Το ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς στην Κορώνεια

Ακολουθώντας τα χνάρια του Παυσανία μετά τις Αλαλκομενές και χωρίς να λοξοδρομήσουμε φτάνουμε στο Ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς και αποτελούσε τον τόπο του κοινού των Βοιωτών της Κορώνειας.

Ρωμαϊκό αντίγραφο της Ιτωνίας Αθηνάς

Η λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς προέρχεται από τη Θεσσαλία και μεταφέρθηκε στη Βοιωτία, όταν οι Βοιωτοί μετοίκησαν στην περιοχή. Η πόλη Ίτωνος της Θεσσαλίας ιδρύθηκε  από τον Δευκαλίωνα γιο του Προμηθέα και θεωρούνταν η τρίτη αρχαιότερη πόλη των Ελλήνων.

Tο  Ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς στη Θεσσαλία βρισκόταν κοντά στις όχθες του ποταμού Σοφαδίτη (Κουράλιου), στην πόλη «Ίτωνος». Ήταν πανθεσσαλικό και ομοσπονδιακό κέντρο και η Ιτωνία Αθηνά ήταν προστάτιδα όλων των Θεσσαλών.

Το ναό της Ιτωνίας Αθηνάς στην Κορώνεια τον ίδρυσε ο εγγονός του Δευκαλίωνα, Ίτωνας, Στη Θεσσαλία προς τιμήν της  τελούνταν μεγάλη γιορτή, τα Ιτώνια το ίδιο και στην Κορώνεια. Η φύση της θεάς ήταν πολεμική, γι’ αυτό στα θεσσαλικά νομίσματα παρουσιάζεται πάνοπλη (πρόμαχος), ενώ στον πόλεμο οι Θεσσαλοί επικαλούνταν τη συμπαράστασή της.

Στο ναό της Ιτωνίας Αθηνάς στην Κορώνεια υπήρχα τα χάλκινα αγάλματα της θεάς και του Δία, έργα του Αγοράκριτου, μαθητή του Φειδία αλλά και αγάλματα των Χαρίτων. Την Ιτωνία Αθηνά παρίσταναν οι αρχαίοι να φορεί στο στήθος αιγίδα, να κρατά στο αριστερό της χέρι ασπίδα και να κραδαίνει με το δεξί της χέρι το δόρυ, δείχνοντας έτσι την ακατάβλητη μαχητικότητά της. 

Γλυπτό ανάθημα

Στο εσωτερικό του ναού υπήρχαν φυλαγμένες τρεις χρυσές ασπίδες τις οποίες έκλεψε μαζί με τα στολίδια που είχε το  άγαλμα της Αθηνάς, ο Αθηναίος τύραννος Λαχάρης, που διωγμένος από την Αθήνα είχε καταφύγει στην Κορώνεια, τον οποίο και σκότωσαν οι Κορωναίοι.

Εντός του ναού ήταν στημένα ψηφίσματα του κοινού των Βοιωτών και γλυπτά αναθήματα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν μεταγενέστερα για τις οικοδομικές ανάγκες των κατοίκων και κάποια από αυτά είναι εντοιχισμένα σε χριστιανικές εκκλησίες της περιοχής.

Στο ναό εκτός από τα Ιτώνια, γιόρταζαν προς τιμή της θεάς Αθηνάς Ιτωνίας και τη μεγαλύτερή τους κοινή εθνική  γιορτή οι Βοιωτοί, τα  « Παμβώτια». Μια ετήσια εορτή και χρονολογείται από την κλασική εποχή. Κατά τη διάρκεια της γιορτής, η οποία περιλάμβανε ιππικούς αγώνες, σταματούσε κάθε εχθροπραξία. 

Η Ιτωνία Αθηνά στην Κορώνεια ήταν κέντρο του Κοινού των Βοιωτών.

Στο Κοινό των Βοιωτών αρχικά μετείχαν οι πόλεις: Κορώνεια, Λεβάδεια, Χαιρώνεια, Κώπες, Αλίαρτος, Θήβα, Θεσπιές, Τανάγρα, Πλαταιές. Στη συνέχεια  προστέθηκαν οι πόλεις Ανθηδών, Ωρωπός, και πολύ αργότερα και Ορχομενός. Υπήρχαν όμως και μικρότερες πόλεις όπως: Ογχηστός, Ασπληδών, Όλμονες Ύητος, Ακραφνία, Θίσβη, Λεύκτρα, Ελευθερές, Χαλία. Οι Βοιωτάρχες μεριμνούσαν για τις γιορτές, το κοινό δίκαιο όριζαν τα μέτρα και τα σταθμά, έκοβαν τα κοινά νομίσματα  και γενικά έλυναν όλες τις διαφορές.
  

Βοιωτικά νομίσματα  

Πολύ σπουδαία ήταν τα αργυρά και χάλκινα βοιωτικά νομίσματα που κόβονταν στην Κορώνεια και ήταν τα ομορφότερα της Ελλάδας.

Από τη μια πλευρά είχαν την στρογγυλή ασπίδα με τις ημικυκλικές τομές και από την άλλη είχαν την κεφαλή της Ιτωνίας Αθηνάς ή το Γοργόνειο.

Για το Γοργόνειο υπάρχει ο μύθος της Ιοδάμας, ιέρεια στο ναό της Ιτωνίας Αθηνάς και κόρη του Ίτωνα. Μια νύχτα μπήκε στο ναό και είδε την Αθηνά να φορά χιτώνα με κεντημένο επάνω του την κεφαλή της Μέδουσας κι απολυθώθηκε αμέσως. Από τότε στο βωμό της μια γυναίκα άναβε καθημερινά φωτιά και φώναζε τρεις φορές ότι «η Ιοδάμα ζει και ζητάει φωτιά». Όταν πέρασε ο Παυσανίας το έθιμο αυτό συνεχιζόταν.