Ασπληδώνα

Βόρεια του Ορχομενού, απ’ τον οποίο χωρίζεται με τον Μέλανα ποταμό, και πάνω στην αρχαία λεωφόρο που ένωνε τον Ορχομενό με τους Οπούντιους υπήρχε η αρχαία Ασπληδών, στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το χωριό Πύργος. Η πόλη ιδρύθηκε απ’ τους Μινύες και βρισκόταν στην δικαιοδοσία του Ορχομενού.

Ασπληδών

  Η Ασπληδόνα ήταν μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της προϊστορικής περιόδου και αναφέρεται από τον Όμηρο στον περίφημο «Νηών κατάλογον» ως η δεύτερη πόλη των Βοιωτών  που συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο μαζί με τον Ορχομενό, με 30 πλοία και αρχηγούς τον Ασκάλαφο και τον Ιάλμενο (Ιλιάς Β, 511).

Ο Παυσανίας αναφέρει πως η πόλη όφειλε το όνομά της στον Ασπληδόνα, που ήταν γιος της νύμφης Μίδειας και του Ποσειδώνα (Παυσανία Ελλάδος περιήγησις/Βοιωτικά). 

Επειδή όλη η περιοχή γύρω της ήταν τελείως στραμμένη προς τη δύση, γράφει ο Στράβων, την ονόμαζαν Ευδείελο για το εύκρατο και ευχείμερο κλίμα της. Η πόλη εγκαταλείφθηκε στα χρόνια του Παυσανία λόγω έλλειψης νερού. 

Μεσαιωνικός πύργος στο λόφο

Τα νεώτερα χρόνια στον Πύργο εγκαταστάθηκαν Μαρτιναίοι, οι οποίοι με άδεια της Εταιρείας της Κωπαΐδος εκχέρσωναν μεγάλες εκτάσεις από καλάμια στην ακρολιμνιά, με τον όρο να κρατήσουν τις μισές από αυτές δικές τους. 

Πάνω στην κορυφή του λόφου, που είναι κτισμένο σήμερα το χωριό, υψώνεται ένας μεσαιωνικός πύργος χτισμένος από Καταλανούς, που προφανώς χρησίμευε ως φρυκτωρία.