Άσκρα ή Άσκρη

Στους ανατολικούς πρόποδες του ορεινού όγκου του Ελικώνα, κάτω από την σκιά του, στον ιερό χώρο που ύμνησαν οι Μούσες, σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία, βρίσκεται η πανέμορφη κωμόπολη της Άσκρης (Παλαιοπαναγιά).
Στο λεξικό του Ησύχιου το λήμμα Άσκρα σημαίνει δρυς άκαρπος. Δρύες είναι τα δένδρα γύρω από τo ύψωμα Κουρσάρα, κοντά στο οποίο βρισκόταν η αρχαία Άσκρη. Την αρχαιότητα της Άσκρης, πριν από όλους τους οικισμούς του Δήμου, και με ελληνικό φύλλο (Αιολείς), καταδεικνύουν και τα λείψανα μυκηναϊκής εποχής που υπάρχουν στον οχυρωματικό περίβολο της ακρόπολης, στην Ιπποκρήνη και στο βωμό του Δία. Η πρώτη αναφορά στην Άσκρη γίνεται από τον Ησίοδο ο οποίος, με το έργο του, δίνει πολλά στοιχεία για αυτή.

Η σημερινή Άσκρη αποτελεί συνέχεια της αρχαίας πόλης που κτίστηκε, σύμφωνα με τον Παυσανία από τον Οίοκλο  και  τους Αλωάδες, Ώτο και Εφιάλτη, οι οποίοι σύμφωνα με τον Απολλόδωρο κατάγονταν από τον «Έλληνα» τον γιο του Δευκαλίωνα Έλληνας – Αίολος – Κανάκη - Αλωέας – Αλωάδες . Ο Οίοκλος ήταν γιος του Ποσειδώνα και της  νύμφης Άσκρης από την οποία πήρε την ονομασία της, η πόλη που ίδρυσε στη Βοιωτία.

O Ώτος και ο Εφιάλτης είχαν μητέρα την Ιφιμέδεια και πατέρα τους τον Αλωέα, γιο του Ποσειδώνα. Η Ιφιμέδεια αγαπούσε πολύ τη θάλασσα γι` αυτό και πήγαινε συχνά περιπάτους. Συνήθιζε να παίρνει νερό με τις χούφτες της και να το ρίχνει στο στήθος της. Εκεί την ερωτεύθηκε ο Ποσειδώνας και πλάγιασε μαζί της και απέκτησαν δυο γιους, δυο δίδυμους γίγαντες, τον Ώτο ( που το όνομά του βγαίνει από το ρήμα ωθέω= αλωνίζω τα σιτηρά).και τον Εφιάλτη ( που το όνομά του προέρχεται από το ρήμα εφάλλομαι = πατάω σταφύλια).

Οι Αλωάδες έφεραν μαζί τους και τη λατρεία των Μουσών, οι οποίες έκτοτε ονομάζονται Ελικωνιάδες, ενώ η άνω κοιλάδα του Περμησσού ποταμού, Κοιλάδα των Μουσών Ήταν δυο γίγαντες με πρωτοφανή σωματική διάπλαση και θεωρούνταν αγροτικοί δαίμονες, οι οποίοι αργότερα ανακηρύχθηκαν ήρωες της γεωργίας.

Οι Αλωάδες ήταν τόσο δυνατοί που έλεγαν πως ήθελαν να φτάσουν τους θεούς και γι` αυτό έβαλαν την Όσα πάνω στον Όλυμπο και το Πήλιο πάνω στην Όσα.  Ο Απόλλωνας τους τιμώρησε με θάνατο για την αλαζονεία τους αυτή.

Λέγεται, επίσης, ότι ο Ώτος προσπαθούσε να κατακτήσει την Ήρα και ο Εφιάλτης την Άρτεμη, γι` αυτό έδεσαν τον Άρη και τον κράτησαν δεμένο δεκατρείς μήνες δεμένο στην πόλη Βίεννο της Κρήτης, μέχρι που τον ελευθέρωσε ο Ερμής. Από την Βίεννο της Κρήτης μετέφεραν δύο είδη σταφυλιών, τα «βαθυχρώμους σταφυλάς» και τας «ροδόχρους»

Στην Άσκρη υπήρχε ναός του Απόλλωνα και κάστρο. Σήμερα υπάρχουν λιγοστά ερείπια του κάστρου και του ναού του Απόλλωνα. Η ακρόπολη της Άσκρης ήταν επάνω στο Πυργάκι. Εκεί, στο δυσπρόσιτο ύψωμα «Κερησσός» με τη μοναδική θέα, υπάρχουν τα ερείπια ενός πύργου της ιστορικής εποχής και οχυρωματικός περίβολος μυκηναϊκής εποχής. Χαμηλότερα φαίνονται και άλλες δύο σειρές τειχών. Στους πρόποδες του Ελικώνα, είναι ο κύριος αρχαιολογικός χώρος της Άσκρης.