Νέμεα, πανελλήνιοι αγώνες στην Αρχαία Νεμέα

Η Νεμέα βρίσκεται σε μια υψίπεδη κοιλάδα στους ανατολικούς πρόποδες των αρκαδικών βουνών. Το ιερό κέντρο του Διός βρίσκεται 333μ. πάνω από τη θάλασσα. Το υψόμετρο σε συνδυασμό με τους δυτικούς ανέμους που κατεβαίνουν από τα βουνά συντελούν ώστε η κοιλάδα να παραμένει δροσερή τους θερινούς μήνες, ενώ το χειμώνα να είναι υγρή και ψυχρή, όταν έχει κρύο, παγωνιά και χιόνι.

Η αρχαία Νεμέα περιβάλλεται από χαμηλού ύψους βουνά – Φουκάς, Νταούλι, Προφήτης Ηλίας, λόφος της Ευαγγελίστριας. Ο Φουκάς είναι ο αρχαίος Απέσας με τον βωμό του Απεσαντίου Διός. Από την κορυφή του και την  λατομεύθηκαν οι λίθοι για το ναό του Διός και πολλά άλλα κτίρια στη Νεμέα.  Ο Προφήτης Ηλίας είναι ο αρχαίος Τρικάναρος.

 Η κοιλάδα είναι εύφορη ,όπως δηλώνει και το όνομά της - νέμω = βόσκω- και καλά αρδευομένη. Οι αμπελώνες και οι ελαιώνες παρουσιάζουν μια εικόνα εξαιρετικά γόνιμης γης, ακόμα και τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού. Αυτή η ατμόσφαιρα της δροσιάς συγκρινόμενη με τις συνθήκες που επικρατούσαν στην υπόλοιπη Ελλάδα, είναι πιθανόν να έπαιξε ρόλο κατά την αρχαιότητα στην επιλογή της θέσης για τη διεξαγωγή των πανελλήνιων αγώνων, που τελούντα στο μέσον του καλοκαιριού.

Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει έναν ακόμα λόγο για την επιλογή της θέσης όπου τελούνταν οι θερινές εορτές: ήταν ακατοίκητη κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τα νερά φεύγουν αργά από τη λεκάνη της κοιλάδας που εύκολα μετατρέπεται σε έλος, αν αφεθεί στη μοίρα που επιβάλλει η φύση. Μόνον όταν  η ανθρώπινη παρέμβαση δημιουργεί τεχνητά αποστραγγιστικά κανάλια, η κοιλάδα γίνεται καλλιεργήσιμη και κατοικήσιμη.

Η κοιλάδα της Νεμέας είναι σχετικά επιμήκης και στενή, με πλάτος μόλις 1610 μ. περίπου στο μεγαλύτερο κατά πλάτος άξονα Α-Δ. Με το στενό φαράγγι στο βόρειο άκρο της σχηματίζεται ένα χωνί από όπου περνούν οι βόρειοι άνεμοι που τη σύρνουν, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του χειμώνα.Στο κεντρικό  διάδρομο του χωνιού τα δέντρα είναι σπάνια.

Κατά τους νεότερους χρόνους η κοιλάδα μετατράπηκε αποκλειστικά σε καλλιεργήσιμη έκταση ήδη από τη δεκαετία του 1880, όταν μια ομάδα Γάλλων μηχανικών διάνοιξε μια κοίτη ποταμού –τον  ποταμό Νεμέα- κατά μήκος, ώστε να αποστραγγίζεται και να είναι εκμεταλλεύσιμη.  

Η πρώτη ανασκαφή διενεργήθηκε από την εταιρία Dilettanti από το Λονδίνο το 1766. Αλλά σύντομα εγκατέλειψαν την προσπάθεια γιατί μάλλον δεν βρήκαν έργα γλυπτικής, αλλά και λόγω των ελών που υπήρχαν στην περιοχή,

Η κατάσταση άλλαξε όταν το 1883 μια ομάδα Γάλλων μηχανικών αποξήραναν την κοιλάδα. Την επόμενη χρονιά Γάλλοι αρχαιολόγοι ανάσκαψαν στο ναό του Διός και στη γύρω περιοχή. Στο διάστημα μεταξύ 1926 – 1962 ελάχιστες έρευνες έγιναν στην περιοχή. Το 1973 το πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας ξεκίνησε ένα ανασκαφικό πρόγραμμα υπό την αιγίδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών της Αθήνας. Από το 1974 το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας συνεχίζει κάθε χρόνο τις ανασκαφικές έρευνες. Τ ο Μουσείο, η διαμόρφωση χώρων- τα αρχαιολογικά πάρκα-  του ιερού του Διός και του Σταδίου, η αποκατάσταση του ναού του Διός και οι ανακαλύψεις των οιδημάτων είναι έργο του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας.   

 

ΙΔΡΥΤΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ

Η αρχαιότερη μυθική παράδοση για την ίδρυση των Νεμέων χρονολογείται στον 5^ο αι. π.Χ.,  αφού αναφέρεται στους στίχους του Πινδάρου και του Βακχυλίδη και στην τραγωδία του Ευριπίδη Υψιπύλη. Σύμφωνα με αυτή, ο βασιλιάς της Νεμέας και ιερέας του Διός Λυκούργος και η γυναίκα του Ευρυδίκη απέκτησαν με πολλούς κόπους ένα γιο, τον Οφέλτη. Αμέσως απευθύνθηκαν στο μαντείο των Δελφών για να μάθουν πως το παιδί τους θα γινόταν δυνατό και υγιές. Η Πυθία απάντησε πως δεν έπρεπε να ακουμπήσει στο χώμα μέχρι να μάθει να περπατά. Την φροντίδα του παιδιού την ανέλαβε μια σκλάβα από τη Λήμνο η Υψιπύλη, με την εντολή να μην αφήσει ποτέ το παιδί να ακουμπήσει στο χώμα.  Μια μέρα όμως που η τροφός με το μωρό στην αγκαλιά περπατούσε στην εξοχή της Νεμέας, συνάντησε τους επτά στρατηγούς του Άργους που πήγαιναν εναντίον της Θήβας. Αυτοί της ζήτησαν νερό και η γυναίκα για να τους δείξει άφησε το μωρό στο έδαφος , πάνω σε ένα στρώμα αγριοσέληνων, τότε ένα φίδι δάγκωσε το παιδί και προκάλεσε το θάνατό του. Ένας από τους στρατηγούς, ο μάντης Αμφιάραος, προβλέποντας ότι το γεγονός αυτό ήταν κακός οιωνός  και για τη δική τους εκστρατεία . ονόμασε το παιδί Αρχέμορο = αρχή της μοίρας. Οι Αργείοι αμέσως σκότωσαν το φίδι, έθαψαν το παιδί και ίδρυσαν προς τιμήν του αγώνες, τα Νέμεα. 

Σε αυτούς τους πρώτους μυθικούς αγώνες καθένας από τους Επτά νίκησε και σε ένα αγώνισμα: ο Άδραστος στην ιπποδρομία, ο Ετεοκλής στο δρόμο, ο Τυδεύς στην πυγμαχία, ο Αμφιάραος στο άλμα και στο δίσκο, ο Λαόδοκος στο ακόντιο, ο Πολυνείκης στην πάλη και ο Παρθενοπαίος στο τόξο. 

Αυτός ο μύθος είναι πολυσήμαντος: έρχεται κατ’ αρχήν να ερμηνεύσει κάποια πραγματικά στοιχεία των αγώνων, όπως τη στέψη των νικητών με στεφάνι από αγριοσέληνο, τα μαύρα ρούχα των ελλανοδικών, καθώς και το ιερό άλσος με τα κυπαρίσσια που υπήρχε στο μέσον του ιερού, με δένδρα που ακόμη και σήμερα αποτελούν σύμβολο πένθους. Επίσης υποδηλώνει ότι αφετηρία της λατρείας υπήρξε και εδώ, όπως και στα άλλα ιερά, μια πρώιμη λατρεία χθόνιου χαρακτήρα, που αργότερα αντικαταστάθηκε από τη λατρεία κάποιου Ολύμπιου θεού, στην προκειμένη περίπτωση του Διός.

Άλλος μύθος που σχετίζεται με τη Νεμέα είναι ο μύθος του Ηρακλή που σκοτώνει το λιοντάρι.Ο αποσυμβολισμός αυτού του μύθου είναι τα αποστραγγιστικά έργα που έκανε  ο Ηρακλής στην κλειστή πεδιάδα της Νεμέας για να γίνει καλλιεργήσιμη  

Από τις 4 θρησκευτικές και αθλητικές εορτές, αυτή της Νεμέας ήταν η νεότερη.  Η Ολυμπία αποτέλεσε για πρώτη φορά το χώρο διεξαγωγής μιας πανελλήνια γιορτής το 776 π.Χ., οι Δελφοί, όπου τελούνταν τα Πύθια, το 586 π.Χ., η Ισθμία το 580 π.Χ. και η Νεμέα το 573 π.Χ.

Οι αγώνες και στα 4 μέρη ήταν στεφανίτες, καθώς η μόνη ανταμοιβή των αθλητών ήταν ένα στεφάνι από κλαδί ελιάς – κότινο –στην Ολυμπία, δάφνινο στους Δελφούς, στην Ισθμία αρχικά ήταν από πεύκο, στην Κλασική και Ελληνιστική εποχή από ξηρό σέλινο και από πεύκο στους μεταγενέστερους χρόνους και στη Νεμέα από άγριο σέλινο. Αυτοί οι 4 αγώνες διακρίθηκαν από άλλες τοπικές γιορτές, όπου δίνονταν χρηματικά βραβεία στους νικητές. Δεν ξεχώριζαν μόνο για το είδος των επάθλων και την πανελλήνια εκεχειρία, αλλά και για την υπεροχή των αθλημάτων τους. Ένας άντρας που νικούσε και στους 4 αγώνες τιμώνταν ιδιαίτερα ως «περιοδονίκης». 

Ο κύκλος των αγώνων κάλυπτε μια περίοδο 4 ετών. Οι αγώνες της Ολυμπίας και των Δελφών τελούνταν κάθε 4 χρόνια, ενώ εκείνοι της Ισθμίας και της Νεμέας ανά δυο έτη.

Τα Ίσθμια τελούνταν το ίδιο έτος είτε με του Ολυμπιακούς είτε με τα Πύθια. Η δόξα μιας νίκης στην Ισθμία και στη Νεμέα περέμενε μεγάλη, καθώς ένα αθηναϊκός νόμος του 430 π.Χ. όριζε ότι ένας άνδρας που είχε νικήσει στην Ολυμπία ή στους Δελφούς ή στην Ισθμία ή στη Νεμέα, θα σιτιζόταν δωρεάν με δημόσια έξοδα στην υπόλοιπη ζωή του. 

ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ

Είναι άγνωστο πόσο διαρκούσαν οι αγώνες στη Νεμέα. Στην Ολυμπία διαρκούσαν 5 μέρες, ενώ οι αθλητές συγκεντρώνονταν ένα μήνα νωρίτερα στην Ήλιδα για να προπονηθούν υπό το άγρυπνο βλέμμα των ελλανοδικών.  Παρόμοιο πρόγραμμα είναι πιθανόν να υπήρχε και στη Νεμέα. Κατά την έναρξη των αγώνων ( ίσως τη δεύτερη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο) έφθαναν χιλιάδες επισκέπτες. Η κοιλάδα θα γέμιζε σκηνές και προσωρινές καλύβες, πάγκους μικροπωλητών, ένα ασταμάτητο βουητό ζώων και ανθρωπίνων φωνών, και με καπνό είτε από τις χιλιάδες φωτιές στις κατασκηνώσεις, είτε από τις θυσίες που τελούνταν καθημερινά στο βωμό του Διός.

Μια βδομάδα αργότερα οι δρόμοι που περνούσαν από τη Νεμεά κατακλύζονταν από πλήθη ανθρώπων χορτασμένων από φαγητό και ποτό και αθλήματα. Στην κοιλάδα παρέμεναν μόνο οι επιστάτες για να καθαρίσουν, οι γλύπτες για να αναγείρουν αγάλματα τα οποία οι νέοι νικητές τους είχαν αναθέσει να φιλοτεχνήσουν και οι ποιητές για να εμπνευστούν ωδές που υμνούσαν τις τελευταίες νίκες. Οι πάγκοι των μικροπωλητών, που πριν από λίγες μέρες ήταν ασήκωτοι, θα είχαν εξαφανιστεί, ενώ οι φιλόσοφοι και οι μάγοι θα είχαν φύγει για να επιδείξουν τις σοφίες και τις ταχυδακτυλουργίες τους σε νέο ακροατήριο.

Ο σύγχρονος επισκέπτης θα πρέπει να προσπαθήσει να φανταστεί τέτοιες σκηνές στη Νεμέα. Στόχος της ανασκαφής δεν είναι μόνο να εμβαθύνουμε σε θέματα σχετικά με την αρχαία αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, νομισματική και τα άλλα κατάλοιπα της αρχαιότητας, αλλά επίσης να κατανοήσουμε καλύτερα τις αρχαίες αθλητικές εορτές και την ανάπτυξη της πανελλήνια ιδέας.

ΤΑ ΝΕΜΕΑ

Μέχρι το τέλος του 5^ου αι. π.Χ. την εποπτεία των αγώνων την είχαν οι Κλεωναίοι και γίνονταν στη Νεμέα. Όταν όμως κατακτήθηκαν από τους Αργείους οι αγώνες μεταφέρθηκαν στο Άργος. Χαρακτηριστικό για την επιθυμία των Αργείων να ελέγχουν τα Νέμεα είναι το γεγονός ότι σε ολόκληρη τη χιλιετή παρουσία τους οι αγώνες διεξάχθηκαν στον τόπο που έδωσε το όνομά τους μόνο κατά το ¼, ενώ το υπόλοιπο διάστημα τελούνταν στο ίδιο το Άργος.

Μετά την πρώτη απομάκρυνση στο τέλος του 5^ου αι. π.Χ. , οι αγώνες επανήλθαν στη Νεμέα κατά το 340- 330 π.Χ. στο πλαίσιο της πολιτικής του Φιλίππου Β΄ και του Μ. Αλεξάνδρου, οι οποίοι προσπάθησαν να συσπειρώσουν τους Έλληνες ενισχύοντας όλους του πανελλήνιους θεσμούς και κοινές δραστηριότητες. Αλλά και πάλι παρέμειναν στη Νεμέα μόνο για περίπου 70-80 χρόνια. Από το 270 π.Χ. οι Αργείοι μεταφέρουν τους αγώνες  και πάλι στην πόλη τους.

Τέθριππον

Το 325 π.Χ. ο αρχηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας και φοβερός εχθρός του Άργους Άρατος ο Σικυώνιος, για να ταπεινώσει του Αργείους αποφάσισε τη διεξαγωγή των Νέμεων στη Νεμέα. Παρήγγειλε τότε στους αθλητές να λάβουν μέρος στους δικούς τους αγώνες και όχι σε εκείνους του Άργους. Οι αθλητές βρέθηκαν σε δίλημμα, γνωρίζοντες ότι οι επίσημοι αγώνες ήταν του Άργους, ενώ μια νίκη τους ση Νεμέα δεν θα αναγνωριζόταν. Τέλος ο Άρατος έδωσε εντολή να συλληφθούν όλοι οι αθλητές που αγωνίστηκαν στο Άργος και να πωληθούν δούλοι. Το γεγονός αυτό περιγράφεται από τον Πλούταρχο ( Άρατος, 28), θεωρήθηκε από τους αρχαίους ως μια από τις χειρότερες παραβιάσεις της ιεράς εκεχειρίας.

Τελευταίο διάστημα που τα Νέμεα τελούνταν στη Νεμέα ήταν από το 146 π.Χ. με εντολή του νικητή της Κορίνθου Μομμίου, αλλά μέσα σε μισό περίπου αιώνα επανήλθαν στο Άργος μέχρι το τέλος της αρχαιότητας. .  

Το πρόγραμμα των αγώνων της Νεμέας φαίνεται ότι έμοιαζε περισσότερο με τους ολυμπιακούς αγώνες, με έμφαση σε καθαρά αθλητικά γεγονότα και χωρίς μουσικούς αγώνες, τουλάχιστον στην αρχή. Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονταν  τα ακόλουθα αθλήματα:

Οι γυμνικοί αγώνες

Στάδιον: αγώνας ταχύτητας από το ένα άκρον του σταδίου στο άλλο, συνολικής απόστασης 600 πόδια = 178 μ.

Δίαυλος: Αγώνισμα διπλού δρόμου σταδίου, συνολικά 355 μ. περίπου

Ίππιος: Αγώνισμα διπλού διαύλου, συνολικής απόστασης 4 σταδίων ή 710 μ. περίπου.

Δόλιχος: Αγώνας δρόμου μεγάλης απόστασης, το συνολικό μήκος του οποίου ποικίλει στις αρχαίες πηγές από 7,10,20 έως 24 στάδια. Οι γραπτές μαρτυρίες, τουλάχιστον για την Ολυμπία, καθιστούν πιθανότερη την απόσταση των 20 σταδίων, περίπου 3.600μ.

Οπλίτης δρόμος: Αγώνας δρόμου ίσος σε μήκος με έναν δίαυλο, όπου οι αθλητές έφεραν χάλκινες ασπίδες, φορούσαν κράνη και αρχικά μεταλλικές περικνημίδες.

Οπλίτης δρόμος

Πυγμή: Αγώνισμα παρόμοιο με την πυγμαχία, αλλά με σημαντικές διαφορές. Οι αθλητές έδεναν στα χέρια και τους καρπούς τους μακρείς ιμάντες από ακατέργαστο δέρμα, μήκους από 3,00 έως και 3,7 μ., οι οποίοι προστάτευαν τις αρθρώσεις των δακτύλων και ενίσχυσαν τους καρπούς, ενώ ταυτόχρονα συντελούσαν στην εξολόθρευση των αντιπάλων. Τα χτυπήματα ήταν σχεδόν πάντα στο κεφάλι, σε μια προσπάθεια να βγάλουν εκτός παιχνιδιού τον αντίπαλο.

Από τις πηγές παραδίδεται ότι η πυγμαχία επινοήθηκε από τους Σπαρτιάτες, ως ένα μέσο για να σκληραγωγήσουν τα πρόσωπα τους στα χτυπήματα κατά της διάρκειας της μάχης. Δεν υπήρχαν κατηγορίες ανάλογα με το βάρος, ούτοι γύροι, και οι κριτές παρευρίσκονταν μόνο για να αποτρέψουν τη διάπραξη παράβασης. Ο νικητής αναδεικνυόταν είτε από χτυπήματα που έθετε τον αντίπαλο εκτός μάχης, είτε όταν ο ένας από τους αγωνιστές αναγνώριζε την ήττα του, σηκώνοντας το δείκτη του χεριού του.

Παγκράτιον. Αγώνισμα παρόμοιο με την πυγμή ως προς την ανάδειξη του νικητή. Αποτελούσε συνδυασμό πάλης και πυγμαχίας, όπου απαγορευόταν η χρησιμοποίηση των δοντιών και των νυχιών. Αυτό το βίαιη αγώνισμα καμιά φορά φορά τελείωνε με το θάνατο του ενός από τους αγωνιζόμενους. Οι αθλητές ειδικεύονταν σε τακτικές ακρωτηριασμών, όπως τα σπασίματα δακτύλων και σε λαβές στραγγαλισμού, καθώς και άλλα θανατηφόρα στρατηγήματα.

Πάλη. Το αρχαίο αγώνισμα γινόταν σε όρθια στάση, με σκοπό να πέσει ο ένας από τους αντιπάλους στο έδαφος. Διεξάγονταν μέσα σε ένα «δακτύλιο», που οριζόταν από μια ανεσκαμμένη περιοχή στο στίβο του Σταδίου. Για τη νίκη απαιτούνταν τρεις σαφείς ρίψεις του αντιπάλου.

Πένταθλον: Αποτελούνταν από 5 ξεχωριστά αγωνίσματα: το δρόμο ταχύτητας (στάδιον), το αγώνισμα της πάλης, τον ακοντισμό, τη δισκοβολία και το άλμα. Στην αρχαιότητα ο ακοντισμός, η δισκοβολία και το άλμα ήταν μόνο τμήματα του πεντάθλου. Νικητής του πεντάθλου αναδεικνυόταν ξεκάθαρα όταν συναγωνίζονταν  δυο αντίπαλοι, δεν είναι γνωστό πως οριζόταν ο νικητής όταν ήσαν περισσότεροι. Ήταν το αγαπημένο άθλημα των αρχαίων φιλοσόφων, αλλά πολύ σπάνια κατά την αρχαιότητα οι πενταθλητές ήταν οι πιο δημοφιλείς αθλητές. 

Κέλης, αγώνας δρόμου αναβατών σε άλογα

Οι ιππικοί αγώνες. Αυτοί τελούνταν στον ιππόδρομο και νικητής ανακηρυσσόταν ο ιδιοκτήτης και όχι ο αναβάτης ή ο ηνίοχος, που συνήθως ήταν δούλος ή υπηρέτης. Ιδιοκτήτες μπορούσαν να τα ν άνδρες και γυναίκες ή ακόμα και πόλεις – κράτη.

Στην Ελλάδα δεν έχει βρεθεί αρχαίος ιππόδρομος, ενώ τα στοιχειά για το μήκος του είναι αόριστα.  Τα αγωνίσματα είναι τα πιο κάτω των οποίων οι αποστάσεις είναι κατά προσέγγιση:

Τέθριππον. Αγώνας δρόμου αρμάτων με τέσσερα άλογα σε μια απόσταση μεγαλύτερη 8.400 μ.

Συνωρίς. Αγώνας δρόμου αρμάτων με δυο άλογα σε μια απόσταση μεγαλύτερη των 5.600 μ.

 Κέλης. Αγώνας δρόμου αναβατών σε άλογα σε μια απόσταση μεγαλύτερη των 4.200μ.

Μέσα στον ιππόδρομο υπήρχε ένα μέρος όπου τα άλογα τρόμαζαν, πανικοβάλλονταν και ως εκ τούτου, προκαλούνταν ένταση στους αγώνες. Στον ιππόδρομο της Νεμέας υπήρχε ο «κόκκινος βράχος», που προξενούσε αυτό το αποτέλεσμα, πιθανώς με τη βοήθεια αντανακλούντες φωτός.

Στα αγωνίσματα της Πυγμαχίας, του Παγκρατίου και της Πάλης δεν υπήρχαν κατηγορίες ανάλογα με το βάρος των αγωνιζόμενων. Σε αυτούς, αλλά και σε όλους του γυμνικούς αγώνες, ο συναγωνισμός γινόταν κατά ομάδας, ανάλογα με την ηλικία: παίδες( 12-16 ετών), αγένειοι, δηλαδή έφηβοι ( 16-20τών) και άνδρες (21 και άνω).

 Σε μια εποχή που δεν υπήρχαν ταυτότητας, διαβατήρια και άδειες οδήγησης, οι Ελλανοδίκες, οι κριτές, θα έθεταν τους ους αγωνιζόμενους ανά κατηγορίες, περισσότερο με βάση τη φυσική τους ανάπτυξη, παρά με βάση την ηλικία. Άλλο καθήκον των Ελλανοδικών ήταν να επιβάλλουν τους κανονισμούς προπόνησης και συναγωνισμού. Οι παραβιάσεις τιμωρούνταν με ραβδισμό με μακριά ραβδιά ή βέργες.    

Οι μουσικοί αγώνες

Οι μουσικοί αγώνες ήταν γνωστοί στους Δελφούς και την Ισθμία και περιλάμβανε το παίξιμο αυλού, κιθάρας και τραγούδι με συνοδεία λύρας. Στη Νεμέα οι μουσικοί αγώνες έκαναν την εμφάνισή τους στην ελληνιστική περίοδο, όταν διεξάγοντα στο Άργος. Επίσης τελούντα και τα αγωνίσματα του κήρυκος και της σάλπιγγας.

Στο αγώνισμα για κήρυκες επιβραβευόταν η δύναμη και η καθαρότητα της φωνής. Στον νικητή εκτός από το στεφάνι της νίκης δινόταν και το προνόμιο να αναγγείλει τα αγωνίσματα και τους νικητές των γυμνικών και ιππικών αγώνων.

Στο αγώνισμα για σαλπιγκτές, το κριτήριο ήταν η δύναμη και η καθαρότητα του ήχου. Ο νικητής έκανε σήμα στο πλήθος να σωπάσει ώστε να ακουστούν οι ανακοινώσεις του κήρυκα.  

Πηγές:  Νεμέα: Μουσείο, Αρχαιολογικός Χώρος του Υπουργείου Πολιτισμού - Στέφανος Μίλλερ 

Στεφάνι από αγριοσέλινο

Τα Νέμεα σήμερα. 

Η αναβίωση των αγώνων στη Νεμέα ξεκίνησαν το 1996.
Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση : https://nemeangames.org/el/nemean-games-revival/history-of-society.html