 | |
| φωτ. Τίτσας Καρακούσης |
Το Σούνιο είναι
ένα βραχώδες ακρωτήριο, το νοτιότερο σημείο της Αττικής.Ήταν το πρώτο σημείο
που έβλεπε κανείς πλέοντας από τις Κυκλάδες ή την Μικρά Ασία προς τον Πειραιά.Απέχει 68,4 χιλ. από την Αθήνα και 9,2 χιλ. από το Λαύριο.
Ο Παυσανίας
(2ος αι. μ.Χ.) αρχίζοντας τα «Αττικά» του, το περιγράφει ως εξής: «Ένα κομμάτι της Ελληνικής γης προς τα νησιά
των Κυκλάδων και το Αιγαίο πέλαγος είναι το ακρωτήριο Σούνιο της Αττικής, (Τῆς ἠπείρου τῆς ἑλληνικῆς κατὰ νήσους τὰς Κυκλάδας καὶ πέλαγος τὸ Αἰγαίον ἄκρα Σούνιον πρόκειται γῆς τῆς Ἀττικῆς…)».
Και συνεχίζει ο
Παυσανίας «Καθώς περνά κανείς από το
ακρωτήριο, υπάρχει λιμάνι και ναός της Σουνιάδας Αθηνάς στην κρυφή του
ακρωτηρίου. Πλέοντας μπροστά είναι το Λαύριο, όπου οι Αθηναίοι είχαν μεταλλεία
αργύρου. Υπάρχει και έρημο νησί που ονομάζετε Πατρόκλου, γιατί εκεί ο Πάτροκλος
έχτισε τείχη και έσκαψε τάφρο. Ήταν ναύαρχος των Αιγυπτιακών τριήρεων, τις
οποίες ο Πτολεμαίος, ο γιος του Πτολεμαίου του Λάγου είχε στείλει, για να
συνδράμει τους Αθηναίους, όταν εισέβαλε στη χώρα τους ο Αντίγονος, ο γιος του
Δημητρίου, ρημάζοντας τη γη και αποκλείοντάς την από τη θάλασσα με τα πλοία του».
Ο τόπος του
Σουνίου κατοικούνταν ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Από
τον 8ο αιώνα π.Χ.
άρχισε να αναπτύσσεται στον χώρο η λατρεία του Ποσειδώνα και της Αθηνάς. Η
ύπαρξη όμως ιερού ίσως είναι και παλαιότερη. Στον Όμηρο αναφέρεται το «Σούνιον
ἱρόν» (Οδύσσεια, γ 278) όπου βρισκόταν ο τάφος του ήρωα Φρόντι
(κυβερνήτης του πλοίου του Μενέλαου που πέθανε στο ταξίδι της επιστροφής).
 |
| Το Σούνιο αναπαράσταση |
Τον 6ο αιώνα
π.Χ. αρχίζουν να χτίζονται οι πρώτοι μεγάλοι ναοί στον χώρο. Το 480 π.Χ. οι
Πέρσες εισβάλλοντας στην Αττική καταστρέφουν και τα ιερά του Σουνίου. Μετά τη
Ναυμαχία της Σαλαμίνας (28/29 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.) οι Αθηναίοι έστησαν ένα
φοινικικό πολεμικό πλοίο που είχαν καταλάβει, στην κορυφή του λόφου ως τρόπαιο,
αλλά και ως ένδειξη της ναυτικής τους δύναμης.
 |
| φωτ. Μάρθα Τσόγκα |
Οχυρώσεις στο Σούνιο
Η ανακάλυψη των
μεταλλείων αργύρου στην περιοχή επέβαλλε την προστασία της καθότι το ασήμι ήταν
ο μεγαλύτερος πλούτος της Αθήνας. Με αυτό άρχισαν να κόβονται τα διάσημα
αθηναϊκά τετράδραχμα τα οποία απέκτησαν μεγάλη αξία για όλες τις ελληνικές
πόλεις. Χάρη σε αυτά τα μεταλλεία η Αθήνα μπόρεσε κατά την εποχή του Περικλή
και χρηματοδότησε μεγάλα έργα με βασικότερο αυτών τον Παρθενώνα.
 |
| Αναπαράσταση του λιμανιού |
Επιδιορθώσεις και προσθήκες στο τείχος
πραγματοποιήθηκαν κατά τον Χρεμωνίδιο πόλεμο (266-229 π.Χ.). Το οχυρό κατελήφθη
από τους Μακεδόνες το 332 π.Χ., από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή το 307 π.Χ. και
ξαναπέρασε στους Αθηναίους το 229 π.Χ.
 |
| αναπαράσταση τείχους |
Πολύ κοντά σε
αυτήν, στο δυτικό σκέλος του τείχους
βρίσκονταν δύο νεώσοικοι στους οποίους
φύλαγαν τις τριήρεις όταν δεν τις χρησιμοποιούσαν για να μη φθείρονται από το
νερό και τα καιρικά φαινόμενα. Παρά την απομάκρυνσή τους από τη θάλασσα,
μπορούσαν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να είναι σε θέση μάχης.
Μέσα στο οχυρό και εκατέρωθεν του δρόμου που ένωνε το
Ιερό του Ποσειδώνα με τους νεώσοικους, αναπτύχθηκε μικρός οικισμός, μάλλον ελληνιστικών χρόνων, που φιλοξενούσε κυρίως τους στρατιώτες.
Λίγο πιο βόρεια από τους νεώσοικους,
βρισκόταν το λιμάνι του Σουνίου με έναν ακόμα οικισμό. Στο λιμάνι του Σουνίου
από δυτικά, υπήρχαν μερικές αποθήκες και μία στοά που εξυπηρετούσαν τις
εμπορικές ανάγκες.
Τι ήταν οι νεώσοικοι;
 |
| Αναπαράσταση νεώσοικου |
Οι νεώσοικοι ήταν μόνιμες κατασκευές, που
ανήκαν στα δημόσια κτήρια της πόλης και μάλιστα στα αρχαιότερα, αφού η εμφάνισή
τους οφείλεται στο όραμα του Θεμιστοκλή για τη ναυτική ανάπτυξη της Αθήνας.
Αποτελούσαν μέρος των ναυστάθμων (δηλαδή των νεωρίων), όπως και οι Σκευοθήκες εντός των οποίων
αποθηκεύονταν τα εξαρτήματα των πλοίων όταν αυτά βρίσκονταν εντός των νεώσοικων.
Το ιερό και ο
ναός του Ποσειδώνα
 |
| φωτ. Νίκος Νικολάου |
Ο πρώτος ναός άρχισε να κατασκευάζεται στις
αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. αλλά καταστράφηκε πριν ολοκληρωθεί, από τους
Πέρσες το 480 π.Χ. Το σχέδιό του ήταν ανάλογο με τον ναό που τον
διαδέχτηκε. Δωρικός, διπλός εν παραστάσι, 6 Χ 13 κίονες.
Ο δεύτερος ναός (αυτός που υπάρχει και σήμερα) ξεκίνησε να χτίζεται το
449/8 π.Χ. με διαταγή του Περικλή. Για την
οικοδόμησή του χρησιμοποιήθηκε ντόπιο μάρμαρο (Αγριλέζας) καθώς και μέλη
από τον προηγούμενο ναό. Για να στερεωθεί ο ναός, η κορυφή του λόφου
ισοπεδώθηκε δημιουργώντας αναλήμματα στα
βόρεια και στα δυτικά. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 440 π.Χ.
Οι διαστάσεις του ήταν 31,12 Χ 13,47 μ. Οι κίονες είχαν ύψος 6,1 μέτρα και
διάμετρο 1 μέτρο στη βάση και 79 εκατοστά στην κορυφή.
Ο αρχιτέκτονας είναι άγνωστος
αλλά είναι πιθανότατα ο ίδιος που σχεδίασε τον ναό του Ηφαίστου στην Αγορά της Αθήνας, τον Ναό του Άρη (που στα ρωμαϊκά χρόνια μεταφέρθηκε στην Αγορά)
και τον ναό της Νέμεσης στον
Ραμνούντα, καθώς αυτοί οι τέσσερις ναοί ήταν σχεδόν όμοιοι μεταξύ τους.
Ο ναός δεν διέθετε εσωτερική κιονοστοιχία στον σηκό
μεγαλώνοντας έτσι τη χωρητικότητά του. Η ζοωφόρος
περιέτρεχε και τις τέσσερις πλευρές του πρόναου και όχι μόνο την πλευρά πάνω
από την είσοδο. Θέμα της ήταν η Κενταυρομαχία,
η Γιγαντομαχία και οι άθλοι του Θησέα. Τέλος, οι
μετόπες αφέθηκαν επίπεδες και χωρίς διακόσμηση.
Η είσοδος στον
χώρο του ναού γινόταν από ένα δωρικό πρόπυλο στο εσωτερικό του οποίου υπήρχαν
τρεις θύρες. Από τη μεσαία διερχόταν μία επικλινής οδός ενώ από τις πλευρικές η
είσοδος γινόταν από σκαλοπάτια. Κατασκευάστηκε λίγο μετά τον ναό από μάρμαρο
και πωρόλιθο.Στη βόρεια και τη δυτική εσωτερική πλευρά του περιβόλου υπάρχουν δύο στοές που χρησίμευαν
για την ανάπαυση των επισκεπτών του ιερού.Το ιερό του
Ποσειδώνα είχε είδη ερειπωθεί κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Στα νεότερα χρόνια
κομμάτια του ναού αποσπάστηκαν και μεταφέρθηκαν είτε σε μουσεία είτε σε
ιδιωτικές συλλογές. Έτσι, 5 σπόνδυλοι
από τους κίονες υπάρχουν στην Αγγλία στο Chatsworth (όπου
στηρίζουν το άγαλμα του 6ου δούκα του DevonshireΤο ιερό τέμενος της Αθηνάς Σουνιάδος
 |
| Ναός Σουνιάδος Αθηνάς- αναπαράσταση |
Bρίσκεται στην
κορυφή ενός χαμηλού λόφου περί τα 400 μ. βορειοανατολικά του ιερού του
Ποσειδώνος, προσιτό κατευθείαν από το λιμάνι. Tραπεζιόσχημος περίβολος (περίπου
46,50Χ44 μ.) από πωρόλιθο περιτρέχει την ισοπεδωμένη κορυφή του λόφου και
ορίζει το ιερό, στο οποίο περιλαμβάνονται ο ναός της Αθηνάς, ο μικρός ναός και
o αποθέτης.
 |
| Τέμενος Αθηνάς Σουνιάδος - αναπαράσταση |
Στο ναό της
Αθηνάς, ο σηκός περιβάλλεται από κιονοστοιχία μόνον στην ανατολική και νότια
πλευρά. Οι μαρμάρινοι, αρράβδωτοι κίονες επιστέφονταν με ιωνικά κιονόκρανα. Στο
πίσω μέρος του σηκού διατηρούνται τα θεμέλια από το βάθρο του λατρευτικού
αγάλματος της θεάς. Ο βωμός των θυσιών βρίσκεται νότια του ναού, προφανώς,
γιατί στα νότια υπάρχει ευρύχωρο πλάτωμα κατάλληλο για να συγκεντρωθούν οι
πιστοί και να στηθούν τα αφιερώματα. Ο ναός χτίστηκε γύρω στα μέσα του 5ου αι.
π.Χ.
Ο μικρός ναός
(4,96Χ6,80 μ.) βρίσκεται στα ΒΑ και αποτελείται από έναν απλό σηκό με δύο
κίονες στην πρόσοψη (πρόστυλος). Στο πίσω μέρος του σηκού υπάρχει η βάση για το
λατρευτικό άγαλμα, από γκρίζο μάρμαρο Ελευσίνας. Μπροστά από την πρόσοψη
βρίσκεται ο ορθογώνιος βωμός. Ο ναός ήταν πιθανώς αφιερωμένος στην θεά
Αρτέμιδα. Χρονολογείται στην αρχαϊκή περίοδο (600-550 π.Χ.) και καταστράφηκε
από τους Πέρσες (480 π.Χ). |
| Ηλιοβασίλεμα. φωτ. Φούλα Χαρίση |
Ηλιοβασίλεμα στο Σούνιο.
Από το βράχο του Σουνίου και ναό του Ποσειδώνα μπορεί κανείς να ζήσει ένα από τα πιο όμορφα και περίφημα ηλιοβασιλέματα της Ελλάδας με φόντο το Αιγαίο πέλαγος
 |
| φωτ. Τίτσα Καρακούση |
 |
| φωτ. Τίτσα Καρακούση |
 |
| φωτ, Φοίβη Ελευθεριάδου |
 | ||
φωτ. Μάρθα Τσόγκα
|
