Αρκάδες- Αρκαδία (συνάντηση 15-6-2018)

Αρχαία Λυκόσουρα

Ενδείξεις από αναφορές σε αρχαία ελληνικά κείμενα μας λένε ότι κάποτε η Σελήνη δεν υπήρχε στον ουρανό. Και μάλιστα για να δηλώσουν την πανάρχαια εποχή που ιδρύθηκε η Λυκόσουρα, στην ορεινή Αρκαδία της Ελλάδας, η πρώτη πόλη που είδε το φως του ήλιου στη Γη, λένε ότι «ιδρύθηκε τότε που δεν υπήρχε Σελήνη στον Ουρανό». 

Γενικά τους αρχαίους Αρκάδες τους αποκαλούσαν «προσέληνους», επειδή υπήρξαν στην περιοχή αυτή πριν εμφανιστεί η Σελήνη στον ουρανό.

-«Προσέληνοι οι Αρκάδες και προσεληνίς το θηλυκόν», γράφει ο Στέφανος Βυζάντιος.

Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος  αναφέρεται σε μία εποχή στην οποία «δεν υπήρχαν όλες οι ουράνιες τροχιές», πριν από τη γενιά του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, δηλαδή πριν τον κατακλυσμό. Τότε που δεν υπήρχε Σελήνη, οι μόνοι άνθρωποι που υπήρχαν ήταν οι Πελασγοί οι οποίοι ζούσαν στα βουνά της Αρκαδίας.
Ο Δημόκριτος και ο Αναξαγόρας δίδασκαν ότι υπήρξε εποχή όπου η Γη δεν είχε τη Σελήνη

Την αντίληψη αυτή συμμερίζονται και επιφανείς ιστορικοί της αρχαιότητας, από τον Ηρόδοτο έως τον Ξενοφώντα και τον Θουκυδίδη, αλλά και ο Αριστοτέλης, ο οποίος υποστηρίζει πως η εγκατάσταση των Αρκάδων έγινε πριν από την εμφάνιση της Σελήνης. Ίσως γι’ αυτό ο Παυσανίας βρήκε τους Αρκάδες να αυτοχαρακτηρίζονται προσέληνοι.

Οι Aρκάδες θεωρούνται οι αρχαιότεροι κάτοικοι της Πελοποννήσου (Ηροδ. Η73), με πρώτο βασιλιά της χώρας και γενάρχη τον Πελασγό, εξ' ου και Πελασγοί. Ήταν οι πρώτοι άνθρωποι μετά τον Κατακλυσμό.

Κατά μία παράδοση είναι ο Πελασγός ήταν υιός του Δία και της Νιόβης. Κατά μία άλλη παράδοση ήταν βασιλιάς του Άργους και κατά μια τρίτη υιός του Ποσειδώνα, αδελφός του Αχαιού και του Φθίου.

Ο Πελασγός κατά τον Αρκαδικό μύθο που αναφέρει ο Απολλώνιος ο Ρόδιος «ανεδύθη από την γη». Για το λόγο αυτό οι αρχαίοι Αρκάδες καμάρωναν ότι δεν ήταν μετανάστες,  αλλά αυτόχθονες, απόγονοι του Πελασγού. 

Από τον Πελασγό και τη Διηάνειρα γεννήθηκε ο Λυκάων, ο οποίος νυμφεύτηκε τη Νηίδα Νύμφη Κυλλήνη και απέκτησαν πενήντα γιους και μια κόρη, την όμορφη Καλλιστώ, την οποία ερωτεύτηκε ο Δίας. Η Ζηλότυπη όμως Ήρα μεταμόρφωσε την ετοιμόγεννη Καλλιστώ  σε άρκτο, αρκούδα, και όταν γεννήθηκε το παιδί της ονομάστηκε Αρκάς, παιδί της άρκτου. Τότε η χώρα που γεννήθηκε ο Αρκάς άλλαξε το όνομά της κα ονομάστηκε Αρκαδία.

 Η μυθολογία εξάλλου, θέλει τους περισσότερους θεούς της αρχαιότητας να έχουν γεννηθεί στα Αρκαδικά βουνά. Η Αρκαδία λεγόταν αρχικά Απία και κατόπιν Πελασγία, ονόματα που δόθηκαν σ' ολόκληρη την Πελοπόννησο. Αλλά και Πανία, από τον θεό Πάνα και αργότερα ονομάστηκε Αρκαδία, από τον γιο της Καλλιστούς, κόρη του Λυκάονα, τον Αρκάδα.

Λύκαιον όρος

Σύμφωνα με την αρκαδική μυθολογία γεννήθηκαν στην Αρκαδία πολλοί θεοί: Ο Δίας στο Λύκαιον όρος, στην κορυφή Κρητέα, ο Ποσειδώνας, η Ήρα, ο Ερμής,  ο Ασκληπιός και ο τραγοπόδαρος Παν, ο κατ’ εξοχήν Αρκαδικός θεός.

 Οι αρχαίοι Αρκάδες αποκαλούσαν το Λύκαιον όρος  και Όλυμπο ή ιερό βουνό. Το όνομα Λύκαιο πιστεύεται ότι βγαίνει από την ρίζα Λυκ που σημαίνει φως.

Νέδας ποταμός 

Στην ψηλότερη κορυφή του Λυκαίου, την Κρητέα, κατέφυγε η Ρέα, για να μην τον σκοτώσει ο άντρας της ο Κρόνος ο οποίος καταβρόχθιζε τα παιδιά του. Εκεί και γέννησε τον Δία. Αμέσως μετά η Ρέα θέλησε να τον λούσει αλλά η Αρκαδία ήταν άνυδρη και δεν έβρισκε νερό, τότε κτύπησε στο χώμα και βγήκε νερό, το ποτάμι που δημιουργήθηκε ήταν η Νέδα, έτσι τον παρέδωσε στις νύμφες Αγνώ, Θεισόα και τη Νέδα οι οποίες τον έλουσαν εκεί. Η Νέδα αργότερα τον θήλασε και τον ανέθρεψε. Οι αρχαίοι Αρκάδες έλεγαν ότι οι Κρήτες λανθασμένα λένε ότι γεννήθηκε στην Κρήτη παραφράζοντας το όνομα της κορυφής.

 Παλαιότερα η Αρκαδία λεγόταν Πανία. Σύμφωνα με τις επικρατέστερες παραδόσεις γεννήθηκε στο όρος Λύκαιον της Αρκαδίας ως ποιμενικός θεός έχοντας ως πολυάριθμη συνοδεία, τους Σιληνούς, τις Μαινάδες, και Ναϊάδες, οι οποίοι χόρευαν υπό τον ήχο της ποιμενικής του αυλού. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή του μύθου, ήταν γιος του αγγελιοφόρου των θεών, του Ερμή και της Νύμφης Δρυόπης.

Ο Παυσανίας αναφέρει επίσης ότι στο Λύκαιο όρος λάμβαναν χώρα τα «Διάπανα», αγώνες προς τιμήν του Πάνα, ταυτόχρονα με τα Λύκαια (που τελούνταν προς τιμή του Δία.

Ο Πάνας λέγεται πως έλαβε μέρος στην μάχη του Μαραθώνα, και μάλιστα έτρεψε σε φυγή τους Πέρσες, αφού τους κατέβαλε ο πανικός από την εμφάνιση του τραγοπόδαρου Θεού.

Σύμφωνα με πολλούς αρχαίους συγγραφείς. Ηρόδοτο, Θουκιδίδη, Στράβωνα, Στέφανο Βυζάντιο, Διονύσιος Αλικαρνασεύς,  Πολύβιο κ.ά. πολλά χρόνια πριν τον Τρωικό πόλεμο οι Πελασγοί Αρκάδες αποίκισαν πολλές περιοχές της τότε  Ελλάδος αλλά και εκτός. Πέρασαν στη Μικρά Ασία,  στην Ιταλία, βόρειο Αφρική, Ιβηρική, την Γαλλία,  μέχρι τη Βαλτική θάλασσα.

Ο πρώτος που αποφάσισε να μεταναστεύσει σε άλλους τόπους (κατά τους αρχαίους Έλληνες) και να κτίσει αποικία, ήταν ο Οίνωτρος, γιος του Λυκάονα. Στην Αρκαδία είχαν γίνει τόσο πολλοί, που δεν μπορούσε η γη να τους θρέψει. Με τις ευλογίες και τη βοήθεια του βασιλιά αδελφού του, Νύκτιμου, ο Οίνωτρος έφτιαξε πλοία, πήρε μαζί του πολλούς Αρκάδες και ανάμεσά τους τον αδελφό του τον Πευκέτιο, κι έβαλε πλώρη για δυτικά.

Το πλοίο άραξε στην Απουλία της νοτιοανατολικής Ιταλίας, πρώτοι αυτοί, 17 γενιές πριν από τον Τρωικό πόλεμο, μετά τη λήξη του οποίου ο Αινείας έφυγε από την Τροία και έγινε οικιστής του Λάτιου.

Στην Απουλία εγκαταστάθηκε ο Πευκέτιος και έτσι ένα μεγάλο τμήμα της περιοχής ονομάστηκε Πευκετία. Κοντά του έσπευσαν τα αδέλφια του από την Αρκαδία: ο Ίαπυς που έγινε επώνυμος της Ιαπυγίας (περιοχή της Καλαβρίας στη Νότια Ιταλία, απέναντι από τη Σικελία), και ο Δαύνος, οικιστής της Δαυνίας (της περιοχής γύρω από το σημερινό Μπάρι).

Ο Οίνωτρος συνέχισε, διέσχισε τον πορθμό της Σικελίας κι έφτασε ως την Αυσονία («τότε» περιοχή ανάμεσα  στην Καμπανία και το Λάτιο). Η περιοχή ονομάστηκε Οινωτρία και από αυτήν, Οινωτρία ονομάστηκε ολόκληρη η χερσόνησος. Πολύ αργότερα, ο βασιλιάς Ιταλός, Πελασγός κι αυτός κατά μια εκδοχή, Σικελός κατά άλλη, ονόμασε τη χώρα Ιταλία.

Από τους Αρκάδες αυτούς αποίκους, οι Αβοριγίνες απλώθηκαν σε όλη την Ιταλία. Αβοριγίνες ονομάζονταν οι υπεράκριοι, αυτοί που κατά το Αρκαδικό σύστημα κατοικούσαν στα άκρα. Ο Μάρκο Κάτωνας καθώς και άλλοι ρωμαίοι που έγραψαν γενεαλογίες, ανέφεραν ότι οι Αβοριγίνες ήταν Αρκάδες. 
 Υπήρχαν όμως και άλλοι που έλεγαν ότι οι Αβοριγίνες ήταν Σαβίνοι (αρχαίος λαός που ζούσε στην Κεντρική Ιταλία και αντιστάθηκε σκληρά στους Ρωμαίους, οι οποίοι μόλις το 290 π.Χ. μπόρεσαν τελικά να τους υποτάξουν). Όμως ο επιφανής ιστορικός Μάρκος Τερέντιος Ρεατίνος Βάρρων (116 – 27 π.Χ.), ισχυριζόταν ότι οι Ρεατίνοι Σαβίνοι ονομάζονταν και ήταν Αρκάδες.

Επίσης ο Στράβων στα « Γεωγραφικά» αλλά και Ρωμαίοι ιστορικοί  αναφέρουν ξεκάθαρα ότι οι Τυρρηνοί Ετρούσκοι κατάγονταν από τους Πελασγούς που ήλθαν στην Ιταλία μαζί με τον Τυρρηνό του Άττυος και της Καλλιθέας ή του ήρωα Ηρακλή και της Ομφάλης.

Εξήντα χρόνια πριν από τα Τρωικά, όταν στην Αρκαδία βασίλευε ο Αγαμήδης (γιος του Στύμφαλου κατά την ελληνική μυθολογία), ο Εύανδρος, γιος του Ερμή και της Θέμιδας κατά τη μυθολογία, που ζούσε στην περιοχή του Παλλαντίου στα όρια της σημερινής Τρίπολης, αρμάτωσε δύο καράβια και πήγε μετανάστης στην Ιταλία. Βρέθηκε κι αυτός στην περιοχή των λόφων όπου αργότερα κτίστηκε η Ρώμη.

Στους εκεί Αβοριγίνες Αρκάδες βασίλευε ο Φαύνος, συνώνυμος του Ρωμαϊκού θεού των δασών και των κοπαδιών, που ταυτίζεται με τον Αρκαδικό Πάνα. Ο βασιλιάς Φαύνος επέτρεψε στους νεοφερμένους συμπατριώτες του να κατοικήσουν σε έναν από τους λόφους. Ο Εύανδρος τον οχύρωσε και τον ονόμασε Παλλαντίνο είτε σε ανάμνηση της μητρόπολης που ξεκίνησαν, είτε από το όνομα του γιου του, Πάλλαντα. Είναι ο Παλλαντίνος λόφος, ο κεντρικός από τους 7 λόφους της Ρώμης. Τιμώντας την Αρκαδική καταγωγή της ονομασίας του λόφου, ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων Αντωνίνος Πίος (138-161), επισκέφθηκε το Παλλάντιο της Αρκαδίας και τον εκεί οικισμό τον μετέτρεψε σε πόλη.

Ο ιστορικός και γεωγράφος Στράβωνας (65 π.Χ. - 23 μ.Χ.) αναφέρει ότι η Ρώμη «Ελληνικόν είναι κτίσμα». Ο Πλούταρχος κάνει λόγο για την ύπαρξη εορτών στη Ρώμη προς τιμήν της Καρμέντα, γυναίκας του εποικιστή της Ρώμης Ευάνδρου από την Αρκαδία, όπως και για τον Λύκιο Απόλλωνα της Αρκαδίας. Ήταν λοιπόν φυσικό οι Ρωμαίοι να θεωρούν το αρκαδικό Παλλάντιον μητρόπολή τους. Το 1940 η Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή ξεκίνησε έρευνες για τον εντοπισμό της αρκαδικής αυτής πόλης.

Δεν είναι λίγοι οι Ιταλοί που επισκέπτονται κάθε χρόνο τον νομό αναζητώντας τα ερείπια του αρχαίου Παλλάντιου. Δεν είχαμε, ωστόσο, πολλά να τους δείξουμε. Οι παλαιές ανασκαφές είχαν αποκαλύψει ένα μικρό τμήμα της αρχαίας ακρόπολης και τίποτα άλλο.

Επίσης οι ρωμαίοι γιόρταζαν τα Λουπερκάλια τα οποία ίσως ήταν η αντίστοιχη γιορτή των Αρκάδων τα Λύκια.