Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Αγοράς

Ναός του Ηφαίστου (αριθμός 1. στο χάρτη)

Στην κορυφή του λόφου του Αγοραίου Κολωνού, που οριοθετεί την Αρχαία Αγορά των Αθηνών στη δυτική πλευρά, βρίσκεται ο ναός του Ηφαίστου, ευρύτερα γνωστός ως ''Θησείο''. Πρόκειται για έναν από τους καλύτερα διατηρημένους αρχαίους ναούς, γεγονός που οφείλεται εν μέρει και στη μετατροπή του σε χριστιανική εκκλησία.

Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία (I, 14, 5-6), στο ναό λατρεύονταν από κοινού ο Ήφαιστος, προστάτης των μεταλλουργών, και η Αθηνά Εργάνη, προστάτρια των κεραμέων και της οικοτεχνίας. Την ταύτιση του ναού ως ''Ηφαιστείο'' επιβεβαίωσε η ανασκαφική έρευνα με την αποκάλυψη εργαστηρίων μεταλλουργίας στην ευρύτερη περιοχή του λόφου, επισκιάζοντας, έτσι, παλαιότερες απόψεις, που αναγνώριζαν ως λατρευόμενες θεότητες το Θησέα, τον Ηρακλή ή τον Άρη.

Η οικοδόμηση του ναού πρέπει να πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στα έτη 460-420 π.Χ. από άγνωστο αρχιτέκτονα, στον οποίο, όμως, αποδίδονται και άλλοι ναοί στην Αττική, με παρόμοια κατασκευή.

Ο ναός διέθετε πρόναο και οπισθόδομο, δίστυλους εν παραστάσι. Εξωτερικά περιβαλλόταν από την περίσταση, μια δωρική κιονοστοιχία, με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 13 στις μακρές. Ολόκληρο το οικοδόμημα, από την κρηπίδα έως και την οροφή, ήταν κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο, ενώ τα αρχιτεκτονικά γλυπτά που το κοσμούσαν ήταν από παριανό μάρμαρο.

Υποθετική αναπαράσταση του σηκού του Ηφαιστείου

Στο εσωτερικό του σηκού υπήρχε δίτονη κιονοστοιχίασε σχήμα Π (εσωτερική κιονοστοιχία αποτελούνται από μικρούς κίονες που τοποθετούνται σε δύο επίπεδα, ώστε η μία να πατάει πάνω στην άλλη) και στο βάθος του υπήρχε βάθρο, επάνω στο οποίο στέκονταν τα ορειχάλκινα λατρευτικά αγάλματα του Ηφαίστου και της Αθηνάς, έργα του γλύπτη Αλκαμένη, σύμφωνα με τον Παυσανία, τα οποία πρέπει να φιλοτεχνήθηκαν ανάμεσα στα έτη 421-415 π.Χ.

Ο ναός έφερε πλούσιο γλυπτικό διάκοσμο. Από τα αρχιτεκτονικά γλυπτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μετόπες, που κοσμούσαν την ανατολική πλευρά και παριστάνουν τους εννέα άθλους του Ηρακλή.
Από δεξιά προς αριστερά είναι: Λιοντάρι της Νεμέας, Λερναία Ύδρα, Κερυνίτης Έλαφος, Ερυμάνθιος Κάπρος, Άλογα του Διομήδη, Κέρβερος, Βασίλισσα των Αμαζόνων, Βόδια του Γηρυόνη- δυο μετόπες- και Μήλα των Εσπερίδων.

Στη βόρεια μακρά  πλευρά, εικονίζονται από τέσσερις άθλοι του Θησέα, σκηνές από τις οποίες προέκυψε η λαϊκή ονομασία ''Θησείο'' για το ναό.Από δεξιά προς αριστερά: ο Κρομμυώνιος Κάπρος, Σκίρων, Κερκύων, Προκρούστης.

Στη  από αριστερά προς δεξιά τέσσερις ακόμη άθλοι: ο Περιφήτης, ο Σίνις, ο Μαραθώνιος Ταύρος και ο Μινώταυρος.

 Η ζωφόρος δεν διατρέχει τις τέσσερις πλευρές του σηκού, αλλά μόνο τον πρόναο και τον οπισθόδομο. Στον πρόναο παριστάνεται ο νικηφόρος αγώνας του Θησέα κατά των απαιτητών του θρόνου, των 50 υιών του Πάλλαντα, στον οποίο παρίστανται και έξι θεοί του Ολύμπου, ανά τρεις εκατέρωθεν της κεντρικής σκηνής:Αθηνά, Ήρα και Δίας αριστερά και δεξιά Ήφαιστος, Ιπποδάμεια και Ποσειδώνας.

Στον οπισθόδομο, στο πλάτος του σηκού, παριστάνεται η μάχη μεταξύ Λαπιθών και Κενταύρων. Στη μέση είναι ο Θησεάς που σπεύδει να βοηθήσει τον Λαπίθη Καινέα τον οποίο σφηνώνουν στο έδαφος σαν καρφί δυο Κένταυροι που κρατούν έναν ογκόλιθο. Αξιόλογες γλυπτικές παραστάσεις κοσμούσαν, επίσης, και τα αετώματα του ναού. Στο δυτικό παριστανόταν η Κενταυρομαχία και στο ανατολικό η υποδοχή του Ηρακλή στον Όλυμπο ή η γέννηση της Αθηνάς.

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως γύρω από τον ναό ίχνη κήπου, που διαμορφώθηκε στους ελληνιστικούς και πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους. Κατά μήκος της βόρειας, δυτικής  και νότιας πλευράς του κτιρίου υπήρχαν σειρές τετράγωνων λάκκων, που περιείχαν πήλινες γλάστρες για την καλλιέργεια δενδρυλλίων ή θάμνων.  Σήμερα ο κήπος έχει ξαναφυτευτεί με ροδιές στις σειρές των λάκκων που βρίσκονται κοντά στο ναό  και με μυρτιές στις εξωτερικές σειρές. Οι αρχαίες γλάστρες φυλάσσονται στις αποθήκες του μουσείου.

Ο ναός που επιβίωσε από τη καταστροφή του 267 μ.Χ. αλλά και από εκείνη του 4^ου αι. μετατράπηκε σε εκκλησία χριστιανική, τον Άγιο Γεώργιο.  Η κύρια είσοδος μεταφέρθηκε από ανατολικά στα δυτικά, στους πλάγιους τοίχους του σηκού ανοίχτηκαν δυο μικρότερες θύρες, στη θέση του προνάου κατασκευάστηκε η αψίδα του ιερού.

Μέσα στο κτίριο ενταφιάστηκαν αρκετοί διακεκριμένοι προτεστάντες  επισκέπτες της Αθήνας.

Στις αρχές του Δεκέμβρη του 1834 ο Όθων έφτασε στην Αθήνα και την ημέρα εκείνη τελέστηκε πανηγυρική δοξολογία  στον άγιο Γεώργιο που ήταν και η τελευταία. Στην συνέχεια λειτούργησε ως μουσείο της περιοχής μέχρι την έναρξη των ανασκαφών στη δεκαετία του 1930.

Θόλος αρχαίας Αγοράς  (αριθμός 5. στο χάρτη)

Λεπτομέρεια στο άκρον της στέγης

Ένα από τα σημαντικότερα δημόσια κτήρια της Αγοράς είναι η Θόλος, κυκλικό οικοδόμημα, με έξι κίονες εσωτερικά και πρόπυλο στα ανατολικά που προστέθηκε τον 1ο αι. π.Χ. Ήταν έδρα του σώματος των πενήντα πρυτάνεων, δηλαδή των πενήντα βουλευτών μιας από τις δέκα φυλές, οι οποίες δημιουργήθηκαν από τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη το 508/7 π.Χ.

Οι πρυτάνεις ασκούσαν διοίκηση για ένα διάστημα 35 ή 36 ημερών, μετά την πάροδο του οποίου αντικαθίσταντο από ισάριθμους πρυτάνεις άλλης φυλής, ώστε μέχρι το τέλος του έτους εναλλάσσονταν στη διοίκηση βουλευτές και των δέκα φυλών. Η φυλή που διοικούσε ονομαζόταν πρυτανεύουσα και ο πρόεδρός τους, που κληρωνόταν σε ημερήσια βάση, Επιστάτης των Πρυτάνεων. 

Αεροφωτ. Βουλευτηρίου και Θόλου

Κατά τη θητεία τους οι πρυτάνεις σιτίζονταν στη Θόλο, ενώ το 1/3 εξ αυτών, δηλαδή δεκαεπτά, διανυκτέρευαν στο κτήριο για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών. Στη Θόλο φυλάσσονταν επίσης τα επίσημα μέτρα και σταθμά του αθηναϊκού κράτους. Η Θόλος εδράστηκε σε προϋπάρχον κτηριακό συγκρότημα των μέσων του 6ου αι. π.Χ., με παρόμοιο λειτουργικό προορισμό, και εγκαταλείφθηκε γύρω στο 400 μ.Χ.

Μακ΄΄ετα της Θόλου - πιθανή αναπαράσταση

Το δάπεδό της ήταν από πατημένο χώμα και βρισκόταν 45 εκ. χαμηλότερο από το σημερινό δάπεδο. Έξι αράβδωτοι κίονες από πωρόλιθο στήριζαν εσωτερικά τη στέγη. Οι βάσεις θεμελίωσης τριών εξ αυτών είναι ορατές στο δυτικό τμήμα του κτιρίου.   Στην ίδια εποχή ανήκουν και οι πήλινες κεραμίδες που έχουν βρεθεί.

Κατά τη διάρκεια του 2^ου αι. τροποποιήθηκε, αφαιρέθηκαν οι κίονες και στεγάστηκε με θόλο. Γύρω στο 400 μ.Χ. εγκαταλείφθηκε συνέπεια της καταστροφής της Αγοράς.

Η θόλος ήταν η καρδιά της αθηναϊκής διοίκησης και έδρα διαφόρων λατρειών που σχετίζονταν με τη δημόσια ζωή. 

Πριν να κτιστεί η θόλος στο σημείο αυτό υπήρχε άλλο οικοδόμημα , που έμοιαζε με ιδιωτική κατοικία. Ίσως χρησιμοποιήθηκε ως ανάκτορο των Πεισιστρατιδών. Μετά την εκδίωξή τους χρησιμοποιήθηκε ως αίθουσα συνεδριάσεων  για τους αξιωματούχους, όπως η διάδοχός του, η Θόλος.

Το Νέον Βουλευτήριο  - Νότια της Θόλου(αριθμός 13. στο χάρτη)

Νέο Βουλευτήριο- τέλη 60ου αι. π.Χ. αναπαράσταση κάτοψης

Το Νέο Βουλευτήριο ήταν ένα ορθογώνιο πρόστυλο κτήριο. Κατασκευάστηκε στα τέλη του  5^ου  αι. π.Χ.  Η μερική διατήρησή του σε επίπεδο θεμελίων δυσκολεύει την αποκατάσταση της διάταξης των εδράνων στο εσωτερικό του. Εξυπηρετούσε τις συνεδριάσεις της Βουλής των πεντακοσίων.

Αυτή ήταν ένα σώμα αποτελούμενο από πενήντα ετησίως κληρωτούς πολίτες, τους πρυτάνεις, από κάθε μια από τις δέκα αθηναϊκές φυλές, στις οποίες ο Κλεισθένης το 508/7 π.Χ. κατένειμε τους Αθηναίους. Η Βουλή των πεντακοσίων ως νομοπαρασκευαστικό σώμα προετοίμαζε τα νομοσχέδια, τα οποία στη συνέχεια υποβάλλονταν για ψήφιση στην Εκκλησία του Δήμου. Οι 50 εκπρόσωποι των φυλών υπηρετούσαν εκ περιτροπής στη Βουλή ως εκτελεστική επιτροπή και στο χρονικό αυτό διάστημα ονομάζονταν πρυτάνεις.

Για ένα διάστημα το Νέο Βουλευτήριο λειτουργούσε παράλληλα με το Παλαιό Βουλευτήριο, όμορο κτήριο στα ανατολικά του στο οποίο αρχικά συνεδρίαζαν οι βουλευτές. Η έλλειψη διαθεσίμων χώρων στο Παλαιό Βουλευτήριο οδήγησε στην κατασκευή του Νέου για τις συνεδριάσεις της Βουλής, ενώ το πρώτο φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε μόνο ως ιερό και για τη φύλαξη των κρατικών αρχείων.

Το β' μισό του 4ου αι. π.Χ. η είσοδος στο Νέο Βουλευτήριο εξυπηρετήθηκε από μνημειώδες πρόπυλο ιωνικού ρυθμού, που κατασκευάστηκε αμέσως νότια του Παλαιού Βουλευτηρίου.

Σήμερα το περίγραμμα του Νέου Βουλευτηρίου μας το αποκαλύπτουν οι τάφροι θεμελίωσης των τοίχων, από τους οποίους διατηρούνται ορισμένοι λίθοι. Οι θέσεις των βουλευτών θα πρέπει θα ‘ταν στραμμένες προς το νότο, αν και τα στοιχεία που υπάρχουν για την αρχική διάταξη των εδωλίων είναι ελάχιστα.  Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα καθίσματα ήταν ξύλινα και στηρίζονταν σε ξύλινα ικριώματα.

Δυο μεγάλες κυλινδρικές δεξαμενές λαξευμένες στο βράχο ακριβώς δυτικά του κτιρίου, συγκέντρωναν το νερό τηςς βροχής που έπεφτε από τη στέγη του. Ένας υπόγειος αγωγός ενώνει αυτές τις δυο δεξαμενές με μια Τρίτη που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της Θόλου και η οποία συγκέντρωνε πιθανόν νερά που έπεφταν από τη στέγη της. Κύρια λειτουργία της δεξαμενής αυτής ήταν η κάλυψη των αναγκών της Θόλου. 

Μεγάλος Αγωγός

Ο Μεγάλος αγωγός και οι διακλαδώσεις του 

Την απομάκρυνση των όμβριων υδάτων από την περιοχή της Αγοράς και τις υπώρειες των γύρω λόφων εξασφάλιζε ένα απλό αλλά αποτελεσματικό δίκτυο αγωγών με λίθινη επένδυση. Οι αγωγοί καλύπτονταν από μεγάλες, συνδεδεμένες χαλαρά η μία δίπλα στην άλλη, λίθινες πλάκες, το πάνω μέρος των οποίων βρισκόταν στο ίδιο επίπεδο με την χαλικοστρωμένη επιφάνεια της πλατείας. Η κατασκευή του κύριου αποχετευτικού αγωγού άρχισε στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. .   

Μητρώο και Παλαιό Βουλευτήριο (αριθμός 14. στο χάρτη)

Μακέτα Παλιού Βουλευτηρίου, 500 π.Χ.

Το Παλαιό Βουλευτήριο ταυτίζεται χάρη σε επιγραφή που βρέθηκε στην αρχική της θέση. Αποτελεί ένα ταπεινό αρχιτεκτονικά κτήριο, που όμως φαίνεται ότι στέγασε το πρώτο δημοκρατικά εκλεγμένο βουλευτήριο της αρχαίας Αθήνας. Αργότερα, αντικαταστάθηκε από το λεγόμενο Νέο Βουλευτήριο. Μετά το 410 π.Χ. περίπου, εκεί στεγάζονται πλέον τα αρχεία και η λατρεία της Μητέρας των Θεών. Γκρεμίστηκε οριστικά το 150 π.Χ. και τη θέση του έλαβε το ελληνιστικό Μητρώον.

Προοπτική αναπαράσταση  του εσωτερικού του Παλαιού Βουλευτηρίου

Ήταν ένα  τετράγωνο κτίσμα, διαστάσεων 23,30 μ. (Α-Δ) × 23,80 μ. (Β-Ν). Υπήρχε ένα ευρύ δωμάτιο στο οποίο είχαν διαταχθεί περιμετρικά τα ξύλινα έδρανα, σε σχήμα Π, και ένας προθάλαμος ορθογώνιου σχήματος. Υπήρχαν 5 κίονες στο εσωτερικό, διατεταγμένοι σε σχήμα Π, με λίθινες βάσεις.

Οι ανασκαφείς υποθέτουν ότι υπήρχαν δύο είσοδοι στη νότια πλευρά του κτηρίου. Κατά μήκος της πλευράς αυτής υπήρχε μικρή κλίμακα με δύο σκαλοπάτια.

Ο ανδριάντας του Αδριανού (αριθμός 16. στο χάρτη)

 

Κοντά στην βορειοανατολική γωνία του Μητρώου είναι στημένο το πιο γνωστό ρωμαϊκό γλυπτό της Αγοράς, ο ανδριάντας του αυτοκράτορα Αδριανού. Ο Αδριανός παριστάνεται με το θώρακα διακοσμημένο με την Αθηνά  να στεφανώνεται από δύο φτερωτές Νίκες, ενώ πατά πάνω στη λύκαινα που βυζαίνει το Ρέμο και το Ρωμύλο. Πρόκειται για ένα από τα πολλά αγάλματα αυτού του τύπου που βρέθηκαν στην Ελλάδα και τα οποία αποτελούν φυσική έκφραση του μεγάλου θαυμασμού που έτρεφαν οι κυρίαρχοι πλέον Ρωμαίοι για τον ελληνικό πολιτισμό. Ο Αδριανός επισκέφτηκε την Αθήνα τρεις φορές κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του. 

 Το μνημείο των Επώνυμων Ηρώων (αριθμός 19. στο χάρτη)

Το Μνημείο των Επώνυμων Ηρώων βρισκόταν στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας, παραπλεύρως στο Μητρώο (παλαιό Βουλευτήριο). Ήταν μαρμάρινη εξέδρα, στην οποία φέρονταν τα χάλκινα αγάλματα των δέκα ηρώων που αναπαριστούσαν τις φυλές της Αθήνας. Ήταν ένα σημαντικό πληροφοριακό κέντρο για τους αρχαίους Αθηναίους, και χρησιμοποιούνταν ως μνημείο όπου δημοσιευόταν τα «λευκώματα» (βαμμένες λευκές ξύλινες σανίδες) στα οποία αναγραφόταν οι προτεινόμενοι νόμοι, διατάγματα και αποφάσεις Η κατασκευή του μνημείου ανάγεται στο β΄ μισό του 4ου αιώνα π.Χ. (γύρω στο 330 π.Χ.

Υπάρχουν ενδείξεις πως αρχικά το μνημείο αυτό βρισκόταν σε άλλη θέση, στο δυτικό άκρο της Μεσαίας Στοάς. Ο χώρος καταστράφηκε κατά την επιδρομή του Σύλλα το 86 π.Χ. και επανακατασκευάστηκε από τα ρωμαϊκά στρατεύματα.

Αναπαράσταση του Μνημείου των Επωνύμων Ηρώων - 4ου αι. π.Χ.

Το μνημείο είναι ένα μακρόστενο συμπαγές βάθρο, το οποίο περικλειόταν από λίθινο φράγμα (ύψους 1,5 μ.) σε μορφή περιβόλου και στο επάνω μέρος του έφερε τους 10 χάλκινους ανδριάντες των Επωνύμων Ηρώων, προστάτες των δέκα φυλώνπου δημιουργήθηκαν με τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη το 508 π.Χ. Οι ανδριάντες αυτοί έχουν χαθεί. Σύμφωνα με τον Παυσανία ήταν ο Ιπποθόων, ο Αντίοχος, ο Αίας,ο Λεώς, ο Ερεχθεύς, ο Αιγεύς, ο Οινεύς, ο Ακάμας, ο Κέκροψ και Πανδίων. Κατά διαστήματα προστέθηκαν και άλλοι ανδριάντες, όπως των Μακεδόνων Αντιγόνου και Δημητρίου  αλλά μετά αφαιρέθηκαν, του Αττάλου- βασιλιά της Περγάμου 125 μ.Χ.- και του Ρωμαίου Αδριανού το124 μ. Χ.

Αρχαίο ελαιοτριβείο στην Αγορά.

 

Βωμός  Αγοραίου Διός ;(αριθμός 18. στο χάρτη)

ΝΑ του μνημείου Τρεβέλλιου Ρούφου βρισκόταν βωμός,διαστάσεων 9 x 5,5 μ,από πεντελικό μάρμαρο, κτισμένο στο τέλος του 4^ου αι. π.Χ. Ωστόσο  τα γράμματα που βρίσκονται κοντά στις ακμές των λίθων μαρτυρούν ότι ο βωμός διαλύθηκε,  μετεφέρθη εδώ και επανασυναρμολογήθηκε. Στην Πνύκα βρέθηκε τάφρος θεμελίωσης μνημείου παρόμοιων διαστάσεων, πράγμα που μας οδηγεί ότι ίσως ο βωμός ήταν αρχικά στημένος εκεί.Ο βωμός ήταν πιθανός αφιερωμένος στον Αγοραίο Δία, προστάτη των ρητόρων. Η βελανιδιά και η δάφνη που βρίσκονται εκεί φυτεύτηκαν το 1954 από τον βασιλιά Παύλο και τη βασίλισσα Φρειδερίκη όταν εγκαινίασαν την ανάπλαση του αρχαιολογικού χώρου.

 Απόλλωνος Πατρώος ; 4ου αι. π.Χ.

Ναός του Απόλλωνος Πατρώου  (αριθμός 23. στο χάρτη)

Ναός (340 π.Χ.) αφιερωμένος στον Απόλλωνα πατέρα του Ίωνα γενάρχη των Ιώνων και συνεπώς των Αθηναίων, οι Αθηναίοι ήταν Ιωνες. Στο ναό υπήρχε άγαλμα του Απόλλωνος Αλεξικάκου με λύρα, του Ευφράνορος (Μουσείο της Αγοράς) και άλλα φημισμένα γλυπτά.

 Στοά Ελευθερίου Διός (αριθμός 25. στο χάρτη)

Χτίστηκε το 430 π.Χ. στην θέση του αρχαϊκού ναού του Δία που κατέστρεψαν οι Πέρσες.
Εκτός από την θρησκευτική του χρήση, το κτήριο αποτελούσε επίσης σημείο συνάθροισης και ψυχαγωγίας των Αθηναίων. Εκεί συναντούσε ο Σωκράτης τους φίλους του, όπως αναφέρουν στα έργα τους ο Πλάτωνας και ο Ξενοφώντας.
Οι Αθηναίοι συνήθιζαν να αναθέτουν στους ναούς τις ασπίδες των ηρωικώς πεσόντων στην μάχη. Το 86 π.Χ. ο Σύλλας καταλαμβάνοντας την Αθήνα αφαίρεσε τις ασπίδες που διακοσμούσαν την πρόσοψη του ναού. Οι ασπίδες ήταν από τη μάχη κατά της μακεδονικής φρουράς της πόλης το 287 π.Χ. και τον πόλεμο των Γαλατών το 279 π.Χ.

Βασίλειος Στοά (αριθμός 26. στο χάρτη)

Η παλαιότερη στοά της Αθήνας (479 π.Χ.). Ήταν η έδρα του άρχοντος-βασιλέως, αξιωματούχου υπεύθυνου για θρησκευτικά ζητήματα (οργάνωση εορτών, τέλεση μυστηρίων, θυσίες, λαμπαδηδρομίες, κ.ά.) καθώς και για δικαστικές διαμάχες που σχετίζονταν με θέματα λατρείας και ασέβειας. Η θητεία του ήταν για ένα χρόνο. Είχε την επιμέλεια των Ελευσίνιων μυστηρίων, των Διονυσίων, των λαμπαδηδρομιών και τελούσε πολλές πατροπαράδοτες θυσίες.

Μπροστά από την στοά βρισκόταν ο «Όρκιος Λίθος», η μεγάλη πέτρα στην οποία ορκίζοντο οι δέκα άρχοντες της πόλης κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους.
Το κτίριο χρησιμοποιήθηκε επίσης για την έκθεση των σημαντικότερων νόμων του αθηναϊκού κράτους. Οι νόμοι ήταν χαραγμένοι σε πυραμιδοειδείς στύλους, τις «κύρβεις».

Στην Στοά βρέθηκαν τέτοιες βάσεις όπου τοποθετούντο όρθιες στήλες με τους νόμους του Δράκοντος και του Σόλωνος.
Στην Βασίλειο Στοά δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο ο φιλόσοφος Σωκράτης (399 π.Χ).

Βωμός των Δώδεκα Θεών (αριθμός 31. στο χάρτη)

Μικρό μέρος μόνο του βωμού (522 π.Χ.) είναι ορατό, το υπόλοιπο είναι κάτω από τις γραμμές του μετρό. Ο βωμός, που τοποθετήθηκε σε σημείο όπου περνούσαν οι βασικώτερες οδικές αρτηρίες της πόλης, ήταν ονομαστός στην αρχαιότητα και λειτουργούσε ως ορόσημο-αφετηρία για την μέτρηση των οδικών αποστάσεων.
Ο Βωμός ήταν γνωστό σημείο ασύλου. Το 519 π.Χ. οι Πλαταιείςκατέφυγαν εκεί ικέτες και πολύ αργότερα οι συνεργάτες του Φειδία όταν κατηγορήθηκαν για καταχρήσεις.

Ότι έχει απομείνει από τον βωμό των 12 θεών

Ποικίλη Στοά (αριθμός 35. στο χάρτη)

Ένα από τα πιο κοσμικά οικοδομήματα (475-450 π.Χ.) της αρχαίας Αθήνας που ξεχώριζε για την πολυτέλειά του. Το κτίριο διακοσμήθηκε από τους καλίτερους ζωγράφους της εποχής. Η στοά στέγαζε ενθύμια των αθηναϊκών θριάμβων, όπως τις χάλκινες ασπίδες που οι Αθηναίοι πήραν ως λάφυρα από τους Σπαρτιάτες αιχμάλωτους στην νήσο Σφακτηρία το 425 π.Χ.
Η Ποικίλη Στοά ήταν πολυσύχναστη και συνδεδεμένη με σημαντικά ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα. Εκεί οι Τριάκοντα Τύραννοι επέβαλαν τις θανατικές ποινές 1500 πολιτών τα έτη 404-403 π.Χ.
Την Στοά επέλεξε για την διδασκαλία του ο φιλόσοφος Ζήνων, του οποίου οι οπαδοί αποκλήθηκαν γι’ αυτό Στωϊκοί.

Βωμός Αφροδίτης Ουρανίας (αριθμός 36. στο χάρτη)

Βωμός της Αφροδίτης - νότια πλευρά

Μνημείο (500 π.Χ.), καλά διατηρημένο, εξυπηρετούσε γειτονικό ναό της Αφροδίτης στον οποίο υπήρχε άγαλμα της θεάς, έργο του Φειδία.

 

Νότια Στοά (αριθμός 64. στο χάρτη)

Στην Στοά (430-420 π.Χ.) υπήρχαν χώροι για τη φιλοξενία και σίτιση αρχόντων με δημόσια έξοδα. Μία αίθουσα χρησιμοποιείτο από τους μετρονόμους, τους αξιωματούχους που έλεγχαν τα μέτρα και τα σταθμά. Η στοά διαλύθηκε στα μέσα του 2ου αι. π.Χ., για να κατασκευαστεί η Νότια Στοά ΙΙ η οποία με τη Μέση Στοά και το Ανατολικό Κτήριο, αποτέλεσε το συγκρότημα της Νότιας Πλατείας.

  Μέση Στοά (αριθμός 67. στο χάρτη)

Η Μέση Στοά (180 π.Χ.) ήταν δωρεά του ηγεμόνα του Πόντου Φαρνάκη Α΄, που σε συνδυασμό με το Ανατολικό Κτήριο και την Νότια Στοά ΙΙ αποτέλεσε το συγκρότημα της Νότιας Πλατείας.

 Ωδείο του Αγρίππα (αριθμός 41. στο χάρτη)

Κάτοψη του Ωδείου

Το Ωδείο του Αγρίππα (15 π.Χ.), χτίστηκε για μουσικές εκδηλώσεις από τον Ρωμαίο στρατηγό Μάρκο ΒιψάνιοΑγρίππα κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα το 16-14 π.Χ. και χωρούσε περίπου 1.000 άτομα.  Η κεντρική του αίθουσα είχε μήκος 25 μέτρα και δεν στηριζόταν σε εσωτερικούς κίονες. Αυτό οδήγησε στην κατάρρευση της στέγης 160 χρόνια αργότερα (150-175 μ.X.).

 Αμέσως ακολούθησαν εκτεταμένες επισκευές, η βόρεια πρόσοψη διακοσμήθηκε με τα αγάλματα Γιγάντων και Τριτώνων που είναι ακόμα ορατά στον χώρο και η κεντρική αίθουσα έγινε μικρότερη με την προσθήκη ενός τοίχου με αποτέλεσμα η χωρητικότητα να περιοριστεί στα 500 άτομα. Έτσι ο χώρος χρησιμοποιείτο μόνο για διαλέξεις φιλοσόφων, ενώ ταυτόχρονα ένα καινούργιο ωδείο χτιζόταν στους νότιους πρόποδες της Ακρόπολης, το Ηρώδειο.

Nαός του Άρεως (αριθμός 38. στο χάρτη)

Ο Nαός του Άρεως, είναι ένα από τα τέσσερα σημαντικά μνημεία που μεταφέρθηκαν στην Αγορά από άλλη περιοχή, την περίοδο του Αυγούστου. Αποτελεί τυπικό ναϊκό οικοδόμημα της ακμής της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής κατά τον 5ο αι. π.Χ. και μεταφέρθηκε πιθανότατα από τα Μεσόγεια.
Σήμερα σώζεται σε πολύ κακή κατάσταση.

Στοά του Αττάλου (αριθμός46. στο χάρτη)

Η Στοά του Αττάλου (159 π.Χ.) χτίστηκε με δωρεά του βασιλέα της Περγάμου Ατταλου Β΄, όπως δηλώνεται σε επιγραφή της έξω κιονοστοιχίας «ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΤΤΑΛΟΣ ΑΤΤΑΛΟΥ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΑΠΟΛΩΝΙΔΟΣ».

Η Στοά ήταν το μεγαλύτερο σε μήκος σκεπαστό οικοδόμημά της αρχαιότητας και το μοναδικό με όροφο, είχε 21 τετράγωνες αίθουσες-καταστήματα.
Καταστράφηκε από τους Ερούλους το 267 μ.Χ. και τα ερείπια της ενσωματώθηκαν στο υστερορρωμαϊκό Τείχος της Αθήνας.
Η αναστήλωσή της Στοάς του Αττάλου έγινε το 1953-1956 από την Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών.
Στη στοά Αττάλου στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς. 

Στοά Αττάλου

Οδός Παναθηναίων («Δρόμος»)

Αναπαράσταση της αρχαίας Αγοράς των Αθηνών

Η Οδός Παναθηναίων αποτελούσε τον κυριώτερο δρόμο της αρχαίας Αθήνας. Πρόκειται για μεγάλου μήκους ευρεία οδό (η φαρδύτερη των Αθηνών, πλάτους 110 μ.), η οποία ξεκινούσε από το Δίπυλο στην περιοχή του Κεραμεικού, εν συνεχεία διέσχιζε διαγωνίως την Αγορά από την βορειοδυτική έως τη νοτιοανατολική της γωνία, με τελική κατάληξη τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως, όπου έφθανε περίπου μέχρι την είσοδο του ναού της Αθηνάς (Παρθενών). Από αυτήν διερχόταν η μεγάλη πομπή που απευθυνόταν στην λατρεία της θεάς κατά την εορτή των Μεγάλων Παναθηναίων, που καθιερώθηκε από τον Πεισίστρατο το 566 π.Χ., απ’ όπου πήρε το όνομά της η οδός. Σωζόμενη αναθηματική επιγραφή του β΄ ημίσεος του 4ου αι. π.Χ. στην Βόρεια Κλιτύ της Ακροπόλεως, δυτικά της Πινακοθήκης των Προπυλαίων και μπροστά από το βάθρο του Αγρίππα, μαρτυρεί ότι κάπου σε αυτό το σημείο κατέληγε η παναθηναϊκή πομπή κι έπειτα έστριβε με κατεύθυνση επάνω προς τα Προπύλαια. 

Το εντός της Αγοράς τμήμα της Οδού Παναθηναίων χρησιμοποιείτο όχι μόνο για την διέλευση της πομπής των Παναθηναίων αλλά και ως χώρος διεξαγωγής των διαφόρων αγωνισμάτων στίβου και ιππικών αγώνων. Για τον λόγο αυτό πολύ συχνά αναφέρεται απλώς με την ονομασία δρόμος, όρος μέσω του οποίου δηλώνεται τόσο η ίδια η πράξη του αγώνος, όσο και ο χώρος στον οποίο τελείται. Δύο επιγραφές προερχόμενες από την Ακρόπολη κάνουν μνεία για μια επισκευή του «Δρόμου» της Αγοράς κατά την επανάληψη της εορτής των Παναθηναίων πριν το 550 π.Χ. Η αφετηρία του «Δρόμου» πρέπει να βρισκόταν λίγο βορειώτερα του Βωμού των Δώδεκα Θεών, έμπροσθεν των εκεί ευρισκομένων Ερμών, και το τέρμα του κοντά στο Ελευσίνιο προς νότον, σε απόσταση περίπου 360 μ. από την άφεση. Εκατέρωθεν του «Δρόμου», μετά το βορειοδυτικό άκρο της Αγοράς, υπήρχαν στοές που εξυπηρετούσαν λειτουργικούς σκοπούς, σχετιζόμενους μάλλον με την προπαρασκευή και εκτέλεση των λατρευτικών πράξεων των Παναθηναίων.

  

Χάρτης της Αρχαίας Αγοράς