Αρχαία Κορώνεια (Κουτομουλά επί τουρκοκρατίας )

Μετά το ιερό της Ιτωνίας προχωρώντας μπαίνουμε στην αρχαία Κορώνεια και συγκεκριμένα συναντάμε πρώτα την αγορά που ήταν πλησιέστερα στο τέμενος της θεά. 

Η ακρόπολη της Κορώνειας βρίσκεται σε ύψωμα, δύο χιλιόμετρα περίπου

εντοιχισμένες αρχαίες πέτρες στη βρύση

δυτικά του σημερινού χωριού της Αγίας Παρασκευής, και είναι ανάμεσα σε δυο ρέματα, ανατολικά ο Κουάριος ή Κωράλιος και δυτικά ο Φάλαρος, το ρέμα της Πόντζας. Η αρχαία Κορώνεια ήταν κτισμένη στην πλαγιά το λόφου της ακρόπολης από τη μεριά της Κωπαΐδας.

Αναφέρεται από τον Όμηρο στον κατάλογο των πόλεων που πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Ο Παυσανίας αναφέρει ως ιδρυτή της Κορώνειας τον εγγονό του Σίσσυφου, τον   Κόρωνο και αδελφό του Αλίαρτου.

Ο ιστορικός Θουκυδίδης και ο γεωγράφος Στράβων αναφέρουν ότι η Κορώνεια ιδρύθηκε από τους Βοιωτούς της θεσσαλικής Άρνης- Σοφάδες Καρδίτσας

Μεσαιωνικός πύργος

Οι Βοιωτοί 60 χρόνια μετά την άλωση της Τροίας διώχτηκαν από τους Θεσσαλούς και εγκαταστάθηκαν στη χώρα που σήμερα ονομάζεται Βοιωτία. Στην Κορώνεια όπου ίδρυσαν το ναό της Ιτωνίας Αθηνάς.

Στην πλαγιά του λόφου αλλά και στην κορυφή υπήρχαν πολλά δημόσια οικοδομήματα και ιδιωτικά σπίτια της αρχαίας Κορώνειας καθώς και η ακρόπολη. Στην ανατολική πλευρά του λόφου υπήρχε αρχαίο θέατρο. Στην κορυφή του λόφου σήμερα υπάρχει ένας μεσαιωνικός πύργος

εντοιχισμένες αρχαίες πέτρες στον πύργο

Εκτός από το ναό της Ιτωνίας Αθηνάς στην αγορά υπήρχε σπουδαίος βωμόςτου Ερμή του επιμήλιου (μήλον=πρόβατον) δηλαδή του θεού των κοπαδιών, βωμός των ανέμων, ναός της Ήρας με άγαλμά της, που στο χέρι της έχει Σειρήνες, έργο του Θηβαίου γλύπτη Πυθόδωρου. Υπήρχαν ακόμη ναοί του  Ηρακλή Παλαίμονα και του Κόρωνου, ιδρυτή της πόλης.

Από επιγραφές του 4^ου και 3^ου αι. που βρέθηκαν, έγιναν γνωστές μερικές λατρείες της Κορώνειας, όπως των Διοσκούρων, της θεσμοφόρου Δήμητρας, των αιγυπτιακών θεοτήτων Σάραπι, Ίσι και Άνουβι.

Μάχες της Κορώνειας στην αρχαιότητα

• Το 446 π.Χ. Οι Αθηναίοι πέφτουν σε ενέδρα Βοιωτών κοντά στο ναό της Ιτωνίας Αθηνάς και υφίστανται πανωλεθρία.

• Το 394 π.Χ. ο Αγησίλαος νίκησε το συμμαχικό στρατό των Αθηναίων, Θηβαίων, Κορινθίων ...

• Το 219 π.Χ λεηλατήθηκε από τους Αιτωλούς

• Το 196 π.Χ.  λεηλατήθηκε  από τους Ρωμαίους