Ο αστερισμός της Κόμης της Βερενίκης

Η Κόμη της Βερενίκης βρίσκεται ανάμεσα στη Μεγάλη Άρκτο και στον αστερισμό της Παρθένου, γνωστός από την αρχαιότητα περιλαμβάνει 43 αμυδρά άστρα.

Ο αστερισμός οφείλει το όνομά του σε ιστορικό και όχι μυθολογικό πρόσωπο. Η Βερενίκη ήταν κόρη του δυνάστη της Κυρήνης Μάγα και της Απάμης, κόρη του βασιλιά της Συρίας Αντιόχου Α΄. Ήταν φημισμένη για την ομορφιά της και τα πλούσια μαλλιά της. 

Παντρεύτηκε τον  Πτολεμαίο Γ΄ τον  Ευεργέτη.  Λίγο μετά το γάμο τους, ο Πτολεμαίος αναχώρησε από την Αίγυπτο για να υποστηρίξει την αδερφή του, που ονομαζόταν επίσης Βερενίκη, στον Τρίτο Συριακό πόλεμο. Ο  ποιητής Καλλίμαχος συγκεκριμένα αναφέρει πως την άφησε στο νυφικό της κρεβάτι. Ο χωρισμός στοίχισε πολύ στη Βερενίκη, η οποία αγωνιώντας για την  τύχη του άντρα της ορκίστηκε να κόψει τα πλούσια μαλλιά της και να τα αφιερώσει στη θεά Αφροδίτη, αν τον βοηθούσε να επιστρέψει σώος και νικητής.

Όταν η Βερενίκη πληροφορήθηκε ότι ο άνδρας της επέστρεψε νικητής, εκπλήρωσε το τάμα της,  και έκοψε σύριζα τα μαλλιά  και τα αφιέρωσε Αφροδίτης στο Ζεφύριο.  Την άλλη μέρα όμως τα μαλλιά της είχαν εξαφανιστεί από το ναό και ο Πτολεμαίος έξω φρενών άρχισε ν α απειλεί πολύ κόσμο με θάνατο προκειμένου να μάθει ποιος διέπραξε την ιεροσυλία.

‘Ένας από τους πιο φημισμένους  αστρονόμους, ο Κόνων από τη Σάμο, προκειμένου να κατευνάσει την οργή του Πτολεμαίου και να γλυτώσει πολύ κόσμο από βέβαιο θάνατο, ζήτησε ακρόαση από το βασιλιά. Ο Κόνων πληροφόρησε το βασιλιά πως λίγες μέρες πριν, μελετώντας τα αστέρια στον ουρανό, ανακάλυψε έναν αστερισμό, όχι ιδιαίτερα ζωηρό που τα αστέρια του είχαν απαλό χρώμα, όπως

τα μαλλιά της Βερενίκης.

Έβγαλε λοιπόν το συμπέρασμα λοιπόν το συμπέρασμα ότι η Αφροδίτη ή ο Δίας πήρε τα πλούσια μαλλιά της Βερενίκης από το βωμό και τα ανέβασε στον ουρανό. Δείχνοντας τα 7 φωτεινά άστρα του αστερισμού  ο Κόνων είπε ότι οι θεοί έβαλαν εκεί την κόμη, για να τη βλέπουν οι άνθρωποι και να επαινούν την αγάπη της Βερενίκης για το σύζυγό της, τη θεοσέβειά της και τη συνέπεια του λόγου της. Έτσι ο πανέξυπνος αστρονόμος μετέτρεψε την οργή του Πτολεμαίου σε χαρά, αφού τα μαλλιά της γυναίκας του δε βεβηλώθηκαν από ανθρώπινο χέρι, αλλά θα βρίσκονται στον ουρανό για πάντα άφθαρτα και αθάνατα!    

Ο Καλλίμαχος, ονομαστός ποιητής στην αρχαιότητα,  έγραψε το ποίημα « Βερενίκης Πλόκαμος» από το οποίο σώζονται μικρά αποσπάσματα.

Καλλιμάχου  Βερενίκης Κόμη

Μετάφραση: ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΑΛΕΞΙΟΥ

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Παλίμψηστον» που εκδίδει η Βικελαία Δημοτική Βιβλιο­θήκη Ηρακλείου.

"Εκείνος που των ουρανών τ' αμέτρητα είδε φώτα

και ξέρει πότε θ' ανατείλουν και θα δύσουν,

πώς σκοτεινιάζει η φλογερή λάμψη του γρήγορου ήλιου,

πώς χάνονται οι αστερισμοί και βγαίνουν άλλοι,

πώς η Σελήνη πάει κρυφά προς το βουνό της Λάτμου

όταν η αγάπη από τα ύψη την καλεί στη γη,

αυτός, ο Κόνων, μ' είδε στον αιθέρα, μες στη νύχτα,

πλεξούδα απ' τα ξανθά μαλλιά της Βερενίκης,

να λάμπω! Σ' όλους τους θεούς εκείνη μ' είχε τάξει

τείνοντας ικετευτικά τα ωραία της χέρια,

τότε που ο άντρας της απ' τον υμέναιο ξαναμμένος,

έφευγε προς των Ασσυρίων τη γη, να την κουρσέψει.

Και τότε σ' όλους τους θεούς, για χάρη του αδελφού σου,

μ' έκανες τάμα με πολλές θυσίες ταύρων,

για νά 'ρθει πίσω γρήγορα, και την Ασία να υποτάξει·

κ' ήρθε κι αυξήθηκαν οι χώρες της Αιγύπτου,

όλα έγιναν! Και στο ναό των θεών εγώ δοσμένη,

καινούργιο χάρισμα, το τάξιμο εκπληρώνω".

 Χωρίς να θέλω απ' τα μαλλιά σου, ρήγισσα, έχω φύγει,

χωρίς να θέλω· στο κεφάλι σου όρκο παίρνω,

(αχ, να πεθάνει όποιος σ' εκείνο ψεύτικο όρκο κάνει),

στο μέταλλο όμως ποιος μπορεί ν' αντισταθεί;

Οι άλλες πλεξούδες οι αδερφές μου κλαίγαν και μ' αναζητούσαν,

όταν του Αιθίοπα Μέμνονα το αδέρφι,

με φτερούγες που πάλλονταν ωθώντας τον αέρα,

ήρθε μετέωρο, τ' άλογο της Αρσινόης!

Με παίρνει και μέσ' απ' του αιθέρα τις σκιές πετώντας

ψηλά με φέρνει και στης θεάς τα γόνατα αλαφρά μ' αφήνει.

Ναι, η Αφροδίτη του Ζεφύριου άκρου τ' άλογο είχε στείλει

(που έχει στ' ακροθαλάσσι του Κανώπου το ναό της)

για να μην είναι στου ουρανού τον ορθού τα μύρια φώτα

μόνο τ' ολόχρυσο στεφάνι της Αριάδνης,

αλλά κ' εγώ πάνω απ' τα ύψη αυτά να λαμπυρίζω,

δώρο ιερό απ' το ξανθό σου το κεφάλι.

Υγρή απ' τη δρόσο στα παλάτια των θεών ως μπαίνω, αστέρι

καινούργιο με τ' αρχαία μαζί με βάζει τ' άστρα,

και της Παρθένας και του Λιόντα τ' άγριου γειτονεύω

τώρα τα φώτα, με της Καλλιστώς κοντά τ' αστέρια,

και προς τη δύση στρέφομαι οδηγός του οκνού Βοώτη

που αργά πολύ βυθίζεται στον Ωκεανό.

Μα κι αν τη νύχτα ανάερα πόδια των θεών μ' αγγίζουν,

κι αν το πρωί η λευκή Τηθύς με ξαναπαίρνει,

(Ραμνούσια κόρη, όσα θα πω χωρίς θυμό ας τ' ακούσεις,

δεν θα την κρύψω την αλήθεια εγώ από φόβο,

όχι, και τ' άλλα τ' άστρα ολόγυρά μου ας ψιθυρίζουν

για να μην πω όσα σκέπτομαι και θέλω),

δε χαίρομαι τόσο γι' αυτά όσο πικρή είν' η θλίψη

που είμαι μακριά από το κεφάλι της κυράς μου.

Μα όταν εσύ, βασίλισσα, κοιτάζοντας τ' αστέρια

λατρεία στην Αφροδίτη θα προσφέρεις με λαμπάδες

και με σπονδές μυρωδικών για μέ που ήμουν δική σου,

χωρίς φειδώ τα δώρα σου νά 'ναι παρακαλώ.

Τί θέλω εγώ στους ουρανούς; Μαλλί της Βερενίκης πάλι ας γίνω,

και ο Ωρίων ας πάει να λάμπει πλάι στον Υδροχόο".

Τραγούδι " Η κόμη της Βερενίκης " σε στίχους του Δημήτρη Λέντζα και μουσική του Μιχάλη Τερζή 
 

Η κόμη της Βερενίκης

Πειρατικό καράβι θα σαλπάρω
στις θάλασσες ψηλά του ουρανού,
μη μου ζητάς μαζί μου να σε πάρω
αχ το ταξίδι μου σάλεψε το νου.

Και στα ξανθά μαλλιά της Βερενίκης
θα δέσω πάνω τους τα δώδεκα φεγγάρια,
τόσα φιλιά στο στόμα μου της Κίρκης
τον γυρισμό τον έχασα στα ζάρια. (δις )

Το άπειρο πώς χώρεσε στα μάτια
τα δάκρυα γεμίσανε τ’ αστέρια,
σπάει το φως και γίνεται κομμάτια
απόψε που’ ρθανε τα σύμπαντα στα χέρια

Στη τσέπη μου δεν είχα μια μονέδα
Και η ζωή μου αδειανή και τρύπια,
Και σ’ ένα μπαρ παλιό στην Ανδρομέδα
βρήκα το όνειρο μαζί του και τα ήπια.

https://www.youtube.com/watch?v=eo8vSdvoUF0