Στις Οινιάδες βρίσκονται οι καλύτεροι σωζόμενοι νεώσοικοι ή νεώρια του αρχαίου κόσμου βρίσκονται στις Οινιάδες
Οι αρχαίες Οινιάδες ήταν χτισμένες στο λόφο Τρίκαρδο ή Τρικαρδόκαστρο με τις βελανιδιές, στο δέλτα του ποταμού Αχελώου. Απέχουν 17 χλμ από τον Αστακό και 4 χλμ δυτικά του χωριού Κατοχή. Ήταν μια από τις σημαντικότερες και στρατηγικότερες πόλεις των Ακαρνάνων.
Το όνομά της υποδηλώνει τόπο παραγωγής οίνου, όμως σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία έχει σχέση με τον βασιλιά της Καλυδώνας, πόλη της Αιτωλίας, τον Οινέα. Ο μυθικός ιδρυτής των Οινιαδών θεωρείται ο μητροκτόνος Αργείος Αλκαιών, ο οποίος μετά από χρησμό του μαντείου των Δελφών ήρθε στην ακαρνανική πόλη προκειμένου να ξεφύγει από τις Ερινύες. Ο Στράβων, μας πληροφορεί ότι το παλιότερο όνομα της πόλης ήταν Ερυσίχη. Πολλοί μελετητές υποθέτουν πως πρωτοϊδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. ως αποικία των Κορινθίων.
Εκεί που κάποτε η λιμνοθάλασσα έγλειφε τη ΒΔ πλευρά του λόφου βρισκόταν το λιμάνι της, το οποίο ευνόησε την εμπορική δραστηριότητα της πόλης με αποτέλεσμα την οικονομική και πολιτιστική της ακμή. Ήταν καλά προστατευμένο μέσα σε κολπίσκο με τη δική του Ακρόπολη και τους δύο πύργους πάνω του. Ο επισκέπτης σήμερα μπορεί να δει τις εγκαταστάσεις του ελλιμενισμού, τις βάσεις των μεγάλων μεταλλικών κρίκων, δέστρες των πλοίων και τα διαζώματα για την εξώλκυση και επισκευή των πλοίων της εποχής. Ο κλειστός αυτός όρμος είχε άνοιγμα μόνο προς τη δύση απ’ όπου τα πλεούμενα μέσω της λιμνοθάλασσας Κυνίας είχαν άμεση πρόσβαση στο Ιόνιο.
Πρόκειται ίσως για τους καλύτερα σωζόμενους νεώσοικους του αρχαίου κόσμου και σ’ αυτό βοηθά το ότι είναι λαξευτοί στο βράχο κι όχι χτισμένοι με υλικά. Ήταν ένα στεγασμένο κτίριο διαστάσεων 41μ. Χ47μ. περίπου, του οποίου η ανατολική πλευρά, ύψους 11μ. είναι σχεδόν εξολοκλήρου λαξευμένη κατακόρυφα στο φυσικό βράχο. Στο φυσικό βράχο είναι επίσης λαξευμένο το δάπεδό του.
Το εσωτερικό του οικοδομήματος διαιρούσαν συμμετρικά πέντε κιονοστοιχίες από δεκαεπτά αρράβδωτους κίονες. Τα ανοίγματα μεταξύ των κιονοστοιχιών κάλυπταν δίρριχτες επιμήκεις στέγες Μεταξύ των κιονοστοιχιών δημιουργούνταν έξι ίσου μεγέθους ράμπες, μέσα στις οποίες τα πλοία σύρονταν στον υπόστεγο χώρο.
Πάνω από κτίριο δεσπόζει ο «κοκκινόπυργος», με σωζόμενο ύψος 10,90μ. και η τοξωτή πύλη, η αποκαλούμενη «αυλόπορτα» καθώς και τα ερείπια ενός δεύτερου πύργου.
 | ||
| Ο" Κοκκινόπυργος" λόγω του κόκκινου χρώματος των λίθων | |
 |
| Η αυλόπορτα |
 |
| Ο δεύτερος πύργος πάνω από του νεώσοικους |
Το μνημείο χρονολογείται τον 4ο αι. π.Χ. και λειτούργησε ασταμάτητα για 1500 χρόνια. Όμως ο ποτάμιος θεός Αχελώος, εδώ και 21 αιώνες, με τα φερτά του υλικά κάλυψε σιγά σιγά την έκταση που κάποτε ήταν λιμνοθάλασσα και οι νεώσοικοι έπαψαν να φιλοξενούν πλοία, στέκονται όμως εκεί για να μας μαρτυρούν το ένδοξο παρελθόν τους.
Οι αρχαίες Οινιάδες ήταν μια πόλη με ισχυρή οχύρωση, η οποία διατηρείται σε καλή κατάσταση και με μια ακρόπολη στην κορυφή του λόφου με δική της οχύρωση.
 |
| Τμήμα της οχύρωσης της πόλης |
Εντός της οχύρωσης είναι σήμερα ορατά τα δημόσια κτίρια της Αγοράς (βουλευτήριο, στοά, «οικοδόμημα με οίκους», ναός, Ηρώο), τα οποία ερευνήθηκαν τα τελευταία χρόνια από την Ελ. Σερμπέτη, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, το λεγόμενο «Οικοδόμημα στο λόφο», το οποίο ανασκάφτηκε από τον Αμερικανό αρχαιολόγο B. Powell στις αρχές του προηγούμενου αιώνα (1900-1901), το λουτρό του τέλους της ελληνιστικής περιόδου, με αίθουσες ζεστού νερού, με κρύου νερού και με δωμάτια μυρώματος (ελαιοθέσια) καθώς επίσης το θέατρο. Βρέθηκαν επίσης ενεπίγραφα κεραμίδια, αιχμή δόρατος, νομίσματα της περιόδου 230-168 π.χ. Εκτός των τειχών έχουν ερευνηθεί τάφοι από το ανατολικό νεκροταφείο της πόλης.
Οι Οινιάδες διέθεταν ένα σχετικά μεγάλου μεγέθους θέατρο, με 23 σειρές καθισμάτων, το οποίο είναι λαξευμένο στον πορώδη ασβεστολιθικό βράχο της πλαγιάς. Σώζεται ένα μέρος των κερκίδων. Είναι κτισμένο κοντά στην Αγορά σε μια θέση με εκπληκτική θέα. Δυστυχώς σήμερα (6-2023) ο επισκέπτης δεν μπορεί να το επισκεφθεί, διότι εδώ και κάποια χρόνια γίνονται έργα, όμως μπορεί να πάρει μια σχετικά καλή εικόνα βλέποντάς το από τα κάγκελα που κλείνουν την είσοδό του.
Αν ποτέ σας βγάλει ο δρόμος προς τα εκεί επισκεφτείτε τις αρχαίες Οινιάδες, θα ανταμειφθείτε από την ομορφιά του τοπίου και τη γαλήνη του αλλά και από τον σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο. Ας μην αφήσουμε αυτόν τον αρχαιολογικό χώρο, όπως και τόσους άλλους, στην αφάνεια με αποτέλεσμα να θεωρηθεί η λειτουργία του «οικονομικά ασύμφορη» και βάλουν λουκέτο οι αρμόδιοι.
Αναπαράσταση των νεώσοικων από τον E.L.Schwandner (πηγή εικ.pentalofo.gr)
