Τεγυραίος Απόλλωνας

Ο Δίας σε μία από τις πολλές απιστίες του στην Ήρα, ερωτεύτηκε την Λητώκαι έσμιξε μαζί της. Μάλιστα λέγεται ότι ο Δίας και η Λητώ έσμιξαν μεταμορφωμένοι σε ορτύκια.Μην μπορώντας η Ήρα να τιμωρήσει την απιστία του σύζυγό της, στράφηκε στη Λητώ μην αφήνοντάς την να γεννήσει. Η Λητώ, ετοιμόγεννη γυρνούσε από μέρος σε μέρος ψάχνοντας τον κατάλληλο τόπο για να φέρει στο φως τα παιδιά της, όμως καμία γη δεν την φιλοξενούσε από τον φόβο για την οργή της Ήρας που θα έπεφτε πάνω της.

Τεγύρα ή Πολυγύρα- τόπος γέννησης του Απόλλωνα

Η Λητώ ψάχνοντας για να βρει τόπο για να γεννήσει έφτασε σε ένα βουνό κοντά στο Ακραίφνιο.  Το μέρος αυτό το θεώρησε κατάλληλο, αλλά ξαφνικά παρουσιάστηκε μπροστά της ένα αγριογούρουνο και η Λητώ «πτοήθηκε» δηλ φοβήθηκε και έτσι έφυγε αναζητώντας άλλο κατάλληλο τόπο. Το  βουνό από τότε ονομάστηκε Πτώον. Αναζητώντας έναν καινούριο τόπο, πέρασε τότε τη βόρεια ακρολιμνιά της Κωπαίδας και στάθμευσε στην Τεγύρα.

Η Τεγύρα βρίσκεται δυο χιλιόμετρα από τη σημερινή πόλη του Ορχομενού, κι ανάμεσα στα χωριά Διόνυσο και Πύργο, ξεπροβάλλει ένας χαμόλοφος, ο λόφος

της Τεγύρας (ή Πολύγυρα ή Πολυγύρα όπως ονομάζεται σήμερα). 
Ένα χαμηλό ριζοβούνι στα πόδια του βουνού Χλωμός, που προχωρούσε σαν μικρή χερσόνησος άλλοτε στη λίμνη της Κωπαίδας και που στην αρχαιότητα το ονόμαζαν και Δήλο. Εδώ κατά μία εκδοχή γεννήθηκε ο Απόλλωνας, σύμφωνα με τον Πλούταρχο και τον Στέφανο τον Βυζάντιο.  

Εδώ ανάμεσα σε δύο πηγές, την Ελαία και τον Φοίνικα, σ' αυτόν τον απόμερο τόπο, είδε για πρώτη φορά το φως ο θεός της αρμονίας, της γαλήνης και της πνευματικής διαύγειας. Γι' αυτό κατά τον Πλούταρχο ονομάζεται και Τεγυραίος Απόλλωνας.

Πτώον όρος - η πρώτη στάση της Λητούς

Στο λόφο της Τεγύρας είχε ανεγερθεί ναός προς τιμήν του Απόλλωνα και λειτουργούσε αξιόλογο μαντείο μέχρι και τα χρόνια των Μηδικών πολέμων και του Πελοποννησιακού και μόνο ύστερα απ' αυτούς έμεινε άφωνο. Όπως γράφει ο Πλούταρχος, γύρω στο 100 μ.Χ., ενώ το μαντείο των Δελφών πανικοβλήθηκε στους Περσικούς πολέμους και συμβούλεψε αρχικά τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν τα πάντα και να φύγουν, αντίθετα το Τεγυραίο μαντείο του Απόλλωνα έδωσε χρησμό υπέρ των Ελλήνων. Και κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, πάντα κατά τον Πλούταρχο, το Τεγυραίο μαντείο αποδείχτηκε ανώτερο του Δελφικού. Σήμερα μόνο μερικοί ογκόλιθοι δείχνουν τα θεμέλια των πανάρχαιων κτισμάτων.

 Όπως λέει και ο Θύμιος Δάλκας για την Τεγύρα: 

 «Στέρεψαν και σίγασαν οι «λαλέουσες» δυο πηγές του, ξεράθηκε η μαντική δάφνη και ρήμαξαν από του καιρού το φθοροποιό πέρασμα τα υπέρκαλα ιερά και τα χρυσοπάλατα, που τον στόλιζαν.   ‘Όμως δεν είναι η Τεγύρα ένας τόπος ολωσδιόλου νεκρός κι ας φαίνεται τέτοιος. Κάτω από τη φαινομενική του νέκρωση σιγοπάλλει ακόμα η καρδιά κι ακούονται οι μυστικοί ψιθυρισμοί, που βγαίνουν από τα ριζοθέμελα και τις αραδιασμένες πέτρες, που έχουν απομείνει από τα πανάρχαια χτίσματά του».