Ερμηνευτική προσέγγιση μύθων μέσω της Γεωμυθολογίας - VIDEO

Τι είναι μύθος;  

     

Το ουσιαστικό μύθος παράγεται εκ του συνθέτου ρήματος μυθέω ή μυθέομαι . Πρώτο συνθετικό είναι το (μυ-) και το δεύτερο συνθετικό είναι η ρίζα «θέομαι, » δηλ. «διηγούμαι (λέω) αληθινά γεγονότα επί τροχάδην». 

Είναι ο μύθος γέννημα της ανθρώπινης φαντασίας;  Ο Ησίοδος στη Θεογονία και ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια, συγκέντρωσαν αρκετούς από τους μύθους των προγόνων τους,  ήταν αυτά που έγραψαν παραμυθίες, ψέματα;

Η ανακάλυψη της Τροίας, των πολύχρυσων Μυκηνών, της Πύλου, της Κνωσσού, της Φαιστού, του Ακρωτηρίου της Θήρας και πολλών άλλων πόλεων αποτέλεσαν την έμπρακτη απόδειξη ότι Μύθος ήταν ο λόγος, δηλαδή η προφορική διήγηση που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά.  

Δεν έχει λοιπόν σχέση η λέξη μύθος που σημαίνει λόγος, με τις λέξεις παράμυθος  και παραμύθι που σημαίνουν αποκλειστικά μόνο φανταστικές διηγήσεις. Παρόμοιοι μύθοι υπάρχουν και σε άλλους λαούς.

Το περιβάλλον δεν παραμένει στατικό. Ήταν, είναι  και είναι  συνυφασμένο με μεταβολές και αλλαγές. Αυτές οι περιβαλλοντικές αλλαγές – γεωλογικές, κλιματολογικές- οι αρχαίοι Έλληνες προσπάθησαν να τις ερμηνεύσουν και να τις αιτιολογήσουν, πλάθοντας μύθους.

Οι μύθοι αυτοί αφορούσαν τις μεγάλες περιβαλλοντικές αλλαγές που γίνονταν στον Ελλαδικό χώρο, μια περιοχή με έντονη σεισμική και ηφαιστειακή  δραστηριότητα την εποχή εκείνη αλλά και σήμερα.  Σήμερα οι  επιστήμες έρχονται να ερμηνεύσουν ορθολογιστικά πλέον αυτά που έμμεσα ή άμεσα περιγράφονται στη μυθολογία. Χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες, ραδιοχρονολόγηση, εξέταση κόκκων γύρεως στα ιζήματα, ισότοπα οξυγόνου κ.λ.π., επιβεβαιώνουν την αλήθεια των μυθολογικών περιγραφών. 

 

Ο Πλάτων στο διάλογο του «Κρατύλος» αναφέρει ότι «οι Μυθολόγοι δεν ήταν τυχαίοι, αλλά λεπτολόγοι, αστρονόμοι και μύστες». Στον διάλογο «Τίμαιος» του Πλάτωνος όπου ομιλεί ο Αιγύπτιος Ιερεύς Σώγχις της Σάιδος στον Σόλωνα γίνεται μία αναφορά ενός αστρονομικού γεγονότος, με μορφή μύθου. «…γιατί αυτό που λέγεται και μεταξύ σας, ότι δηλαδή ο Φαέθων, ο γιος του Ήλιου, όταν έζεψε το άρμα του πατέρα του, τα πάντα κατέκαψε και ο ίδιος σκοτώθηκε από κτύπημα κεραυνού, επειδή δεν ήταν ικανός να ακολουθήσει με το άρμα το δρόμο του πατέρα του, αυτό λοιπόν αναφέρεται με τη μορφή μύθου. Η αλήθεια όμως είναι η παρέκκλιση των ουρανίων σωμάτων, που κινούνται γύρω από τη γη και η καταστροφή των πραγμάτων, που βρίσκονται πάνω στη γη σε μακρά χρονικά διαστήματα, εξαιτίας μεγάλων πυρκαγιών..»

Μπορούμε να πούμε ότι ο μύθος είναι σαν ένα πολυπρισματικό γυαλί. Καθένας μπορεί να δει σ’ αυτόν μια άλλη πλευρά του φωτός.  Για άλλους αποτελεί πολύτιμη πηγή γεωλογικών πληροφοριών,  βιολογικών, κοινωνικών  υπάρχουν όμως  και εκείνοι που βλέπουν την πλοκή και τα πρόσωπα σαν μια αλληγορία, σαν ένα παραπέτασμα που επιχειρούν να ανασηκώσουν για να κοιτάξουν από κάτω και να βρουν το κρυμμένο μήνυμα για την πορεία της κοινωνίας και της ανθρώπινης ψυχής.  

 

Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Κλοντ Λεβί – Στρως οι μύθοι θεωρούνται πλασματικές ιστορίες που περιέχουν στον πυρήνα τους βαθύτερες αλήθειες και εκφράζουν τη συλλογική τάση των ανθρώπων απέναντι στα θεμελιώδη θέματα της ζωής, του θανάτου, της θεότητας και της ύπαρξης γενικότερα.

Οι μύθοι υποδηλώνουν αξίες, πεποιθήσεις, προσδοκίες και με την έννοια  αυτή διαμορφώνουν τον κοινωνικό χάρτη μιας ομάδας ανθρώπων.

Τι είναι Μυθολογία;

Η Μυθολογία είναι ένα σύστημα από μύθους, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους, εξηγούν τα μυστήρια του Σύμπαντος, των θεών και των ανθρώπων και αντικατοπτρίζουν τις ιδιαιτερότητες του κάθε λαού, αφού οι μυθολογίες των πολιτισμών διαφέρουν μεταξύ τους.  Όμως δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε μία πολύ σημαντική αλήθεια που μας υπογραμμίζει η συγκριτική μελέτη των μύθων, ότι υπάρχουν κοινά μυθικά μοτίβα, που συναντώνται σε όλες τις μυθολογίες, αν και κάτω από διαφορετικές μορφές

Τι είναι η Ελληνική Μυθολογία;

Η ελληνική μυθολογία είναι στην πραγματικότητα η πιο αρχαία ιστορία των λαών που έζησαν στη γη η οποία, πολύ αργότερα, ονομάστηκε Ελλάδα. Αυτή η γη είναι το Αιγαίο και ο Περι-Αιγαιακός χώρος. Η ελληνική μυθολογία επομένως αποτελεί την κρυπτογραφημένη προ-ιστορία των πρώτων Ελλήνων και κυρίως τις αγωνίες του και τον αγώνα του για επιβίωση αρχικά και την ανάπτυξή του στη συνέχεια"

Ένας τμήμα της Ελληνικής Μυθολογίας ταυτίζεται με την φυσικογεωλογική εξέλιξη του Ελλαδικού χώρου.  Συνεπώς, η Ελληνική Μυθολογία έχει πέραν των άλλων και μια φυσικογεωλογική διάσταση ή γεωμυθολογική διάσταση».

Τι είναι η Γεωμυθολογία; 

Η Γεωμυθολογία, ένας νέος επιστημονικός κλάδος των Γεωεπιστημών, συνδέει τη γεωλογική – γεωγραφική - κλιματική εξέλιξη μιας περιοχής με τους μύθους που αναφέρονται σε αυτήν. Με τη συνεργασία των Γεωεπιστημών και των άλλων θετικών επιστημών προσπαθούμε να ανακαλύψουμε και να κατανοήσουμε γεωπεριβαλλοντικά στοιχεία και δεδομένα, που ενυπάρχουν σε μία μυθολογική αφήγηση.

Μύθοι όπως η Τιτανομαχία και η Γιγαντομαχία αναφέρονται σε έντονα γεωλογικά και φυσικά φαινόμενα.

Η Τιτανομαχία ήταν ένας πόλεμος μεταξύ των Τιτάνων ( ο Κρόνος με τα αδέλφια του, οι οποίοι μάχονταν από το βουνό Όθρυς) και των Ολύμπιων θεών- Δία, Εστία, Δήμητρα, Ήρα, Άδης, Ποσειδώνας, οι Εκατόγχειρες, οι Γίγαντες και οι Κύκλωπες. Αυτός ο φοβερός πόλεμος κράτησε δέκα χρόνια.

Θα σας δώσω μια μικρή περιγραφή της Τιτανομαχίας. όπως περιγράφεται στη Θεογονία του Ησιόδου:

 «κατά τη διάρκεια της Μάχης η γη κουνιόταν ολόκληρη, πελώριοι βράχοι που έβγαζαν φωτιά εκτοξεύονταν   ο απέραντος πόντος βούιζε, στέναζε ο ουρανός  και απ’ τις ρίζες του τιναζόταν ο Όλυμπος,  από τις ριπές των   αθανάτων, η δόνηση έφτανε βαθιά στον Τάρταρο, τον μαύρο.  Ο Δίας όρμησε και με το στιβαρό του χέρι πέταγε αστραπές και βροντές.  Και η ζωοφόρος γη τριγύρω καιγόταν  με ορυμαγδό, τριζοβόλαγαν τα δάση στη μεγάλη πυρκαγιά,  η γη έβραζε, τα καυτά νερά του Ωκεανού και ο άπατος πόντος τύλιγε με θερμούς υδρατμούς τους τιτάνες  και η φλόγα έφτανε ως το θεϊκό αιθέρα, στον Όλυμπο  και τύφλωνε τους θεούς   Ύστερα από όλα αυτά και με πάρα πολύ μεγάλη δυσκολία η μάχη άρχισε να κλίνει με το μέρος των Ολυμπίων.  Τότε οι τρεις Εκατόγχειρες, με τα τρακόσια χέρια τους συνολικά, σήκωσαν τρακόσιους τεράστιους βράχους και καταπλάκωσαν τους Τιτάνες.   Και  σαν πέτυχαν τούτοτο απίστευτο, τότε πια τους πήραν και τους έριξαν κάτω από τη γη  τόσο βαθιά όσο απέχει από τη γη ο ουρανός.  Εκεί, στον σκοτεινό και μουχλιασμένο χώρο του Ταρτάρου,    τους έδεσαν με βαριά δεσμά.Γύρω τους χάλκινος φράχτης και πέρα ως πέρα και τείχος τριπλό,από εκεί δεν γίνεται να ξαναβγούν τις πόρτες τις έχει κλείσει ο Ποσειδώνας  και έβαλε φύλακες τους Εκατόγχειρες…».

Όλη αυτή η θαυμάσια περιγραφή της τιτανομαχίας  δεν είναι τίποτε άλλο από εκρήξεις ηφαιστείων, σε ξηρά και θάλασσα, πτώση μετεωριτών, κατακλυσμών κατολισθήσεων και καταποντισμών.

Σύμφωνα με το μύθο της Γιγαντομαχίας η μητέρα των πάντων, η Γη, έστρεψε τους θνητούς Γίγαντες κατά των αθάνατων θεών του Ολύμπου. Οι θεοί καταδίωξαν τους Γίγαντες, οι οποίοι υποχώρησαν έντρομοι. Ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας είχε αναλάβει, κατόπιν εντολής του Δία, να εξαφανίσει το Γίγαντα Πολυβώτη, ο οποίος διέσχισε φοβισμένος το Αιγαίο προκειμένου να σωθεί. Ο Ποσειδώνας τον πρόφτασε κοντά στην Κω. Με την τρίαινά του, απέσπασε ένα τμήμα από την Κω και το εκσφενδόνισε εναντίον του Πολυβώτη. Ο Ποσειδώνας πέτυχε το Γίγαντα και τον καταπλάκωσε. Το κομμάτι αυτό της Κω έγινε η Νίσυρος, ένα νησί ηφαιστειογενές. Σήμερα ο επισκέπτης του νησιού θα συναντήσει τον κρατήρα Πολυβώτη. Έτσι λοιπόν οι αρχαίοι πρόγονοί μας περιέγραψαν τη γέννηση ενός ηφαιστειογενούς νησιού. 
          

1ης συνάντησηΜυθολογικού Εργαστηρίου Ενηλίκων Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς  : 21-10-2017