Ηλιούγεννα, τα Χριστούγεννα των αρχαίων

Γέννηση του Διονύσου σε φάτνη

Τα δυο Ηλιοστάσια – Θερινό και Χειμερινό – και οι  δυο Ισημερίες  -Εαρινή και Φθινοπωρινή – σηματοδοτούν τις εποχές του χρόνου. Η μέρα μετά τη φθινοπωρινή Ισημερία όλο και μικραίνει μέχρι που φτάνουμε στις 21 Δεκεμβρίου, μέρα του Χειμερινού  Ηλιοστασίου, που είναι η μικρότερη όλου του χρόνου και  είναι η αρχή του χειμώνα. Στο διάστημα από 21 – 25 Δεκεμβρίου έχουμε αφενός τη μεγαλύτερη νύχτα και αφετέρου η μέρα έχει την ίδια διάρκεια.  Η σελήνη μετά τη νύχτα 21- 22 Δεκεμβρίου για τρεις μέρες φαίνεται και την ημέρα στον ουρανό.  Η μέρα μετά τις 25 Δεκεμβρίου αρχίζει να μεγαλώνει έως ότου εξισωθεί με τη νύχτα κατά την Εαρινή Ισημερία.

Διόνυσος

Ο Ήλιος λατρεύτηκε από του αρχαίους λαούς σαν Θεός, γι αυτό πολλές θρησκείες είχαν τοποθετήσει σε αυτή την περίοδο, πολύ πριν από την έλευση του Χριστιανισμού, τη γέννηση των θεών τους. Οι αρχαίοι Έλληνες στις 25 Δεκεμβρίου γιόρταζαν τη γέννηση του Δία, του Διονύσου και του θεού ήλιου, Απόλλωνα, τον οποίο απεικόνιζαν πάνω στο ιπτάμενο άρμα του να μοιράζει το φως του Ήλιου. Λέγεται ότι ο Δίας και ο Διόνυσος γεννήθηκαν σε μια σπηλιά.Ο Ορφέας αναφέρει ότι κατά τη γέννηση του Διονύσου υπήρχε και ένα άστρο φωτεινό στον ουρανό.

Ηρακλής

 Οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν επίσης τη γέννηση του ήρωα Ηρακλή, ο οποίος σύμφωνα με αρχαίους συγγραφείς. γεννήθηκε την «τριπλή νύχτα» του χειμερινού ηλιοστασίου γι’ αυτό λέγεται και «τρισέλινος» και « τριέσπερος», δηλαδή στις 21 – 22 Δεκέμβριου όταν η σελήνη φαίνεται πολύ καλά και την ημέρα και είναι σαν η νύχτα να έχει διάρκεια τρεις νύχτες.  
ΟΙ αρχαίοι Αθηναίοι αλλά και άλλοι Ελληνες τις μέρες των δικών μας Χριστουγέννων αυτοί είχαν τη δική τους γιορτή, τα Μικρά Διονύσια  ή "κατ' αγρούς Διονύσια".  Γιορτάζονταν από την 8η έως 11η μέρα του μηνός Ποσειδεώνος ( Ποσειδεών 29 ημέρες, από  16 Δεκεμβρίου - 15 Ιανουαρίου ), στο δικό μας ημερολόγιο περίπου 24 Δεκεμβρίου - έως 26 Δεκεμβρίου. 

Την 26^η του μηνός στην Ελευσίνα τελούνταν τα Αλώα, προς τιμήν της Δήμητρας, της Κόρης  και του Διονύσου, για να συνδράμουν οι θεοί ώστε να αποδώσουν καρπούς τα αλώνια  και να έχουν πλούσια γεννήματα.

  

Απόλλωνας

Οι Ρωμαίοι από τις 17 έως τις 23 Δεκεμβρίου γιόρταζαν τα Σατουρνάλια, αφιερωμένη στο θεό Σατούρνους, ο οποίος αντιστοιχεί στον ελληνικό θεό Κρόνο.

Εκτός από τις τυπικές θυσίες η γιορτή περιλάμβανε δημόσια αργία, καθώς και διάφορα έθιμα, όπως την ανταλλαγή μικρών δώρων ή υπαίθριες αγορές. Επιτρέπονταν τα τυχερά παιχνίδια ακόμα και για τους δούλους. Επίσημα ενδύματα δε φοριούνταν, ενώ οι δούλοι δεν μπορούσαν να τιμωρηθούν κι αντιμετώπιζαν με χλευασμό τους κυρίους τους. Γενικότερα οι ρόλοι αντιστρέφονταν ανάμεσα σε δούλους κι ιδιοκτήτες, κάτι που οδηγούσε σε ξέφρενο γλέντι, άφθονη οινοποσία.

Στις 25 Δεκεμβρίου οι Ρωμαίοι   γιόρταζαν τα Μπρουμάλια (η μικρότερη μέρα του χρόνου), που ήταν η γενέθλιος  μέρα γεννήσεως του «αήτητου Ήλιου», του θεού Μίθρα. Τα Σατουρνάλια και τα Μπρουμάλια είχαν δεχτεί σημαντικές επιδράσεις από τις γιορτές της Δήμητρας και του Διονύσου.

Βάαλ

 

 

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι γιόρταζαν τη γέννηση του θεού  ήλιου – Όσιρη Σε κάθε επέτειό της γέννησής του συνήθιζαν να αφήνουν δώρα γύρω από ένα δέντρο. 
Οι Βαβυλώνιοι και οι Φοίνικες τη γέννηση του θεού ήλιου – Βάαλ. 
 Οι Πέρσες τη γέννηση του Αήτητου ήλιου και θεού Μίθρα.

 

Η 25^η  Δεκεμβρίου, η γενέθλιος ημέρα του Χριστού καθιερώθηκε μετά τον 4^ο αι. μ.Χ. με εγκύκλιο του Πάπα Ιουλίου Α΄- 532 μ.Χ.

  Ο Χριστός αποκαλέιται «Φως του κόσμου» ή «Ήλιος της Δικαιοσύνης".

 

Μίθρας

Εκτός από τη μέρα γέννησης και πολλές από τις παραδόσεις έχουν τις ρίζες τους σε παλαιότερες θρησκείες. Για μας τους Έλληνες συνδέονται κυρίως με την αρχαία ελληνική θρησκεία – ανταλλαγή δώρων, στολισμοί, κάλαντα, Χριστουγεννιάτικο δένδρο, τυχερά παιχνίδια, ποδαρικό κλπ

Πίσω από τα κάλαντα κρύβεται το έθιμο με το όνομα Ειρεσιώνη, που αναφέρεται ήδη από τον Όμηρο. Το Χριστόψωμο και η Βασιλόπιτα είναι ο ιερός άρτος των αρχαίων στην εορτή των « Κρονίων » και αργότερα των ρωμαϊκών « Σατουρναλίων».