Εισαγωγή - μέρος 1ο : Τι είναι μύθος

Είναι ο μύθος γέννημα της ανθρώπινης φαντασίας;  Ο Ησίοδος στη θεογονία και ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια, συγκέντρωσαν αρκετούς από τους μύθους των προγόνων τους. ήταν αυτά που έγραψαν παραμυθίες, ψέματα;

Η ανακάλυψη της Τροίας, των πολύχρυσων Μυκηνών, της Πύλου, της Κνωσσού, της Φαιστού, του Ακρωτηρίου της Θήρας και πολλών άλλων πόλεων αποτέλεσαν την έμπρακτη απόδειξη ότι Μύθος ήταν ο λόγος, δηλαδή η προφορική διήγηση που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά . 

Δεν έχει λοιπόν σχέση η λέξη μύθος που σημαίνει λόγος, με τις λέξεις παράμυθος  και παραμύθι που σημαίνουν αποκλειστικά μόνο φανταστικές διηγήσεις.

Ο Πλάτων είναι ο πρώτος στην ιστορία, που κάνει διάκριση μεταξύ των πλασθέντων μύθων ή παράμυθων και των μη πλασθέντων ή γνησίων μύθων. Για τους πρώτους γράφει ότι τα παιδιά ακούν «πλασθέντας μύθους», παράμυθους . Για τους δεύτερους γράφει ότι στην πραγματικότητα είναι αληθινοί λόγοι, δηλαδή αληθινές ιστορίες.

Ο παράμυθος είναι μία θελκτική «πολύχρωμη» σφαίρα, που κρύβει στον πυρήνα της μία αλήθεια, κατασκευασμένη από έναν επώνυμο δημιουργό.  

Ο μύθος είναι και αυτός επίσης «πολύχρωμος», αλλά δεν είναι κατασκευασμένος από κάποιον συγκεκριμένο δημιουργό. Ο προϊστορικός άνθρωπος υπήρξε μάρτυρας περιβαλλοντικών αλλαγών και η μυθολογική διήγηση εκφράζει σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτό που ο προϊστορικός άνθρωπος βίωσε.

Η εξωτερική επιφάνεια της σφαίρας του μύθου περιέχει μερικές ιδέες των αρχικών παρατηρητών κάποιου φαινομένου, αλλά και ιδέες μεταγενεστέρων ανθρώπων, που προστέθηκαν στον μύθο. Αυτό συμβαίνει, διότι ο μύθος μεταφερόταν από γενιά σε γενιά κατά τη διάρκεια των αιώνων. Και το κύριο γνώρισμα ενός μύθου είναι η μετάδοσή του από γενιά σε γενιά και η ανωνυμία του δημιουργού του.

Με αυτό τον τρόπο προστίθεντο και νέες επινοήσεις στην προσπάθεια κατανόησης του συμβάντος που κρυβόταν στον πυρήνα του μύθου. Και οι αρχικοί παρατηρητές – κατασκευαστές του μύθου, αλλά και οι μεταγενέστεροι χρήστες του δεν μπορούσαν να κατανοήσουν ένα φοβερό και σπάνιο γεγονός του παρελθόντος. Αυτό το γεγονός βρίσκεται στον πυρήνα του μύθου. Είναι η μνήμη αυτού του γεγονότος, που εντυπώθηκε στη συνείδηση των αρχικών παρατηρητών και που αργότερα έγινε μύθος.

Άρα ο μύθος εκφράζει μια μορφή αποκρυσταλλωμένης συλλογικής μνήμης, που φτάνει έως την ανώτατη προϊστορία και μ΄ αυτήν την έννοια αποτελεί μια ανεκτίμητη πνευματική κληρονομιά.

Επομένως ο μύθος περιέχει έναν πυρήνα ιστορικής πραγματικότητας, η οποία μπορεί να αποδειχθεί επιστημονικά με την προϋπόθεση ότι κάποιος αφαιρεί με χειρουργική ακρίβεια τον σφαιρικό τομέα, που έχει επικαθήσει επάνω του κατά τη διάρκεια των αιώνων από την προφορική μεταφορά ενός παρελθόντος φυσικού φαινομένου από γενιά σε γενιά. 

Οι επιστήμες σήμερα έρχονται να ερμηνεύσουν ορθολογιστικά πλέον αυτά που έμμεσα ή άμεσα περιγράφονται στη μυθολογία. Χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες, ραδιοχρονολόγηση, εξέταση κόκκων γύρεως στα ιζήματα, ισότοπα οξυγόνου κ.λ.π., επιβεβαιώνουν την αλήθεια των μυθολογικών περιγραφών.  

Ο μύθος είναι σαν ένα πολυπρισματικό γυαλί. Καθένας μπορεί να δει σ’ αυτόν μια άλλη πλευρά του φωτός .Για άλλους αποτελεί πολύτιμη πηγή γεωλογικών πληροφοριών  βιολογικών, κοινωνικών . υπάρχουν και εκείνοι που βλέπουν την πλοκή και τα πρόσωπα σαν μια αλληγορία, σαν ένα παραπέτασμα που επιχειρούν να ανασηκώσουν για να κοιτάξουν από κάτω και να βρουν το κρυμμένο μήνυμα για την πορεία της κοινωνίας και της ανθρώπινης ψυχής.   

« ...είναι ζωντανά σπέρματα αλήθειας, που μπορούν να γονιμοποιήσουν κάθε κατάλληλα προετοιμασμένο ανθρώπινο νου και εκεί να καρποφορήσουν με καρπούς αφάνταστα πλούσιους».  «Έχουν μία διεισδυτική ικανότητα και μπορούν να οδηγήσουν στη συνειδητοποίηση μεγάλων αληθειών, καθώς επίσης και στη συνειδητοποίηση του ίδιου μας του εαυτού». 

Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Κλοντ Λεβί – Στρως οι μύθοι θεωρούνται πλασματικές ιστορίες που περιέχουν στον πυρήνα τους βαθύτερες αλήθειες και εκφράζουν τη συλλογική τάση των ανθρώπων απέναντι στα θεμελιώδη θέματα της ζωής, του θανάτου, της θεότητας και της ύπαρξης γενικότερα. Οι μύθοι υποδηλώνουν αξίες, πεποιθήσεις, προσδοκίες και με την έννοια  αυτή διαμορφώνουν τον κοινωνικό χάρτη μιας ομάδας ανθρώπων.