Αρκαδικός Ορχομενός

Στην καρδιά της Πελοποννήσου, σε απόσταση 25 χλμ. περίπου βόρεια από την Τρίπολη βρίσκεται ο Αρκαδικός Ορχομενός.  

Ο Ορχομενός ήταν από τις μεγαλύτερες και παλιότερες πόλεις της αρχαίας Αρκαδίας,. Για ένα διάστημα ήταν έδρα των βασιλέων της. Ιδρύθηκε από τον Ορχομενό γιο του Λυκάονα. Ο Όμηρος τον αναφέρει ως πολύμηλο. Υπήρξε αποικία του βοιωτικού Ορχομενού και αργότερα ήταν από τις πόλεις που συνοίκησαν τη Μεγαλόπολη. Κατά τη ρωμαϊκή εποχή έκοβε δικά του νομίσματα. 

Αρχαιολογικός χώρος του  Ορχομενού. 

 

Ο σημερινός  επισκέπτης  αντικρίζει  τον κωνικό λόφο της αρχαίας πόλης στο βάθος του κάμπου που απλώνεται βόρεια – βορειοανατολικά από το πετρόκτιστο ιστορικό Λεβίδι, την έδρα του  ομώνυμου Δήμου.

 Ο  λόφος  αυτός  φιλοξενεί  στα  πόδια του το χωριουδάκι του Ορχομενού, γνωστό στους ντόπιους και με το παλαιότερο όνομα Καλπάκι. Από εκεί ο επισκέπτης ακολουθεί έναν ανηφορικό χωματόδρομο  και,  ύστερα  από  1.5 χλμ. εισέρχεται στον αρχαιολογικό χώρο (37.72416,22.31503). Το πρώτο μνημείο που συναντά σήμερα κανείς είναι το Θέατρο της αρχαίας αρκαδικής πόλης. Η θέα από το μνημείο αυτό στον κάμπο του Ορχομενού κόβει την ανάσα και αποζημιώνει  τον επισκέπτη  από  την πεζοπορία.

τμήμα της οχύρωσης της ακρόπολης

 

 

  

Ο προϊστορικός Ορχομενός της Αρκαδίας είχε ιδρυθεί στους πρόποδες της ακρόπολης, ενώ στους ιστορικούς χρόνους ιδρύθηκε επί του όρους όπου βρίσκονται και τα σημαντικότερα μνημεία του (Αγορά, Θέατρο κλπ.). Κατά τους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους, η ακρόπολη στην κορυφή του λόφου συγκέντρωνε τις πολιτικές και θρησκευτικές δραστηριότητες της αρχαίας πόλης. Η ακρόπολη αυτή ενισχυόταν με ισχυρό οχυρωματικό περίβολο, ο  οποίος  ανάγεται στον ύστερο 4ο  αι. π.Χ.

Από τα μνημεία της Αγοράς στην Άνω Πόλη έχουν μερικώς ανασκαφεί και  είναι  σήμερα  ορατά: 

 1.  μία μακρά στοά που αποτελεί το προς Βορράν όριο της Αγοράς, 

2. ένα επίμηκες κτίριο που έχει ταυτιστεί  με το Βουλευτήριο της πόλης, 

3. ίχνη κτιρίου που έκλεινε την Αγορά από Ανατολάς και  τέλος 

4. το ιερό της Αρτέμιδος Μεσοπολίτιδος με το ναό και το βωμό.

Το  πιο  γνωστό, όμως,  μνημείο της Αγοράς του Ορχομενού είναι το Θέατρο, το οποίο  καταλαμβάνει τμήμα  της  ανατολικής πλαγιάς του λόφου.

Ο Παυσανίας, οποίος επισκέφτηκε τον Ορχομενό, αναφέρει ότι η σύγχρονη πόλη βρισκόταν χαμηλότερα από τον περίβολο του αρχαίου τοίχους. Είδε μια πηγή από την οποία υδρεύονταν καθώς και ιερά του Ποσειδώνα και της Αφροδίτης με λίθινα αγάλματα. Υπήρχε κοντά στην πόλη ένα ξόανο της Αφροδίτης σε μεγάλο κέδρο, από το οποία ονομάζουν τη θεά κεδρεάτιν.

Σωροί από πέτρες υπήρχαν χαμηλότερα από την πόλη, σε κάποια απόσταση ο ένας από τον άλλο, προς τιμήν των ανδρών που έπεσαν σε πόλεμο. Δεν υπήρχαν επιγραφές που να φαίνεται εναντίον ποιων είχαν πολεμήσει, αλλά ούτε και οι Ορχομένιοι διατηρούσαν κάποια σχετική  ανάμνηση.

 

Στην πεδιάδα έχουν εντοπισθεί εγκαταστάσεις αποστράγγισης και διευθέτησης ποταμών κατά τους προϊστορικούς και μεταγενέστερους χρόνους (Χώμα των Καφυατών).

  Το αρχαίο Θέατρο Ορχομενού

 

Το αρχαίο Θέατρο Ορχομενού είναι ένα από τα τέσσερα σωζόμενα αρχαία θέατρα της Αρκαδίας. Διαμορφωμένο στην ανατολική πλαγιά του λόφου της ακρόπολης της αρχαίας πόλης και μέσα στην αρχαία αγορά, το θέατρο προσφέρει μία πανοραμική άποψη της εύφορης πεδιάδας του Ορχομενού και της Κανδήλας που απλώνονται βόρεια και νότια του μνημείου.

Η βόρεια πλευρά του Θεάτρου είναι διαμορφωμένη κυρίως πάνω στο φυσικό βράχο, αντίθετα με την νότια που εν μέρει εδράζονταν σε επιχώσεις. Για το κοίλο ακολουθείται η τυπική τρίκεντρη, πεταλόσχημη χάραξη των αρχαίων ελληνικών θεάτρων. Το κοίλο του Θεάτρου έχει προσανατολισμό προς τα ανατολικά. Σήμερα σώζονται στο κατώτερο κεντρικό τμήμα του κοίλου 10 σειρές εδωλίων, καθώς και τρείς κλίμακες. Υπολογίζεται πως το Θέατρο του Ορχομενού διέθετε πάνω από 40 σειρές εδωλίων και ότι η χωρητικότητά του υπερέβαινε τους 4.000 θεατές.

Στο κάτω όριο του κοίλου ξεχωρίζει η μαρμάρινη προεδρία. Τα καθίσματα της προεδρίας είναι μονολιθικά. Στα ανατολικά του Θεάτρου αναπτύσσεται το προσκήνιο και η σκηνή. Στην ορχήστρα του θεάτρου δεν έχουν βρεθεί ίχνη πλακόστρωσης. Στην βόρεια πλευρά της ορχήστρας διασώζεται σχεδόν ακέραιο φρέαρ και μεταξύ των θρόνων υπάρχει μεγάλος στρογγυλός βωμός πάνω σε λίθινη τετράγωνη πλίνθο.

         

Θέα του βόρειου κάμπου του Ορχομενού από την Ακρόπολη

Ναός Μεσοπολίτιδος Αρτέμιδος

Βωμός Μεσοπολίτιδος Αρτέμιδος

Βουλευτήριο

Μακρά στοά

Αρχαϊκός ναός εκτός της Ακρόπολης του Ορχομενού

Σημερινός κάτοικος του αρχαίου Ορχομενού

Αποστραγγιστικά Έργα Αρκαδικού Ορχομενού 

Οι Μινύες τον Αρκαδικό Ορχομενό για να κατοικήσουν στη διπλή λεκάνη, που ήταν λίμνες ή έλη, συνέλαβαν ένα απλό και ευφυές σχέδιο. Έκοψαν το ύψωμα στη θέση « Στενό» που χώριζε τα δυο πεδία με αποτέλεσμα να λιμνάζει το πρώτο. Μ’ αυτό τον τρόπο το νερό έφυγε από το πρώτο πεδίο και πήγε στο δεύτερο που ήταν χαμηλότερο. Από εκεί με τον ποταμό Όφι έφυγε προς την καταβόθρα των Καφυών και μέσω αυτής στον Τράγο ποταμό, που σμίγει με τον Μυλάοντα και τον Αροάνιο για να καταλήξουν στον Λάδωνα και τον Αλφειό. Κάθετες διώρυγες αποστράγγιζαν το κοίλα μέρη και οδηγούσαν τα νερά στο Όφι και τα όμβρια και τα πηγαία. Το ύψωμα « Στενό» που κόπηκε επενδύθηκε στις δυο πλευρές του με λίθινα τοιχία για να διασφαλίζουν τη ροή του νερού, και στερεώθηκαν με αντηρίδες.

σωζόμενα λίθινα τοιχία των αντιπλημμυρικών έργων Το δεύτερο πεδίο έγινε σιτοβολώνας του Αρκαδικού Ορχομενού, το πρώτο μετετράπη σε οικιστικό και λατρευτικό κατάλυμα των Μινύων.  Ο οικισμός έγινε στη θέση Καταλύματα  ( πολύ ενδεικτική ονομασία) όπου ακόμα υπάρχουν λείψανα κατοίκησης των ΠΕ και ΜΕ χρόνων, καθώς και λείψανα από διώρυγες που έφερναν τα νερά στο κεντρικό ποτάμι, που τα διοχέτευαν εκτός πεδίου. Λίθινα τοιχία και αντηρίδες στις κομμένες πλευρές του λόφου  Τα "καταλύματα" στη νότια πεδιάδα με τα ιερά των αρχαίων μέρος σωζόμενης αντηρίδας που  υποστηρίζει το τοιχίο Στο βάθος ο βόρειος κάμπος-Κανδήλας ,Χωτούσας-  ο σιτοβολώνας  της αρχαιότητας Στο βάθος ο νότιος κάμπος -Λεβιδείου , Παλαιοπύργου- ο ιερός τόπος και τα "καταλύματα"των αρχαίων