Καδμεία - Θήβα

Η Θήβα εδώ και 5.000 χρόνια είναι χτισμένη πάνω στην αρχαία και στη μυκηναϊκή ακρόπολη, την Καδμεία. Θραύσματα κεραμικής της Νεολιθικής περιόδου, μαρτυρούν πιθανή εγκατάσταση στο Πυρί Θηβών, στο Β. τμήμα της Καδμείας αλλά και  στην πεδιάδα, ΒΑ. των Θηβών.

 Κάτω από το σύγχρονο οικισμό κρύβεται το σπουδαίο ανακτορικό κέντρο που υπήρξε η Θήβα  στην Μυκηναϊκή εποχή, κατά τον 14ο και 13ο π. Χ. αιώνα.

Η Θήβα στη Μυθολογία

Η Θήβα, ως το σπουδαιότερο και με την μακρότερη ίσως ιστορική παράδοση βοιωτικό κέντρο, κατέχει περίοπτη θέση ανάμεσα στους ιδρυτικούς μύθους της Βοιωτίας. Για τη σύσταση της πόλης είναι γνωστές τρεις διαφορετικές μυθολογικές παραδόσεις.

Σύμφωνα με μια παράδοση που καταγράφεται από τους Ελλάνικο, Φιλόχορο και Παυσανία, οι πρώτοι αυτόχθονες κάτοικοι της Θήβας ήταν οι Έκτηνες και βασιλιάς τους ο Ώγυγος, ο οποίος ίδρυσε την πόλη.  Γι’ αυτό και η Θήβα λεγόταν Ωγυγία. Όμως οι Έκτηνες αποδεκατίστηκαν από έναν λοιμό και στη θέση τους  εγκαταστάθηκαν οι Ύαντες και οι Άονες.

Κατά το 1510 π.Χ. και σύμφωνα με το Πάριο χρονικό, εμφανίζεται ο Κάδμος στην περιοχή των σημερινών Θηβών. Οι Άονες παρέμειναν ενώ οι Ύαντες εγκατέλειψαν τον τόπο τους και πήραν το δρόμο της προσφυγιάς. Κάποιοι πήγαν στα νοτιοανατολικά του Χλωμού όρους και έκτισαν την Υάμπολιν, δηλ, την πόλη των Υάντων και άλλοι στην Αιτωλία.  Μετά την επικράτηση του Κάδμου η πόλη ονομάστηκε Καδμεία.   

Ο μύθος της ίδρυσης της Καδμείας 

Ο Κάδμος είναι γιος του Αγήνορα και της Τηλέφασσας (ή, σύμφωνα με άλλες εκδοχές, της Αργιόπης). Είναι αδελφός του Κίλικα, του Φοίνικα και της Ευρώπης (παρόλο που κάποτε ο Φοίνικας θεωρείται πατέρας του καθώς και πατέρας της Ευρώπης). Τέλος μια μεταγενέστερη βοιωτική παράδοση τον θεωρούσε γιο του αυτόχθονα Θηβαίου ήρωα Ώγυγου.

Ύστερα από την αρπαγή της Ευρώπης από το Δία , ο Αγήνορας στέλνει τους γιους του να τη βρουν και απαγορεύει να παρουσιαστούν μπροστά του προτού τη φέρουν πίσω. Η μητέρα τους πηγαίνει μαζί τους και εγκαταλείπουν τη χώρα της Τύρου, όπου βασίλευε ο Αγήνορας. Σε λίγο όμως οι νέοι άντρες αντιλαμβάνονται πως η αναζήτησή τους είναι μάταιη και, καθώς οι αδελφοί του εγκαθίστανται σε διάφορες χώρες, ο Κάδμος και η μητέρα του πηγαίνουν στη Θράκη, όπου γίνονται ευνοϊκά δεκτοί από τους κατοίκους.

Στη Θήρα, τη Ρόδο, τη Σαμοθράκη, την Κρήτη και σε πολλά άλλα μέρη, διηγούνταν ότι ο Κάδμος, τον καιρό που αναζητούσε την Ευρώπη, είχε χτίσει στους τόπους αυτούς πόλεις.

Μόλις πέθανε η Τηλέφασσα, ο Κάδμος πήγε να συμβουλευτεί το μαντείο των Δελφών, το οποίο του είπε να εγκατελείψει την καταδίωξη της Ευρώπης και να ιδρύσει μια πόλη. Για να διαλέξει όμως την τοποθεσία της, θα έπρεπε να ακολουθήσει μια αγελάδα, ωσότου αυτή πέσει εξαντλημένη από την κούραση. Για να πραγματοποιήσει το χρησμό, ο Κάδμος πήρε το δρόμο και, καθώς διέσχιζε τη Φωκίδα, είδε στα κοπάδια του Πελάγοντα, του γιου του Αμφιδάμαντα, μια αγελάδα που έφερε στα δυο πλευρά της το σημάδι της σελήνης (έναν άσπρο δίσκο που θύμιζε πανσέληνο). Την ακολούθησε και η αγελάδα τον οδήγησε στη Βοιωτία· στο τέλος ξάπλωσε στη θέση της μελλοντικής πόλης των Θηβών.

Ο Κάδμος τότε είδε πως ο χρησμός είχε πραγματοποιηθεί και θέλησε να προσφέρει την αγελάδα θυσία στην Αθηνά. Έστειλε λοιπόν γι' αυτό μερικούς από τους συντρόφους του να φέρουν νερό από μια γειτονική πηγή που λεγόταν Πηγή του Άρη. Ένας δράκοντας όμως, ο οποίος σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς ήταν απόγονος του ίδιου του Άρη, φύλαγε την πηγή και σκότωσε τους πιο πολλούς από τους άντρες που ο Κάδμος είχε στείλει. Ο Κάδμος έσπευσε σε βοήθεια των συντρόφων του και σκότωσε το δράκοντα.

Η Αθηνά του φανερώθηκε τότε και τον συμβούλευσε να σπείρει τα δόντια του ζώου, πράγμα που ο Κάδμος έκαμε· αμέσως βγήκαν από τη γη άντρες οπλισμένοι, που τους ονόμασαν Σπαρτούς (δηλαδή «άντρες σπαρμένους»). Αυτοί οι άνδρες, που γεννήθηκαν με θαύμα, ήταν απειλητικοί. Ο Κάδμος σκέφτηκε τότε να πετάξει πέτρες ανάμεσά τους. Οι Σπαρτοί, μη γνωρίζοντας ποιος τους χτυπούσε, αλληλοκατηγορήθηκαν και αλληλοξοντώθηκαν.

Πέντε μονάχα από αυτούς επέζησαν, οι οποίοι ονομάζονταν Εχίων (ο φιδίσιος, ο οποίος παντρεύτηκε ύστερα την Αγαύη, μια από τις θυγατέρες του Κάδμου καιαπέκτησε τον Πενθέα), Ουδαίος (αυτός που βρίσκεται πάνω στη γη, γήινος), Χθόνιος, Υπερήνωρ (αυτός που ενέχει ή δηλώνει ανδρεία),   Πέλωρος ( τέρας, ο παραφύσιν, μέγας).

Ο Κάδμος όμως έπρεπε να εξιλεωθεί για το φόνο του δράκοντα, γι' αυτό και υπηρέτησε τον Άρη σαν δούλος οκτώ χρόνια. Όταν όμως τελείωσε η τιμωρία του, ο Κάδμος έγινε βασιλιάς της χώρας των Θηβών, χάρη στην προστασία της Αθηνάς. Και ο Δίας του έδωσε γυναίκα μια κόρη του Άρη και της Αφροδίτης, τη θεά Αρμονία.

Ο γάμος του Κάδμου και της Αρμονίας

Ο γάμος του Κάδμου και της Αρμονίας γιορτάστηκε με μεγάλες γιορτές, στις οποίες πήραν μέρος όλοι οι θεοί και τραγούδησαν οι Μούσες. Κατέβηκαν από τον ουρανό και ήρθαν στην Καδμεία, η οποία ήταν η ακρόπολη των Θηβών, φέρνοντας δώρα. Τα πιο σπουδαία δώρα ήταν για την Αρμονία· ένας θαυμάσιος χιτώνας, υφασμένος από τις Χάριτες, και ένα χρυσό περιδέραιο, έργο του Ήφαιστου, του θεού σιδηρουργού. Αυτό το περιδέραιο, λένε ορισμένοι, είχε δοθεί από τον ίδιο το θεό στον Κάδμο· σύμφωνα με άλλους, ήταν ένα δώρο της Ευρώπης στον αδελφό της, που η ίδια είχε πάρει από τον Δία. Από την Αρμονία ο Κάδμος απέκτησε πολλά παιδιά· θυγατέρες, την Αυτονόη, την Ινώ, την Αγαύη και τη Σεμέλη, και ένα γιο, τον Πολύδωρο.

Προς το τέλος της ζωής τους ο Κάδμος και η Αρμονία εγκατέλειψαν τη Θήβα κάτω από περίεργες συνθήκες, αφήνοντας στο θρόνο τον εγγονό τους Πενθέα, το γιο της Αγαύης και του Εχίονα. Πήγαν στην Ιλλυρία, στους Εγχελείς ή Εγχέλιους, στους οποίους είχαν επιτεθεί οι Ιλλυριοί, ενώ ένας χρησμός τους είχε υποσχεθεί τη νίκη, αν είχαν οδηγούς τον Κάδμο και την Αρμονία. Πράγματι, με τον όρο αυτόν νίκησαν. Ο Κάδμος τότε βασίλευσε στους Ιλλυριούς και απέκτησε έναν γιο, τον Ιλλυριό. Ύστερα όμως αυτός και η Αρμονία μεταμορφώθηκαν σε ερπετά και έφτασαν στα Ηλύσια Πεδία. Στην Ιλλυρία έδειχναν τον τάφο τους.

Οι απόγονοι του Κάδμου στη Θήβα, οι Λαβδακίδες, ενέπνευσαν τους τραγικούς της αρχαιότητας, οι οποίοι διέσωσαν στις τραγωδίες την άσχημη μοίρα τους.

O Οιδίποδας γιος του Λάιου και της Ιοκάστης είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο του θηβαϊκού κύκλου. H τραγική του μοίρα τον οδήγησε από την Κόρινθο, όπου μεγάλωσε, υιοθετημένος από βρέφος, στην αυλή του βασιλιά Πολύβιου ή Πόλυβου, στη Θήβα, όπου σκότωσε τον πατέρα του Λάιο σύμφωνα με το χρησμό της Πυθίας και παντρεύτηκε τη μητέρα του Ιοκάστη, αγνοώντας την ταυτότητά της. Πριν είχε σκοτώσει το μυθικό τέρας «Σφίγγα», εξασφαλίζοντας το στέμμα της Θήβας. Από την ένωσή του με τη μητέρα του γεννήθηκαν τέσσερα παιδιά, ο Ετεοκλής, ο Πολυνείκης, η Αντιγόνη και η Ισμήνη, τα οποία ακολούθησε η κατάρα του οίκου των Λαβδακιδών.

Σύμφωνα με το μύθο τα δύο αγόρια αλληλοσκοτώνονται σε πόλεμο για τη διαδοχή του θρόνου, ενώ η Αντιγόνη καταδικάστηκε σε θάνατο, για την ταφή του αδελφού της, του Πολυνείκη, που είχε απαγορευθεί με νόμο. O Οιδίποδας διωγμένος από τον Κρέοντα αυτοτυφλώθηκε και εξορίστηκε στην Αθήνα, όπου και χάθηκε άδοξα.

Τραγικό όμως ήταν και το τέλος της, όπως και η ζωή της. Αν και ιέρεια της Αθηνάς παραδίδεται στον έρωτα του Περικλύμενου και μάλιστα μέσα στον ναό της θεάς. Τότε η Αθηνά, θυμωμένη για την ασέβειά της, παροτρύνει τον Τυδέα, ένας από τους Επτά στρατηγούς κατά της Θήβας, που τους είδε στον ναό, να ορμήξει και να τους σκοτώσει. Ο Περικλύμενος το έβαλε στα πόδια αφήνοντας την Ισμήνη απροστάτευτη, οπότε εκείνη σκοτώθηκε από τον μανιασμένο Τυδέα. Ίσως το τέλος αυτό ν΄ αποτελούσε μια ηθική προέκταση του άγους που έφερε πλέον όλος ο οίκος των Λαβδακιδών

Στη Θήβα επίσης γεννήθηκε ο θεός της χαράς, ο Διόνυσος, από την ένωση του Δία με τη βασίλισσα της Θήβας την Σεμέλη. Από τη Θήβα επίσης καταγόταν ο ημίθεος Ηρακλής, γιος του Δία και της Αλκμήνης, που διακρίθηκε για τη γενναιότητα του και τους πασίγνωστους δώδεκα άθλους του.

Καδμείο