εγκαταλείφθηκε στα χρόνια του Παυσανία λόγω έλλειψης νερού. 

Μεσαιωνικός πύργος στο λόφο

Τα νεώτερα χρόνια στον Πύργο εγκαταστάθηκαν Μαρτιναίοι, οι οποίοι με άδεια της Εταιρείας της Κωπαΐδος εκχέρσωναν μεγάλες εκτάσεις από καλάμια στην ακρολιμνιά, με τον όρο να κρατήσουν τις μισές από αυτές δικές τους. 

Πάνω στην κορυφή του λόφου, που είναι κτισμένο σήμερα το χωριό, υψώνεται ένας μεσαιωνικός πύργος χτισμένος από Καταλανούς, που προφανώς χρησίμευε ως φρυκτωρία.

Κυρτώνη

Σε  απόσταση  17 χλμ. απ’ τον Ορχομενό και σε υψόμετρο 470 μ. πάνω απ’ την επιφάνεια της θάλασσας στις παρυφές του Χλωμού βρισκόταν η αρχαία Κυρτώνη  με πανοραμική θέα στον Ευβοϊκό  κόλπο. 

Χαρακτηριστικά όπως αναφέρει ο Παυσανίας,  στους Κύρτωνες των Οπουντίων Λοκρών υπήρχε ναός του Απόλλωνα  με αγάλματα του θεού και της θεάς Άρτεμης, όπως επίσης και  ιερό των νυμφών κάτω από ένα μεγάλο βράχο απ’ όπου ανάβλυζε μια δροσερή πηγή σε ένα όμορφο τοπίο ήπιας βλάστησης. 

Μεσαιωνικός πύργος

Στη θέση της  αρχαίας Κυρτώνης υπάρχει το χωριό της Κολάκας, όπως ήταν γνωστό την περίοδο της Τουρκοκρατίας - όνομα που οφείλει σε κάποιον Κολ-Αγά στον οποίο ανήκε η περιοχή. Σήμερα χρησιμοποιείται  και πάλι το αρχαίο της όνομα Κυρτώνη.

Στην Κυρτώνη υπήρξε νεολιθικός οικισμός, παρόλο που στην περιοχή δεν έχουν διενεργηθεί ανασκαφές.

Στη θέση Νιχώρι,στην περιοχή της αρχαίας ακροπόλεως από ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν, έχουν βρεθεί νεκροταφεία αρχαϊκής περιόδου, ακόμη στη θέση αυτή διατηρείται οχύρωση σε μεγάλη έκταση και ένας από τους πύργους της σώζεται σε μεγάλο ύψος, για το λόγο αυτό η περιοχή ονομάζεται από τους ντόπιους Πύργος.

Όλμωνες ή Άλμωνες

Αριστερά των Κωπών, όπως αναφέρει ο Παυσανίας,  συναντά κανείς την πολίχνη  Όλμωνες ή Άλμωνες, στη θέση  που είναι σήμερα το Στροβίκι.   Στα αριστερά του δρόμου Ορχομενού - Κάστρο, στη θέση Στροβίκι στρίβουμε αριστερά σε ένα χωματόδρομο  και σε από απόσταση 430 μέτρα αντικρίζουμε ένα ύψωμα, στον οποίο διακρίνονται υπολείμματα τείχισης, 120μ. από το δρόμο (38.487803, 23.10043)

 

Οι Όλμωνες ή Άλμωνες

Η πόλη χτίστηκε από τον Άλμο. Στην ελληνική μυθολογία ο Άλμος ή Όλμος ήταν γιος του βασιλιά της Κορίνθου-Εφύρας, του Σισύφου και της Μερόπης, που ήταν η μόνη από τις Πλειάδες που παντρεύτηκε θνητό. 

Κάποτε ο Άλμος ταξίδεψε στη Βοιωτία, όπου κι επισκέφθηκε τον Ετεοκλή, τον βασιλιά του Ορχομενού και  εκείνος του παραχώρησε μία έκταση από το βασίλειό του, την Ανδρηίδα, όπου ο Άλμος έχτισε την κωμόπολη Άλμωνες, μετέπειτα Όλμωνες, καθώς γράφει ο Παυσανίας (Θ΄ 34, 10): και που δεν είχαν τίποτα σπουδαίο να επιδείξουν τα χρόνια της περιοδείας του

Ο Άλμος  απέκτησε  δύο θυγατέρες: τη Χρύση και τη Χρυσογένεια. Μετά τον θάνατό του τον διαδέχθηκε ο εγγονός του ο Φλεγύας,  ο γιος της Χρύσης και του θεού Άρη, και τον Φλεγύα τον διαδέχτηκε ο Μινύας που ήταν  γιος της Χρυσογένειας κι που σ’ αυτόν χρωστάει το όνομά του  ο μεγάλος πολιτισμός των Μινύων.

Φωτο. από τις αρχαίες Όλμωνες ή Άλμωνες - ότι έχει απομείνει σήμερα

 

 

Στο μικρό λόφο, στον οποίο σήμερα υπάρχουν κυψέλες μελισσών, υπάρχει γύρω γύρω απομεινάρια τείχισης 

Απομεινάρια τείχισης