Αρχαία Νεμέα

 Η Αρχαία Νεμέα αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα ιερά της αρχαίας Ελλάδος, στην οποία τελούνταν πανελλήνιοι αθλητικοί αγώνες. Αν και η Αρχαία Νεμέα κατοικούνταν μόνο από λίγους ιερείς και φροντιστές του χώρου, για λίγες μέρες κάθε χρόνο συγκέντρωνε χιλιάδες προσκυνητές, οι οποίοι ερχόντουσαν προκειμένου να τιμήσουν τους θεούς. Η Αρχαία Νεμέα βρίσκεται σε μία κοιλάδα στους πρόποδες των αρκαδικών βουνών, ενώ το όνομα της το πήρε από το ρήμα νέμω δηλαδή νομή (βοσκή), λόγω των κτηνοτρόφων που έμεναν στην περιοχή.

Μυθολογία

Σύμφωνα με το μύθο, υπάρχουν δύο εκδοχές οι οποίες οδήγησαν στη δημιουργία του συγκεκριμένου ιερού. Η πρώτη θέλει τον Ηρακλή, γιο του Δία, αφού σκότωσε το λιοντάρι της Νεμέας να ιδρύει ένα ιερό προς τιμή του πατέρα του. Η δεύτερη –και πιο διαδεδομένη– εκδοχή αφορά το Βασιλιά της Νεμέας και ιερέα του Δία, Λυκούργο, και τη γυναίκα του Ευρυδίκη, οι οποίοι μετά από πολλά χρόνια έγγαμου βίου απέκτησαν ένα γιο, τον Οφέλτη. Ωστόσο, κατά τον χρησμό της Πυθίας, το βρέφος δεν έπρεπε να ακουμπήσει στο έδαφος μέχρι να περπατήσει. Μια μέρα, η Υψιπύλη, η τροφός του, ενώ κρατούσε τον Οφέλτη συνάντησε μια ομάδα ταξιδευτών, οι οποίοι διψασμένοι της ζήτησαν λίγο νερό. Εκείνη άφησε σε ένα στρώμα άγριου σέλινου το βρέφος, προκειμένου να τους προσφέρει νερό. Όταν γύρισε το κεφάλι της προς το βρέφος είδε ένα φίδι να έχει δαγκώσει τον Οφέλτη, ο οποίος ξεψύχησε. Αυτό το γεγονός θεωρήθηκε κακός οιωνός και ονόμασαν το μωρό Αρχέμορο, δηλαδή «αρχή της κακοτυχίας». Προκειμένου να εξευγενίσουν τους θεούς, οι ταξιδευτές αποφάσισαν να ιδρύσουν επιτάφιους αθλητικούς αγώνες στη Νεμέα, με τους κριτές να φορούν μαύρα, σε ένδειξη πένθους.

Ιστορία

Η περιοχή της Νεμέας φαίνεται να υπήρξε ήδη από τη Νεολιθική εποχή (6500-3000 π.Χ.), ιερό κέντρο λατρευτικών σκοπών, σύμφωνα με τα αγγεία που βρέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή. Περί τον 6^ο π.Χ. αιώνα βλέπουμε την πρώτη ακμή της Νεμέας με την ίδρυση των αθλητικών αγώνων και το κτίσιμο ιερών κέντρων και αθλητικών υποδομών, ενώ στο τελευταίο τέταρτο του 5^ου αιώνα π.Χ. φαίνεται να υπήρξε πολεμική σύγκρουση στην περιοχή, καθώς η Νεμέα ερημώθηκε και οι αγώνες μεταφέρθηκαν στο Άργος. 

Η δεύτερη περίοδος ακμής του ιερού της Νεμέας θα έρθει το 330 π.Χ. με τη μεταφορά των αθλητικών αγώνων εκ νέου στη Νεμέα, την ανακαίνιση των ήδη υπαρχόντων κτιρίων αλλά και την οικοδόμηση καινούργιων. Το 145 π.Χ. ένα χρόνο μετά την κατάληψη από του Ρωμαίους, οι αγώνες θα μετακινηθούν οριστικά πλέον στο Άργος και συνεπώς η περιοχή θα ερημωθεί παντελώς. Περί το 4^ο αιώνα μ.Χ., η μορφή του ιερού της Αρχαίας Νεμέας είχε αλλάξει ριζικά, καθώς για καλλιεργητικούς σκοπούς, γεωργοί και βοσκοί προκάλεσαν ανεπανόρθωτες ζημιές στα κτίσματα, ενώ τον 5^ο αιώνα μ.Χ. κατασκεύασαν μια παλαιοχριστιανική βασιλική από τα ερείπια του Ξενώνα, η οποία καταλάμβανε το 1/3 της έκτασής του. Το 540 μ.Χ. η κοιλάδα της Νεμέας υπέστη μορφολογική αλλαγή, που είχε ως συνέπεια να στερέψουν τα υδάτινα αποθέματά της και ως εκ τούτου η περιοχή εγκαταλείφτηκε για ακόμα μια φορά.

Αρχαιολογικά Μνημεία

Οι πρώτες αρχαιολογικές ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν στο 1766 από την αποστολή των «Ντιλετάντι», ενώ σημαντικές ανακαλύψεις έγιναν από την αρχαιολογική αποστολή της Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Σπουδών από το 1924 μέχρι το 1926, η οποία έσκαψε το ιερό και το λόφο του Τσούγκιζα, αλλά και από το Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνιας. Σήμερα εξακολουθούν να γίνονται ανασκαφές σε συνδυασμό με έργα συντήρησης και αναστήλωσης.

Ναός του Διός:  Ο πρώτος ναός του Νεμείου Διός κατασκευάστηκε περί τον 6^ο αιώνα π.Χ. με την έναρξη των αγώνων της Νεμέας. Ο αρχαϊκός ναός ήταν 10,10Χ36,30 μέτρων περίπου. Δε διέθετε περιστύλιο, ενώ είχε δύο κίονες στην ανατολική του πλευρά, όπου ήταν και η είσοδός του. Είχε δίστηλη πρόσοψη, εν παραστάσι και δάπεδο από κονίαμα και διέθετε τυπικό κορινθιακό σύστημα κεράμωσης με μεγάλα τετράγωνα κεραμίδια. Μετά την καταστροφή του, τον 4^ο αιώνα π.Χ. αποφασίστηκε η ανοικοδόμησή του στα θεμέλια του προηγούμενου. Έτσι λοιπόν, με διαστάσεις 20,09Χ42,55 μέτρα, ο ναός διέθετε πρόναο με δύο κίονες στην πρόσοψη, ενώ οι στύλοι πλαισιώνονταν από τις παραστάδες, το σηκό και το άδυτο. Ο ναός ήταν περίπτερος με περιστύλιο 6Χ12 κίονες δωρικού ρυθμού και ύψους 7, 49 μέτρα. Στις μακρές πλευρές του είχε 6 κίονες, ενώ στη δυτική του τέσσερις. Στο άδυτο υπήρχε μια κρυπτή αγνώστων σκοπών, μήκους 2 μέτρων.  Η στέγη αποτελούνταν από ξύλινες δοκούς πάνω από τις οποίες τοποθετήθηκαν πήλινα κεραμίδια. Τέλος, η θύρα αποτελούνταν από δύο ξύλινα φύλλα και είχε άνοιγμα 4,16 μέτρων. 

Βωμός του Διός: Ανατολικά της εισόδου του ναού του Νεμείου Διός βρισκόταν λίθινος βωμός για τις θυσίες προς τιμή του Δία, ο οποίος χρονολογείται περί τον 5^ο αιώνα π.Χ. Ο συγκεκριμένος βωμός ανακαινίστηκε τον 4^ο αιώνα π.Χ. και επεκτάθηκε βορειότερα, με καινούργιο μήκος τα 41 μέτρα. Αποτελούταν από μια επιμήκη σειρά ασβεστόλιθων μικρού ύψους, ενώ στο νοτιότερο άκρο εντοπίστηκαν ίχνη βάσης δύο αγαλμάτων. 

Ηρώον Οφέλτη: Νοτιοδυτικά του ναού του Διός, βρέθηκε μακρόστενο ανάχωμα, το οποίο προστάτευε τον ιερό χώρο από πλημμύρες. Στο νότιο τμήμα αυτού του αναχώματος, βρέθηκε το Ηρώον του Οφέλτη μια ορθογώνια κατασκευή 1,40Χ3,15 μέτρα, η οποία χρονολογείται από το δεύτερο τέταρτο του 6^ου αιώνα π.Χ.  Η κατασκευή αποτελείτο από όρθιους ακατέργαστους λίθους, ενώ βρέθηκαν και τρεις βωμοί. Αρχές του 3^ου αιώνα π.Χ. ανακαινίστηκε κατά το παλαιό πρότυπο, με την τοποθέτηση μια σειρά κιτρινωπών ασβεστόλιθων και με νέα έκταση περίπου 850 τ.μ. 

Στάδιο: 450 μέτρα νοτιοανατολικά του ναού του Διός, κατασκευάστηκε το 330-320 π.Χ. το στάδιο ανάμεσα στις δυο φυσικές κοιλότητες στους λόφους που βρίσκονται γύρω από το ιερό. Το μεγαλύτερο κοίλωμα ήταν για το στίβο, ο οποίος είχε μήκος 178 μέτρα, πλάτος βόρειας και νότιας πλευράς 23,52 μέτρα και πλάτος στο μέσο 26,93 μέτρα. Στην ανατολική πλευρά του στίβου υπήρχε ξύλινη εξέδρα για τους κριτές, ενώ γύρω από αυτόν υπήρχε αγωγός ύδατος για την ύδρευση του χώρου και την ύγρανση της επιφάνειας του στίβου. Ο στίβος συνδεόταν μέσω μιας θολωτής σήραγγας, μήκους 36,35μ., πλάτους 2,06μ. και ύψους 2,48μ με τα αποδυτήρια, ένα απλό ορθογώνιο οικοδόμημα  διαστάσεων 13,40Χ16,40 μέτρων, με εσωτερική αυλή. Η χωρητικότητα του σταδίου υπολογίζεται στους 30.000 θεατές. 

Το Στάδιο της Αρχαίας Νεμέας εντυπωσιάζει με τη θέση και το μέγεθός του. Σώζεται η στοά που οδηγεί στον στίβο, πάνω στους τοίχους της οποίας διακρίνονται χαραγμένες επιγραφές, όπως «ΕΠΙΚΡΑΤΗΣ ΚΑΛΟΣ» δηλ. «ο (αθλητής) Επικράτης είναι ωραίος»...

Τα Νέμεα σήμερα

Αρχαιολογικό Μουσείο Νεμέας

Το αρχαιολογικό Μουσείο Νεμέας βρίσκεται στη Νεμέα και ιδρύθηκε στα πλαίσια των ανασκαφών που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Berkeley της California στον αρχαιολογικό χώρο και δωρίθηκε στο ελληνικό κράτος στις 28 Μαΐου 1984.

Τα ευρήματα του Μουσείου περιλαμβάνουν συλλογή εικόνων από περιηγητές του 18ου και 20ου αιώνα, νομίσματα από αρχαίους επισκέπτες της Νεμέας, αντικείμενα σχετικά με αθλητικές δραστηριότητες, προϊστορικά ευρήματα, κεραμικά, εργαλεία, όπλα κ.α., συλλογή από αρχιτεκτονικά μέλη μνημείων και συλλογή επιγραφών (Νεμέα, Φλιούντας, Πετρί) αγγεία και κοσμήματα από το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονίων, τον λεγόμενο «θησαυρό των Αηδονίων», μια σημαντική συλλογή 312 μυκηναϊκών σφραγίδων και κοσμημάτων, που προέρχεται από μυκηναϊκούς τάφους που βρέθηκαν στο χωριό Αηδόνια δυτικά της Νεμέας.  
Οι τάφοι αυτοί, που ανασκάφηκαν μεταξύ 1978-1980 προέρχονταν από την μυκηναϊκή πόλη Αραιθυρέη και ήταν στην πλειοψηφία τους συλημένοι. Αίφνης, την άνοιξη του 1993 η συλλογή αυτή εμφανίστηκε στην Νέα Υόρκη προς δημοπράτηση, αλλά η ομοιομορφία των αντικειμένων ήταν καταφανής, προδίδοντας ότι αποτελούσαν ενιαίο σύνολο. Σύντομα λοιπόν διαπιστώθηκε ότι είχαν αφαιρεθεί από τους συλημένους τάφους. Τελικά μετά από δικαστική μάχη, η συλλογή επιστράφηκε στην χώρα μας.

Πηγές:

• Αρχαία Νεμέα Κορινθίας, Βικιπαίδεια
• Αρχαιολογικός Χώρος Νεμέας, korinthia.net